Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι αποδείχτηκε για τους Βούλγαρους η αύξηση στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος. Κατέβηκαν μαζικά στους δρόμους ζητώντας την επανακρατικοποίηση της εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας της Βουλγαρίας, που σήμερα είναι τσεχικών συμφερόντων. Σύντομα η δυσαρέσκεια για την τιμή του ηλεκτρικού μετατράπηκε σε γενικότερη δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση. Πρόωρες εκλογές θα διοργανωθούν στη χώρα –πιθανότατα τέλος Απριλίου –μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ την Τετάρτη. Η επίσημη δικαιολογία για την παραίτησή του ήταν η αστυνομική βία εναντίον των διαδηλωτών, όμως είναι σαφές ότι ο Μπορίσοφ αποχώρησε ηττημένος ως ο τελευταίος από μια μακρά λίστα ευρωπαίων ηγετών που έπεσαν θύματα του «ευρωπαϊκού χειμώνα».
Με μέσο μισθό χαμηλότερο από 400 ευρώ και μέση σύνταξη 150 ευρώ, η Βουλγαρία είναι το φτωχότερο κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ). Πολλοί συνταξιούχοι είδαν τον λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος, μετά την αύξηση 13%, να ξεπερνάει τη μηνιαία σύνταξή τους. Αν και «καλός μαθητής» των επιταγών της ΕΕ, καθώς το έλλειμμα του προϋπολογισμού είναι κάτω από 2% και το δημόσιο χρέος κάτω από 20% του ΑΕΠ, η Βουλγαρία δεν εμφανίζει ανάπτυξη την τελευταία πενταετία ενώ υφίσταται και τις επιπτώσεις από την κρίση στην Ελλάδα. Το 44% των Βουλγάρων σήμερα ζει στα όρια της φτώχειας ενώ το κόστος ζωής αυξάνεται.
Η οργή είναι το κυρίαρχο συναίσθημα. Οργή προς τον δεξιό Μπορίσοφ –πρώην σωματοφύλακα του κομμουνιστή ηγέτη Τοντόρ Ζίβκοφ και του «γαλαζοαίματου» πρώην πρωθυπουργού Συμεών Σαξ Κόμπουργκ Γκότα –ο οποίος, ενώ παραμένει δέσμιος της διαφθοράς και των «ειδικών συμφερόντων», χαϊδεύει τα αφτιά του λαού με λαϊκιστικές υποσχέσεις. «Το ψυγείο διέψευσε την τηλεόραση» είναι ένα από τα συνθήματα που ακούγονται στη Βουλγαρία εννοώντας ότι το άδειο ψυγείο λόγω φτώχειας διαψεύδει τις εξαγγελίες που πραγματοποιεί ο Μπορίσοφ από τη μικρή οθόνη.
Ο βουλγαρικός Τύπος θεωρεί την παραίτηση του πρωθυπουργού, λίγους μήνες προτού λήξει η θητεία του τον Ιούνιο, μια κίνηση απελπισίας για να σώσει τα προσχήματα και να παραμείνει «ζωντανός» πολιτικά. Το κόμμα Πολίτες για το Ευρωπαϊκό Μέλλον της Βουλγαρίας (GERB) του Μπορίσοφ, ο οποίος σε μια έξαρση λαϊκισμού τάχθηκε δημοσίως στο πλευρό των διαδηλωτών, μάχεται στις δημοσκοπήσεις πόντο-πόντο με το Σοσιαλιστικό Κόμμα του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Σεργκέι Στανίσεφ, όμως τα ποσοστά του αναμένεται να πέσουν.
