Επρεπε να περάσουν πέντε χρόνια από το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, έπρεπε να καταρρεύσουν οικονομίες, να χρεοκοπήσουν επιχειρήσεις και να κλείσουν σπίτια, έπρεπε να ξαναφτάσει η παγκόσμια οικονομία στο χείλος του γκρεμού –ευρωζώνη και ΗΠΑ φλερτάρουν και πάλι με την ύφεση, ως γνωστόν –για να αρχίσει κάτι να κινείται προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισης της γενεσιουργού αιτίας της κρίσης. Και η γενεσιουργός αιτία της κρίσης είναι η ανεξέλεγκτη λειτουργία και η πλήρης αυτονόμηση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού τομέα, τακτική που εξέθρεψε τέρατα απειλητικά για τις οικονομίες και για τον ίδιο τον καπιταλισμό.
Και αν στις ΗΠΑ –όπου άλλωστε εξετράφη ο τραπεζικός Φρανκενστάιν με την πολιτική του Γκρίνσπαν και την ανοχή του Κλίντον –οι αντιδράσεις στο σοκ ήταν ριζοσπαστικότερες και πιο αποτελεσματικές, στην Ευρώπη δεν ήταν. Διότι στις ΗΠΑ και στη Βρετανία, στις χώρες-πριμαντόνες του νεοφιλελευθερισμού δηλαδή, οι κυβερνήσεις έσπευσαν να «σώσουν» τις τράπεζες με τα λεφτά των φορολογουμένων. Τις κρατικοποίησαν για να τις εξυγιάνουν, κωφεύοντας στις διαμαρτυρίες των μεγαλομετόχων και βεβαίως των νεοφιλελεύθερων «υποστηρικτών» των φορολογουμένων. Και τώρα πωλούν πάλι τα κρατικά μερίδια στους επενδυτές σε τιμές πολλαπλάσιες από εκείνες που τα αγόρασαν –και οι άλλοτε φωνασκούντες «υποστηρικτές» των φορολογουμένων είναι βέβαιο ότι συνωστίζονται σιωπηρώς για να αγοράσουν μετοχές.
Εποπτεία και μεταρρυθμίσεις


Οι κρατικοποιήσεις καταπολεμούν το σύμπτωμα αλλά δεν θεραπεύουν τη νόσο. Η λύση είναι η μεταρρύθμιση της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος και η εκ του σύνεγγυς και εις βάθος παρακολούθηση της λειτουργίας του από τις εποπτικές αρχές. Προς αυτή την κατεύθυνση «κάτι κινείται» εσχάτως και στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη, όπου εκ παραδόσεως οι χρόνοι αντίδρασης σε ένα πρόβλημα οιασδήποτε φύσεως είναι εξοργιστικά αργοί.
Οχι ότι η Ευρώπη δεν έσπευσε να διασώσει τις τράπεζές της. Τις διέσωσε και μάλιστα «μάτωσε» γι’ αυτό! Από τον Οκτώβριο του 2008 ως τον Δεκέμβριο του 2011 η Ευρωπαϊκή Ενωση είχε θυσιάσει (όχι διαθέσει ούτε δαπανήσει, θυσιάσει!) 1,6 τρισ. ευρώ σε κρατικές ενισχύσεις προς τις τράπεζες. Πρόκειται για το 13% του ετήσιου ΑΕΠ των κρατών-μελών. Οι ενισχύσεις αυτές συνίστανται ως επί το πλείστον σε κρατικές εγγυήσεις που επέτρεψαν στις τράπεζες να χρηματοδοτηθούν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα δημόσια οικονομικά της Ευρώπης υπονομεύθηκαν με την τακτική αυτή. Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαίοι φορολογούμενοι (με εξαίρεση κυρίως τους Βρετανούς) επιβαρύνθηκαν διπλά!

