Με την ολοκλήρωση του PSI και μία ημέρα πριν από τη δημοσιοποίηση της έκθεσης του διοικητή για το 2012, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) κ. Γ. Προβόπουλος στη συνέντευξη που παραχωρεί στο «Βήμα της Κυριακής» τονίζει ότι υπάρχουν πολλές δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ που υπό προϋποθέσεις μπορούν να αρχίσουν να «εισρέουν» στην οικονομία εντός των επόμενων μηνών. Ο κ. Προβόπουλος, αν και αναγνωρίζει ότι τράπεζες πληρώνουν κυρίως τη δημοσιονομική κρίση, τις ψέγει για την τροφοδότηση του «καταναλωτικού μοντέλου» και για την αδυναμία τους να προχωρήσουν σε συγχωνεύσεις, ωστόσο αρνείται την αναγκαιότητα περικοπής των ιδιωτικών δανείων.

Μετά την επιτυχή έκβαση του PSI μπορεί το τραπεζικό σύστημα να υποστηρίξει την επιχειρηματικότητα και να συμβάλει στη διαμόρφωση ευνοϊκότερων συνθηκών για την ανάπτυξη;

«Ασφαλώς μπορεί. Είναι αληθές ότι η μεγάλη αβεβαιότητα που επικρατούσε όλη αυτή την περίοδο εξαιτίας της δημοσιονομικής κρίσης, ο επακόλουθος αποκλεισμός των τραπεζών από τις αγορές και η συνεχής αιμορραγία των καταθέσεων επηρέασαν αρνητικά τις συνθήκες ρευστότητας στην οικονομία. Τώρα που έκλεισαν θετικά το PSI και η νέα δανειακή συμφωνία, είναι η κατάλληλη ευκαιρία να αλλάξει το κλίμα».

Τι πρέπει να γίνει για να αλλάξει το κλίμα;
«Εφόσον παγιωθεί ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και σιγουριάς στις προοπτικές της οικονομίας μας, μπορεί να αρχίσει η επανεισροή καταθέσεων. Με ένα βελτιούμενο κλίμα θα ήταν εφικτό να επιστρέψουν στις τράπεζες σε πρώτη φάση αποθησαυρισμένα ποσά άνω των 10-15 δισ. ευρώ. Αυτό θα συντελούσε σε μια τεράστια βελτίωση από άποψη ρευστότητας. Θα έσπαγε έναν φαύλο κύκλο που λειτούργησε διαβρωτικά ως σήμερα, αν αναλογιστεί κανείς ότι από τα τέλη του 2009 ως σήμερα οι τραπεζικές καταθέσεις μειώθηκαν κατά 70 δισ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει σχεδόν το 35% του ΑΕΠ».

Αρκεί η επιστροφή των καταθέσεων για την επανεκκίνηση της οικονομίας;
«Η επιστροφή των καταθέσεων πρέπει να συνδυαστεί με ώθηση και από άλλες πλευρές. Χρειάζεται πρωτίστως να ολοκληρωθεί ο κύκλος των μεταρρυθμίσεων στις αγορές, στους θεσμούς, στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Χρειάζεται ακόμη να επιτευχθεί δημοσιονομική εξυγίανση. Τα δύο τελευταία αποτελούν αναγκαίες, όχι όμως και ικανές συνθήκες για την ανάπτυξη. Γι’ αυτό πρέπει να κινηθούμε δραστήρια και σε άλλους τομείς. Θα αναφέρω τους πιο σημαντικούς. Το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων μπορεί τα επόμενα χρόνια να αποφέρει 40-50 δισ. ευρώ, κυρίως από το εξωτερικό, με εισαγωγή ρευστότητας. Αν αναλογιστεί κανείς ότι οι επενδυτές θα πραγματοποιήσουν στη συνέχεια επιπρόσθετες επενδύσεις ώστε να αξιοποιήσουν τα περιουσιακά αυτά στοιχεία, αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η συνολική αναπτυξιακή ώθηση θα μεγεθυνθεί».