«Κάψτε τα μονοπώλια» φωνάζουν οι διαδηλωτές στους δρόμους και πολλοί από αυτούς καίνε δημοσίως τους λογαριασμούς τους του ηλεκτρικού ρεύματος. Με την ανεργία να πλησιάζει επισήμως το 12% αλλά στην πραγματικότητα να φθάνει το 21%, οι Βούλγαροι δεν βλέπουν καν το φως στην άκρη του τούνελ που τους είχαν υποσχεθεί όταν εντάχθηκαν στην ΕΕ το 2007. Ολο και περισσότεροι στρέφουν την πλάτη στους πολιτικούς. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι τελευταίες διαδηλώσεις που έριξαν την κυβέρνηση δεν διοργανώθηκαν από κάποιο κόμμα ούτε καν από τα συνδικάτα αλλά από το Facebook και άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Σενάρια
Πυρηνικός ρωσικός «δάκτυλος»
Ανάμεσα στις ερμηνείες για την παραίτηση του κ. Μπορίσοφ που κυκλοφορούν στη Βουλγαρία είναι και αυτή του «ρωσικού δακτύλου»: ένα από τα σχέδια για φθηνότερη ενέργεια ήταν η ανέγερση ενός δεύτερου (μετά το Κοζλοντούι) εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας κοντά στα σύνορα με τη Ρουμανία. Ενώ αρχικά ο Μπορίσοφ ήταν υπέρ, στο δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο (και ακυρώθηκε λόγω χαμηλής συμμετοχής) «τα γύρισε» και ετάχθη κατά του πυρηνικού εργοστασίου. Αυτό δυσαρέστησε τους Ρώσους που θα το κατασκεύαζαν και υποτίθεται ότι κινήθηκαν παρασκηνιακά εναντίον του.
«Η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος ήταν μόνο η αφορμή. Το κυριότερο πρόβλημα της Βουλγαρίας είναι η φτώχεια –ο κατώτατος μισθός είναι μόλις 138 ευρώ. Η ζωή είναι πολύ δύσκολη. Οι περισσότεροι Βούλγαροι ζουν με ελάχιστα χρήματα: δεν αγοράζουν καινούργια παπούτσια αν δεν λιώσουν τελείως τα παλιά και πηγαίνουν σπάνια διακοπές».
«Στις δημοσκοπήσεις για τις εκλογές που θα πραγματοποιούνταν τον Ιούνιο αν δεν είχε παραιτηθεί η κυβέρνηση, το ακροδεξιό κόμμα Ατάκα μόλις που πλησιάζει το πλαφόν του 4% που απαιτείται για να μπει στη Βουλή. Δηλαδή η δύναμή του έχει μειωθεί στο μισό» λέει η Τοπάλοβα. Η ίδια το αποδίδει στο ότι «το Ατάκα, όταν πρωτοεμφανίστηκε ως ένα κόμμα κατά των Τούρκων –που απαρτίζουν το ένα από τα οκτώ εκατομμύρια του βουλγαρικού πληθυσμού –και κατά των Τσιγγάνων, ήταν κάτι καινούργιο, προσέφερε μια εναλλακτική στα υπάρχοντα κόμματα. Αφότου όμως μπήκε στη Βουλή, έγινε ένα κλασικό κόμμα και κράτησε μόνο τους βαθιά ξενόφοβους και ρατσιστές οπαδούς του».
Πυρηνικός ρωσικός «δάκτυλος»
Ανάμεσα στις ερμηνείες για την παραίτηση του κ. Μπορίσοφ που κυκλοφορούν στη Βουλγαρία είναι και αυτή του «ρωσικού δακτύλου»: ένα από τα σχέδια για φθηνότερη ενέργεια ήταν η ανέγερση ενός δεύτερου (μετά το Κοζλοντούι) εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας κοντά στα σύνορα με τη Ρουμανία. Ενώ αρχικά ο Μπορίσοφ ήταν υπέρ, στο δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο (και ακυρώθηκε λόγω χαμηλής συμμετοχής) «τα γύρισε» και ετάχθη κατά του πυρηνικού εργοστασίου. Αυτό δυσαρέστησε τους Ρώσους που θα το κατασκεύαζαν και υποτίθεται ότι κινήθηκαν παρασκηνιακά εναντίον του.
Στόχος όλοι οι πολιτικοί
«Πάνω από το 90% υποστηρίζει τις διαδηλώσεις»
«Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη δημοσκόπηση, το 12% δηλώνει ότι κατεβαίνει στους δρόμους και το 80% ότι υποστηρίζει όσους κατεβαίνουν στους δρόμους. Δηλαδή πάνω από το 90% του βουλγαρικού λαού υποστηρίζει τις διαδηλώσεις» λέει μιλώντας προς «Το Βήμα» η Μαρία Τοπάλοβα, διευθύντρια του grreporter.info που έχει ειδήσεις από την Ελλάδα στα βουλγαρικά και από τη Βουλγαρία στα ελληνικά. «Οι κινητοποιήσεις ξεκίνησαν κατά του Μπορίσοφ αλλά σήμερα είναι κατά όλων των πολιτικών».
