Χρειάζεται η Ευρώπη τη Βρετανία;

Πολύς κόσμος στο Ηνωμένο Βασίλειο πιστεύει ότι η χώρα μπορεί να τα πάει πολύ καλά εκτός της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Μέλη του Κόμματος Ανεξαρτησίας σκέφτονται ότι η Βρετανία θα τα πήγαινε καλύτερα εκτός ΕΕ, όπως και σημαντικός αριθμός Συντηρητικών «ευρω-σκεπτικιστών». Ονειρεύονται την Βρετανία σαν ένα είδος Σινγκαπούρης της Δύσης, μια μεγάλη εμπορική δύναμη που θα την κυβερνά το Σίτι του Λονδίνου.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον ένιωσε υποχρεωμένος να προσφέρει στον βρετανικό λαό δημοψήφισμα με ένα απλό ερώτημα: μέσα ή έξω;

Προσωπικώς, ο Κάμερον δεν θέλει να εγκαταλείψει η Βρετανία την ΕΕ, αλλά γνωρίζει ότι χρειάζεται κάποιου είδους δημοκρατική συναίνεση ώστε να μπορούν να λύσουν το ζήτημα μελλοντικές βρετανικές κυβερνήσεις.

Το έτος για το δημοψήφισμα είναι μακρινό: το 2017. Πολλά μπορεί να συμβούν μέχρι τότε. Στο μεταξύ, υπάρχει ένα άλλο ερώτημα: πόσοι Ευρωπαίοι θέλουν να μείνει η Βρετανία μέσα στην ΕΕ;

Η απάντηση εξαρτάται εν μέρει από την εθνικότητα. Οι μικρότερες βόρειες χώρες, όπως η Ολλανδία, θέλουν παραδοσιακώς μέσα την Βρετανία. Νιώθουν ότι χωρίς την Βρετανία θα τους κάνουν κουμάντο οι Γάλλοι, και ακόμη περισσότερο οι Γερμανοί.

Και όμως, καθώς σβήνουν οι αναμνήσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όλο και περισσότεροι άνθρωποι στην Ολλανδία και στην Σκανδιναβία νιώθουν άνετα που βρίσκονται κάτω από τις ισχυρές φτερούγες της Γερμανίας.

Αλλά η ίδια η Γερμανία μάλλον θα προτιμούσε να κρατήσει τον Βρετανό σύμμαχό της, παρά να αντιμετωπίσει μόνη της τις μεσογειακές χώρες. Η κουλτούρα μετράει ακόμη. Και οι Γερμανοί έχουν πολλά κοινά με τους Βρετανούς – περισσότερα από όσα με τους Ελληνες, ή ακόμα και με τους Ιταλούς.

Η Γαλλία είναι ένα διαφορετικό ζήτημα. Σύμφωνα με μια πρόσφατη δημοσκόπηση, το 54% των Γάλλων θα προτιμούσαν να φύγει η Βρετανία από την ΕΕ. Και αυτό θα μπορούσε να έχει κάποια σχέση με την κουλτούρα. Η Βρετανία δεν ήταν ποτέ πολύ δημοφιλής στην Γαλλία. Οπως πολλοί Γάλλοι ηγέτες, ο ντε Γκωλ ήταν βαθιά καχύποπτος απέναντι στους «αγγλοσάξωνες». Οπως το έθεσε κάποτε, με κάποια ειρωνεία ο ντε Γκωλ, «η Βρετανία θα έχανε την ταυτότητά της ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και αυτό θα ήταν μεγάλο κρίμα».

Αλλά η κουλτούρα και η εθνικότητα δεν μπορούν να εξηγήσουν τα πάντα. Υπάρχει και μια σημαντική πολιτική διάσταση: υπέρ της αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ τάχθηκαν κυρίως οι ψηφοφόροι της Αριστεράς.

Οπως παντού αλλού, η γαλλική Αριστερά είναι υπέρ του μεγάλου κρατικού ελέγχου στην οικονομία, και υπέρ τεχνοκρατικών παρά φιλελεύθερων λύσεων για τα κοινωνικά και τα οικονομικά προβλήματα.

Αυτή η έμφαση στον σχεδιασμό ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους το «ευρωπαϊκό σχέδιο» ασκούσε πάντα γοητεία στην Αριστερά – και όχι μόνο στη Γαλλία. Η τεχνοκρατική πεποίθηση σε ιδανικά μοντέλα είναι κατ΄ουσίαν ουτοπική. Οι ψηφοφόροι της Αριστεράς έχουν επίσης μια βαθιά αποστροφή για τον εθνικισμό, μετά από δύο καταστροφικούς πολέμους στην Ευρώπη.

Οι Βρετανοί, που ο εθνικισμός των Τσώρτσιλ τους βοήθησε να νικήσουν τον Χίτλερ, δεν συμμερίστηκαν ποτέ αυτή την αποστροφή. Και η βαθιά υπερηφάνεια τους για την φιλελεύθερη-δημοκρατική παράδοση της Βρετανίας τους κάνει καχύποπτους απέναντι στους γραφειοκράτες των Βρυξελλών.

Πολλοί Ευρωπαίοι δεν θέλουν να επεκταθούν οι εξουσίες της γραφειοκρατίας της ΕΕ. Η βρετανική αντίσταση στα μεγαλειώδη ευρωπαϊκά σχέδια είναι η δημοκρατική ένσταση σε μια επιχείρηση που θα μπορούσε να γίνει αυταρχική, παρά τις καλύτερες προθέσεις, και η αναγκαία διόρθωση στην ουτοπία των τεχνοκρατών.

Οσοι είναι υπέρ της ευρωπαϊκής ενοποίησης θα πρέπει να πάρουν πολύ σοβαρά τις επικρίσεις για αυτά τα πολιτικά ψεγάδια. Αυτή είναι η μόνη ευκαιρία για να εξασφαλίσουν ότι μια ενωμένη Ευρώπη, όποια μορφή και αν πάρει, θα είναι δημοκρατική, και θα φέρνει οικονομική ευημερία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον η Ευρώπη χρειάζεται την Βρετανία: όχι σαν ένα υπεράκτιο τραπεζικό και εμπορικό κέντρο, αλλά σαν έναν δύσκολο, δημοκρατικό εταίρο.