Διαβλέπετε διάθεση για «επενδύσεις επάνω στις επενδύσεις»;
«Εκείνο που βλέπω είναι ότι ο επενδυτής στον οποίο θα παραχωρηθεί η έκταση του Ελληνικού είναι βέβαιον ότι θα δαπανήσει επιπλέον ποσά προκειμένου να αποδώσει η αρχική επένδυσή του. Υπάρχουν και άλλες πρωτοβουλίες με αναπτυξιακό περιεχόμενο, με κύρια την αξιοποίηση του ΕΣΠΑ, ενός δηλαδή ποσού που πλησιάζει τα 15 δισ. ευρώ και δυστυχώς δεν καταφέραμε – λόγω διοικητικών αδυναμιών – να αξιοποιήσουμε, παρά τη μείωση του ποσοστού της εθνικής χρηματοδότησης. Επίσης, ένα σημαντικό ποσό έχει προβλεφθεί στο πρόγραμμα για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Αν αθροίσετε όλα τα παραπάνω, δηλαδή την επιστροφή καταθέσεων, το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων και τις επιπλέον επενδύσεις των ιδιωτών-αγοραστών, την αξιοποίηση του ΕΣΠΑ και την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, θα διαπιστώσετε ότι υπάρχει «δύναμη πυρός» για την επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας και μάλιστα πολύ ισχυρή. Το τελικό αποτέλεσμα στην οικονομία θα είναι ακόμη πιο ευνοϊκό αν συνυπολογιστούν και οι πολλαπλασιαστικές επιδράσεις των πρωτοβουλιών που ανέφερα».

Πότε θα ολοκληρωθεί η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών;
«Η ενίσχυση των κεφαλαίων των τραπεζών θα έχει ολοκληρωθεί ως τον Σεπτέμβριο του 2012. Αυτές τις ημέρες η Τράπεζα της Ελλάδος ενημερώνει τις τράπεζες για τις εκτιμώμενες κεφαλαιακές ανάγκες τους, έχοντας λάβει υπόψη τα αρχικά επιχειρησιακά σχέδιά τους. Στη συνέχεια θα μας υποβάλουν ως το τέλος Μαρτίου τα τελικά σχέδιά τους, που θα αξιολογήσουμε τον Απρίλιο. Αμέσως μετά ξεκινά η διαδικασία της άντλησης των κεφαλαίων από την αγορά και, στον βαθμό που χρειαστεί, από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας».

Η έκθεση του ΔΝΤ ανέφερε τον αριθμό των 50 δισ. ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Θα επαρκέσουν;
«Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει εκτιμήσει τις κεφαλαιακές ανάγκες που προκύπτουν από τη συμμετοχή των τραπεζών στο PSI και τη διαγνωστική μελέτη της BlackRock. Εκτιμώ ότι το διαθέσιμο ποσό δεν θα χρειαστεί να εξαντληθεί πλήρως. Οπως είναι γνωστό, τα χρήματα αυτά είναι μέρος της βοήθειας που προβλέπει η νέα δανειακή σύμβαση».
Με ποιον τρόπο θα γίνει η ανακεφαλαιοποίηση; Υπάρχει σχέδιο για το μέλλον των τραπεζών;
«Ασφαλώς και υπάρχει σχέδιο ανακεφαλαιοποίησης – ανασυγκρότησης και ισχυροποίησης του τραπεζικού συστήματος. Ως προς το πρώτο, αν οι ιδιώτες μέτοχοι των τραπεζών καλύψουν τουλάχιστον το 10% των κεφαλαιακών απαιτήσεων, τότε το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, αν και ο κύριος μέτοχος, θα μετέχει μόνο στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων και δεν θα παρεμβαίνει στην καθημερινή λειτουργία των τραπεζών. Στόχος είναι πράγματι οι τράπεζες να λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Κανείς δεν επιθυμεί μια νέα γενιά προβληματικών κρατικών τραπεζών».