2.000 προσλήψεις στην ΕΚΤ

Η αντίδραση των Ευρωπαίων για την τιθάσευση του τραπεζικού Φρανκενστάιν είναι πλέον ορατή και σε εποπτικό και σε θεσμικό επίπεδο. Σε ό,τι αφορά την εποπτεία, είναι αξιοσημείωτη η συνεργασία των ευρωπαϊκών με τις αμερικανικές αρχές για τον κολασμό φαινομένων χειραγώγησης της αγοράς από συγκεκριμένες τράπεζες –βλέπε σκάνδαλα με τα διατραπεζικά επιτόκια. Σε ό,τι αφορά την εποπτεία αλλά και τη θεσμική μεταρρύθμιση, το βήμα –έστω και διστακτικό –έγινε στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο της 13ης Δεκεμβρίου 2012 με την εκχώρηση στην ΕΚΤ εξουσιών εποπτείας των μεγαλυτέρων ευρωπαϊκών τραπεζών. Αξίζει να σημειωθεί ότι, όπως έγραφαν την περασμένη εβδομάδα οι «Financial Times», η Ευρωτράπεζα για να ανταποκριθεί στον νέο ρόλο της θα χρειαστεί να διπλασιάσει το ανθρώπινο δυναμικό που απασχολεί. Θα χρειαστεί δηλαδή να προχωρήσει σε 2.000 προσλήψεις ως τον Μάρτιο του 2014, που θα εγκαινιαστεί ο ενιαίος εποπτικός θεσμός για τις 200 μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες.
Βεβαίως το ενιαίο σύστημα εποπτείας δεν θα καλύπτει τις τράπεζες της Βρετανίας και τις Landensbanks της Γερμανίας, τις υπό κρατικό έλεγχο τράπεζες των γερμανικών κρατιδίων δηλαδή. Ετσι, οι απομονωτικές εμμονές του Λονδίνου και η ανησυχία για τη διατήρηση του Σίτι στην κορυφή των διεθνών χρηματοοικονομικών κέντρων, όπως επίσης και η ατολμία του Βερολίνου να σπάσει τη διαπλοκή του πολιτικού και του τραπεζικού κόσμου στη Γερμανία, στέρησαν από την ΕΕ μια εποπτική αρχή με αδιαμφισβήτητες εξουσίες.
Επένδυση και αποταμίευση
  • Την περασμένη Τετάρτη το Υπουργικό Συμβούλιο της Γερμανίας ενέκρινε σχέδιο νόμου για τον διαχωρισμό των τραπεζικών δραστηριοτήτων –τον επαναδιαχωρισμό των εννοιών της αποταμίευσης και της επένδυσης δηλαδή. Πρόκειται για μια πρόταση που κατέθεσε τον περασμένο Οκτώβριο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ο φινλανδός κεντρικός τραπεζίτης και πρώην επίτροπος της ΕΕ Ερκι Λιικάνεν.
  • Ο τραπεζικός αναλυτής των «FT» Τζορτζ Πάρκερ έγραφε την Πέμπτη ότι «οι πολιτικοί υποστηρίζουν τώρα ότι η αναβίωση των τραπεζικών αξιών και της ηθικής θα διασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών τραπεζών». Μακάρι, διότι στις ΗΠΑ οι εποπτικές χαλαρότητες συνδυάζονται με αποφασιστικές αντιδράσεις με αποτέλεσμα να έχει ξεφουσκώσει σημαντικά η φούσκα, και το ενεργητικό των αμερικανικών τραπεζών να έχει περιοριστεί στο 75% του ΑΕΠ των ΗΠΑ. Στη Γηραιά Ηπειρο έχει φουσκώσει το ενεργητικό των τραπεζών στο 350% του συνολικού ευρωπαϊκού ΑΕΠ.

Βαριές καμπάνες για τα σκάνδαλα
Υπό τον έλεγχο των διωκτικών αρχών είκοσι από τις μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου
Πριν από έναν χρόνο η κυβέρνηση της Ελβετίας ανακοίνωσε ότι 12 μεγάλες τράπεζες και χρηματιστηριακές εταιρείες βρίσκονταν στο στόχαστρο των συνομοσπονδιακών αρχών ως ύποπτες για πιθανή χειραγώγηση του διατραπεζικού επιτοκίου Libor.