«Πάνω από το 90% υποστηρίζει τις διαδηλώσεις»
«Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη δημοσκόπηση, το 12% δηλώνει ότι κατεβαίνει στους δρόμους και το 80% ότι υποστηρίζει όσους κατεβαίνουν στους δρόμους. Δηλαδή πάνω από το 90% του βουλγαρικού λαού υποστηρίζει τις διαδηλώσεις» λέει μιλώντας προς «Το Βήμα» η Μαρία Τοπάλοβα, διευθύντρια του grreporter.info που έχει ειδήσεις από την Ελλάδα στα βουλγαρικά και από τη Βουλγαρία στα ελληνικά. «Οι κινητοποιήσεις ξεκίνησαν κατά του Μπορίσοφ αλλά σήμερα είναι κατά όλων των πολιτικών».
«Η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος ήταν μόνο η αφορμή. Το κυριότερο πρόβλημα της Βουλγαρίας είναι η φτώχεια –ο κατώτατος μισθός είναι μόλις 138 ευρώ. Η ζωή είναι πολύ δύσκολη. Οι περισσότεροι Βούλγαροι ζουν με ελάχιστα χρήματα: δεν αγοράζουν καινούργια παπούτσια αν δεν λιώσουν τελείως τα παλιά και πηγαίνουν σπάνια διακοπές».
Η δυσαρέσκεια που έχει συσσωρευτεί για όλους τους πολιτικούς αντανακλάται και στο ακροδεξιό κόμμα Ατάκα. Το Ατάκα, με την ακραία ρατσιστική και εθνικιστική ρητορική, ήρθε τέταρτο στις εκλογές του 2005 και του 2009 εκλέγοντας και τις δύο φορές 21 (επί συνόλου 240) βουλευτές. Κορυφαία στιγμή ήταν οι προεδρικές εκλογές του 2006, όταν ήρθε δεύτερο με 21,5% και πέρασε στον δεύτερο γύρο.
«Στις δημοσκοπήσεις για τις εκλογές που θα πραγματοποιούνταν τον Ιούνιο αν δεν είχε παραιτηθεί η κυβέρνηση, το ακροδεξιό κόμμα Ατάκα μόλις που πλησιάζει το πλαφόν του 4% που απαιτείται για να μπει στη Βουλή. Δηλαδή η δύναμή του έχει μειωθεί στο μισό» λέει η Τοπάλοβα. Η ίδια το αποδίδει στο ότι «το Ατάκα, όταν πρωτοεμφανίστηκε ως ένα κόμμα κατά των Τούρκων –που απαρτίζουν το ένα από τα οκτώ εκατομμύρια του βουλγαρικού πληθυσμού –και κατά των Τσιγγάνων, ήταν κάτι καινούργιο, προσέφερε μια εναλλακτική στα υπάρχοντα κόμματα. Αφότου όμως μπήκε στη Βουλή, έγινε ένα κλασικό κόμμα και κράτησε μόνο τους βαθιά ξενόφοβους και ρατσιστές οπαδούς του».
Η Τοπάλοβα, που χαρακτηρίζει «χαμηλό» το επίπεδο του Μπορίσοφ με «τις σπουδές πυροσβέστη και την προϋπηρεσία σωματοφύλακα», θεωρεί ότι «δεν υπάρχει κάποια βαθιά σκέψη πίσω από την παραίτησή του. Κυκλοφορούν πολλές ερμηνείες αλλά προσωπικά πιστεύω ότι παραιτήθηκε επειδή φοβήθηκε να έχει την ευθύνη όταν η κατάσταση άρχισε να δυσκολεύει».
Οι πρόωρες εκλογές δεν θα λύσουν τα προβλήματα της Βουλγαρίας. «Υπάρχει φόβος για αστάθεια» προσθέτει η Τοπάλοβα. «Οι διαδηλωτές, που ζητούσαν την παραίτηση της κυβέρνησης, συνεχίζουν να κατεβαίνουν στους δρόμους αλλά δεν είναι χαρούμενοι που πραγματοποιήθηκε το αίτημά τους. Δεν χαίρονται γιατί ανησυχούν για το τι μέλλει γενέσθαι. Θα κατορθώσουν οι διαδηλωτές να βγάλουν κάποιον μπροστά στις εκλογές; Τα παραδοσιακά κόμματα πάντως έχουν πολύ χαμηλά ποσοστά».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