Δεν έχουν οι τράπεζες ίδιες και μεγαλύτερες ευθύνες από τις κυβερνήσεις για τις επισφάλειες που αντιμετωπίζουν; Θέλω να πω ότι υπήρξε μια εποχή που οι τράπεζες χορηγούσαν δάνεια με επιεική κριτήρια, ενώ απέκτησαν και πολλά ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου.
«Οι τράπεζες πληρώνουν κυρίως το γεγονός ότι τοποθέτησαν χρήματα σε κάτι που ως πρόσφατα εκλαμβανόταν ως μια απολύτως ακίνδυνη μορφή επένδυσης: σε ομόλογα του Δημοσίου. Σε όλες τις χώρες του κόσμου οι τράπεζες διαθέτουν χαρτοφυλάκιο κρατικών ομολόγων. Είναι επομένως σαφές ότι η δημοσιονομική κρίση είναι εκείνη που κυρίως επιβάρυνε τις τράπεζες με ζημιές. Αναφορικά με τις επισφάλειες των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα, θυμίζω ότι από το τέταρτο τρίμηνο του 2007 ως το τέταρτο τρίμηνο του 2011 η σωρευτική μείωση του ΑΕΠ ξεπερνά το 17%. Αν συνυπολογίσουμε και την εφετινή χρονιά, η σωρευτική απώλεια εισοδήματος θα ξεπεράσει το 20%. Τόσο βαθιά και παρατεταμένη ύφεση είναι ιστορικά πρωτόγνωρη. Οπως είναι αναμενόμενο, το γεγονός αυτό ανεβάζει αισθητά τις επισφάλειες. Από την πλευρά τους, οι τράπεζες, αν έχουν ένα μερίδιο ευθύνης, είναι γιατί κάποιες από αυτές στην περίοδο των «παχιών αγελάδων» δεν απέφυγαν τον πειρασμό να ενισχύσουν ένα κούφιο καταναλωτικό «όνειρο» τροφοδοτώντας έτσι το εξωτερικό έλλειμμα και ένα στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης. Αλλά σε κάθε περίπτωση η κύρια αιτία των σημερινών προβλημάτων είναι η δημοσιονομική κρίση».

Εφόσον όμως έγιναν όλα αυτά, μπορεί σήμερα να επιτευχθεί η επανεκκίνηση της οικονομίας αν το «κούρεμα» του δημοσίου χρέους δεν συνοδευθεί από ένα ανάλογο «κούρεμα» των ιδιωτικών δανείων;
«Οι τράπεζες παρέχουν διευκολύνσεις και ρυθμίσεις στα χρέη των δανειοληπτών τους όταν διαπιστώνουν αντικειμενική δυσκολία. Εννοείται ότι τέτοιες ρυθμίσεις έχουν ειδικό – δηλαδή, κατά περίπτωση – χαρακτήρα και δεν μπορούν να γενικεύονται αυθαίρετα γιατί οι γενικευμένες ρυθμίσεις εμπεριέχουν την παράμετρο του ηθικού κινδύνου. Μια γενική ρύθμιση που καλλιεργεί νοοτροπία κακοπληρωτών, κλίμα ανομίας, γίνεται επιβλαβής για ολόκληρη την οικονομία. Γι’ αυτό τάσσομαι κατά των ισοπεδωτικών και γενικευμένων ρυθμίσεων».

Ισοδυναμεί με εθνικό όλεθρο
«Η αποχώρηση από την ευρωζώνη θα άνοιγε τις πύλες της Κόλασης»

Η έκθεση βιωσιμότητας του ΔΝΤ δείχνει ότι η σταθεροποίηση του χρέους στο 120% του ΑΕΠ είναι σχεδόν ανέφικτη. Μόνο 1% απόκλιση να υπάρξει στους υπεραισιόδοξους στόχους για την ανάπτυξη και οι προβλέψεις καταρρέουν. Μήπως θα πρέπει να προετοιμαστούμε για τα χειρότερα;

«Οι τελευταίες και πλέον έγκυρες εκτιμήσεις μιλούν για μείωση του χρέους στο 116,5% του ΑΕΠ το 2020. Δεν πιστεύω ότι είναι υπεραισιόδοξος ο στόχος. Αντιθέτως, πιστεύω ότι μπορούμε να πάμε και καλύτερα. Η ελληνική οικονομία έχει μεγάλες δυνατότητες. Αναλογιστείτε πόσο θεαματικά θα άλλαζε το κλίμα αν υλοποιούνταν ταχύτατα τα βήματα που ανέφερα στην αρχική σας ερώτηση. Αν κινηθούμε γρήγορα και μεθοδικά, θα εκπλήξουμε θετικά τις αγορές που εδώ και καιρό βλέπουν με δυσπιστία την Ελλάδα. Και τότε θα μπορέσουμε να αναστρέψουμε το κλίμα υπέρ ημών. Αισιοδοξώ ότι μπορούμε και θα πάμε καλύτερα από τους στόχους».

