Τι λέει ένας θανατοποινίτης μπροστά στις κάμερες τα τελευταία λεπτά της ζωής του; Επιμένει ότι είναι αθώος ή δείχνει μεταμέλεια ζητώντας συγγνώμη από την κοινωνία; Και πώς ένιωθαν 40 εκατομμύρια κινέζοι τηλεθεατές που έβλεπαν καθηλωμένοι κάθε σαββατόβραδο, επί πέντε χρόνια, τις «Συνεντεύξεις πριν από την εκτέλεση», ένα μακάβριο ριάλιτι μοναδικό στα χρονικά; Η επιτυχία ήταν τέτοια που η Ντινγκ Γιου, η ρεπόρτερ και παρουσιάστρια της εκπομπής, έγινε σταρ, γνωστή σε όλη την Κίνα ως «Η ωραία και τα τέρατα». Ολα αυτά ως τη στιγμή που το BBC γύρισε ένα ντοκυμαντέρ για το συγκεκριμένο αμφιλεγόμενο σόου στη χώρα με τις 3.500 εκτελέσεις θανατοποινιτών κάθε χρόνο. Μετά την προβολή στα ξένα ΜΜΕ και την κατακραυγή, το καθεστώς του Πεκίνου διέταξε ξαφνικά τη διακοπή του προγράμματος την περασμένη Παρασκευή.

«Ηταν άθλιο, εξαιρετικά χειριστικό και σίγουρα πολύ ανησυχητικό. Εκμεταλλευόταν την αγωνία του μελλοθανάτου για χάρη της τηλεθέασης σε μια χώρα που δεν έχει ανεξάρτητη Δικαιοσύνη και δεν σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα» λέει στο «Βήμα» η Ορελί Πλασέ, διευθύντρια της «Παγκόσμιας Συμμαχίας εναντίον της Θανατικής Ποινής» στο Παρίσι.

Οι κινέζοι παραγωγοί δεν συμφωνούν. Λένε ότι οι θανατοποινίτες, όλοι καταδικασμένοι για βίαιους φόνους, ήθελαν να ακουστούν, ένιωθαν ανακούφιση που μπορούσαν να μιλήσουν.
«Ηταν χαρούμενοι που μου άνοιξαν την καρδιά τους, έστω και την τελευταία στιγμή. Τους λυπόμουν, αλλά δεν τους συμπονούσα. Επρεπε να πληρώσουν για τα εγκλήματά τους. Τους άξιζε ο θάνατος» είπε στο BBC η παρουσιάστρια Ντινγκ Γιου.
Αλλά πόσο αντικειμενική μπορεί να είναι μια δημοσιογράφος που δεν αμφιβάλλει ποτέ για την ενοχή κανενός; Και πόσο ειλικρινής μπορεί να είναι η μεταμέλεια ενός ανθρώπου, υπό την πίεση της άμεσης εκτέλεσης; «Θέλαμε να προειδοποιήσουμε τους άλλους. Να συνειδητοποιήσει ο κόσμος την αξία της ανθρώπινης ζωής» είπε η Ντινγκ.
«Αυταρχικά καθεστώτα χρησιμοποιούν συχνά την εσχάτη των ποινών για να ελέγχουν τους αντιφρονούντες και να δημιουργούν κλίμα φόβου στον πληθυσμό. Σε πολλά μέρη της Κίνας δείχνουν τους καταδίκους στον κόσμο πριν από την εκτέλεση με στόχο να «εκπαιδεύσουν» τον λαό. Μερικές φορές τους υποχρεώνουν να παρελαύνουν στο κέντρο της πόλης κρατώντας πινακίδες που γράφουν το έγκλημα που διέπραξαν» λέει η Πλασέ.
Στην Κίνα 55 εγκλήματα τιμωρούνται με την εσχάτη των ποινών, από τον φόνο, την προδοσία και την ένοπλη εξέγερση ως τη διαφθορά δημοσίων υπαλλήλων, φορολογικά αδικήματα και το λαθρεμπόριο.
Είναι η χώρα με τις περισσότερες εκτελέσεις κρατουμένων, 3.000-3.500 ετησίως, αν και ο ακριβής αριθμός είναι κρατικό μυστικό. Τους σκοτώνουν με μια σφαίρα στο κεφάλι ή με ένεση.
«Οι δικαστικές πλάνες είναι ρουτίνα. Το τεκμήριο της αθωότητας δεν ισχύει. Πολλοί κατηγορούμενοι ομολογούν προτού μιλήσουν με δικηγόρο, χωρίς καμία ευκαιρία για υπεράσπιση. Μερικοί εκτελούνται μόλις επτά ημέρες μετά την καταδίκη» λέει στο «Βήμα» ο Αντριου Νέιθαν, καθηγητής Νομικής στο Κολούμπια.
Σε 200 συνεντεύξεις η Ντινγκ δεν μίλησε ποτέ με πολιτικό κρατούμενο και είχε πάντα άδεια δικαστηρίου προτού μπει με το τηλεοπτικό συνεργείο στη φυλακή.
Ο δικαστής Παν συνεργάστηκε στενά με το σόου και θεωρείται από τους προοδευτικούς. Λέει ότι τα τελευταία χρόνια κάτι έχει αλλάξει. Από το 2007 το Ανώτατο Δικαστήριο πρέπει να εξετάζει όλες τις θανατικές ποινές.
«Η πολιτική σήμερα είναι να εκτελούνται λιγότεροι και με περισσότερη προσοχή. Θα έπρεπε να καταργήσουμε τη θανατική ποινή; Νομίζω πως ναι, αλλά η χώρα μας δεν είναι έτοιμη ακόμη» λέει.