Από εκείνη την ημέρα άρχισε να ξετυλίγεται το κουβάρι του μεγαλύτερου σκανδάλου του χρηματοπιστωτικού κλάδου το οποίο απλώνεται, όπως δείχνουν τα στοιχεία που έρχονται στη δημοσιότητα, σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία.
Είκοσι από τις μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου, μεταξύ των οποίων η Deutsche Bank, η UBS και η Barclays, τελούν υπό τον εξονυχιστικό έλεγχο των εποπτικών και διωκτικών Αρχών στις τρεις ηπείρους. Αντικείμενο των ερευνών είναι το διατραπεζικό καρτέλ που είχε στηθεί προτού ξεσπάσει η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008. Οι τράπεζες που διαμορφώνουν σε καθημερινή βάση το επίπεδο του διατραπεζικού επιτοκίου Libor (αφορά συναλλαγές σε αγγλική στερλίνα) φαίνεται ότι είχαν «άτυπες επαφές» προκειμένου να αλλοιώνουν προς όφελός τους το επιτόκιο με βάση το οποίο αποτιμώνται δάνεια, ομόλογα και άλλα χρηματοπιστωτικά παράγωγα συνολικού ύψους 350 τρισ. δολαρίων. Η αλλοίωση του Libor ήταν απειροελάχιστη, όμως αρκούσε μια μεταβολή κατά 0,001% για να συσσωρευθούν κέρδη εκατομμυρίων σε βάθος χρόνου.
Αυτό έγινε στην περίπτωση του γερμανικού κολοσσού, όπως έχει γίνει ήδη γνωστό από την έφοδο της ομοσπονδιακής αστυνομίας στα γραφεία της Deutsche Bank στη Φραγκφούρτη τον περασμένο Δεκέμβριο. H γερμανική τράπεζα «απαλλάχθηκε» μόλις πριν από λίγες ημέρες από πέντε υψηλόβαθμα στελέχη της τα οποία είχαν εμπλακεί στο παράλληλο σκάνδαλο χειραγώγησης του Euribor (διατραπεζικό επιτόκιο σε ευρώ).
Μέχρι στιγμής πρόστιμα έχουν επιβληθεί μόνο σε τρεις τράπεζες. H ελβετική UBS έχει συμφωνήσει στην καταβολή 1,5 δισ. δολαρίων στις Αρχές των ΗΠΑ, Βρετανίας και Ελβετίας ενώ τις προηγούμενες ημέρες η βρετανική RBS ήρθε σε συμφωνία με τις αμερικανικές και βρετανικές Αρχές για την καταβολή προστίμου 610 εκατ. δολαρίων. Τον περασμένο Ιούλιο ο επικεφαλής της Barclays Μπομπ Ντάιαμοντ υποχρεώθηκε να παραιτηθεί υπό το βάρος της αποκάλυψης των «αμαρτωλών» συμφωνιών της τράπεζας που είχαν την κάλυψη της Τράπεζας της Αγγλίας και «στοίχισαν» τελικά στη βρετανική τράπεζα το ποσό των 450 εκατ. δολαρίων. Ωστόσο οσμή σκανδάλου υπάρχει και στην Ιαπωνία όπου ένας από τους πλέον προσβεβλημένους χρηματιστές κατηγορεί –στο άρτι εκδοθέν βιβλίο του –τους τραπεζικούς ομίλους της Ιαπωνίας ότι διατηρούσαν «τεχνηέντως σε υψηλά επίπεδα το Tibor» προκειμένου να θησαυρίζουν σε βάρος των δανειοληπτών. Αν ισχύουν οι κατηγορίες που καταλογίζει με δηλώσεις του στους «Financial Times», ο Χιντέτο Τακάτα, οι ιαπωνικές τράπεζες κερδοσκοπούσαν διπλά εφόσον διατηρούν ένα μοναδικό στον κόσμο σύστημα δανεισμού που τους επιτρέπει να δανείζονται με βάση το Libor αλλά να δανείζουν με βάση το Tibor εκμεταλλευόμενες τη διαφορά των επιτοκίων.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