«Εριχνε φως σε ένα αδιαφανές σύστημα Δικαιοσύνης»
Συνέντευξη με τη Μαίρη Μπεθ Ολιβερ, καθηγήτρια Ψυχολογίας στις ΗΠΑ
«Τι συναισθήματα προκαλεί ένα τέτοιο σόου στον τηλεθεατή; Εκδίκησης ή συμπόνιας;» ρωτήσαμε τη Μαίρη Μπεθ Ολιβερ, καθηγήτρια Ψυχολογίας, Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο πανεπιστήμιο Penn State, στις ΗΠΑ.
«Εξαρτάται από την προσωπικότητα, την ιδεολογία και τις εμπειρίες του καθενός. Από τη μία πλευρά, χάιδευε τα πιο ταπεινά ένστικτα – έκανε κάποιους να νιώθουν ευχαρίστηση για τον πόνο του άλλου, ή ικανοποίηση γιατί παρουσίαζε, σχεδόν πάντα, ως «δίκαιη» την τιμωρία του θανάτου για τους δολοφόνους.
Πολλοί, πάλι, θα έλεγαν ότι είναι διαστροφή, κάτι σαν μακάβρια ηδονοβλεψία, να βλέπεις ανθρώπους να κλαίνε και να ζητούν έλεος, λίγες στιγμές προτού πεθάνουν.
Από την άλλη, δείχνοντας μια πιο «ανθρώπινη» πλευρά των καταδίκων, το σόου θα μπορούσε να ενθαρρύνει κάποιους τηλεθεατές να νιώσουν μεγαλύτερη συμπόνια για τους μελλοθανάτους, και ίσως να αναρωτηθούν μήπως ήταν αθώοι, θύματα δικαστικής, ας πούμε, πλάνης.
Υπό αυτή την έννοια, θα μπορούσε να γίνει, κάποια στιγμή στο μέλλον, μοχλός πίεσης υπέρ του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κατάργησης της θανατικής ποινής.
Και ας μην παραβλέψουμε ότι έριχνε το φως της δημοσιότητας σε ένα σύστημα Δικαιοσύνης που δεν έχει καμία διαφάνεια» λέει στο «Βήμα» η Ολιβερ.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