Γιατί στο δεύτερο μνημόνιο προβλέπονται μεγάλες περικοπές όταν είναι γνωστό ότι η ύφεση έτσι εντείνεται και οι προβλέψεις του προϋπολογισμού για τα έσοδα και τις δαπάνες θα αχρηστευθούν και μόνο από το γεγονός της μεγαλύτερης ύφεσης;
«Κατ’ αρχάς να ξεκαθαρίσω ότι η ύφεση ήταν ως σήμερα μεγαλύτερη γιατί υλοποιήθηκαν εν μέρει μόνο και διστακτικά οι μεταρρυθμίσεις που προβλέπονταν στο πρώτο μνημόνιο. Δεν έγιναν ούτε αποκρατικοποιήσεις ούτε ο περιορισμός των δαπανών στον βαθμό που είχαμε δεσμευθεί αλλά ούτε και οι παρεμβάσεις εκείνες που θα περιόριζαν τις πολυάριθμες στρεβλώσεις στην οικονομία. Είχα εξαρχής υποστηρίξει ότι τα δύο τρίτα της δημοσιονομικής προσαρμογής έπρεπε να προέλθουν από την περιστολή των δαπανών και το ένα τρίτο από την πλευρά των εσόδων μέσω διεύρυνσης της φορολογικής βάσης. Αντί όμως να αντιμετωπισθεί η φοροδιαφυγή, επιβλήθηκαν αυξημένοι φορολογικοί συντελεστές και νέοι φόροι οι οποίοι επέτειναν την ύφεση. Παίζοντας ως χώρα ένα «κατενάτσιο» απέναντι στο μνημόνιο το μόνο που καταφέραμε ήταν τελικά να επιδεινώσουμε την κατάσταση».

Γιατί η Ελλάδα να μην αποχωρήσει συντεταγμένα από την ευρωζώνη, με τη βοήθεια του ΔΝΤ να αποκτήσει το δικό της νόμισμα, να το υποτιμήσει, να προχωρήσει στην αναδιάρθρωση των ιδιωτικών δανείων και να επιτύχει έτσι την επανεκκίνηση της οικονομίας;
«Δεν θα μπορούσε να υπάρξει συντεταγμένη αποχώρηση, όπως τη φαντάζεστε. Θα επρόκειτο για μια βίαιη ενέργεια που θα οδηγούσε σε απρόβλεπτες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Με δυο λόγια, θα άνοιγε τις πύλες της Κόλασης. Πρόσφατα είχα επισημάνει ότι η έξοδος από το ευρώ ισοδυναμεί με εθνικό όλεθρο. Και είχα εξηγήσει πολύ αναλυτικά το γιατί. Ορισμένοι επικαλούνται το επιχείρημα της υποτίμησης που θα βελτίωνε τάχα την ανταγωνιστικότητα. Σας θυμίζω ότι κατά τη δεκαετία του ’80 είχαμε δύο υποτιμήσεις, συνεχή διολίσθηση της δραχμής, υψηλό πληθωρισμό χωρίς ίχνος ανάπτυξης. Στην περίοδο μάλιστα εκείνη το δημόσιο χρέος εκτινάχθηκε στα ύψη. Συνεπώς μια επιφανειακή θεώρηση των πραγμάτων που παραγνωρίζει τους τεράστιους κινδύνους μόνο κακό κάνει στον τόπο. Ευτυχώς οι τελευταίες αποφάσεις του Eurogroup και η επιτυχής κατάληξη του PSI απομακρύνουν αυτό το ενδεχόμενο και δίνουν την ευκαιρία στην Ελλάδα να εισέλθει, με σκληρή δουλειά, σε έναν ενάρετο αυτή τη φορά κύκλο».

Τράπεζες

Καθυστέρησαν αλλά τελικά θα γίνουν συγχωνεύσεις

Επισημαίνετε επί χρόνια ότι πρέπει να υπάρξει συνένωση δυνάμεων στον ελληνικό τραπεζικό χώρο. Αν και αρχικά η εντύπωση όλων ήταν πως το PSI θα επιτάχυνε τις εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα, αντιθέτως τορπίλισε τη σύμπραξη δύο μεγάλων ιδιωτικών τραπεζών. Τι εκτιμάτε ότι θα συμβεί τους επόμενους μήνες;
«Οι τράπεζες έχουν πράγματι καθυστερήσει στο σημείο αυτό. Θα θυμάστε ασφαλώς τις συνεχείς εκκλήσεις μου προς τις τράπεζες να κινηθούν πιο δραστήρια προς την κατεύθυνση της αναζήτησης συνεργειών μέσω συμμαχιών και συγχωνεύσεων. Την αποτυχία του εγχειρήματος που επικαλείσθε τη θεωρώ μη θετική εξέλιξη. Θα προσθέσω όμως ότι ο τραπεζικός τομέας μετά την ανακεφαλαιοποίησή του θα είναι πολύ πιο υγιής και εύρωστος. Με καταλύτη μάλιστα το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα υπάρξουν, πιστεύω, δυνατότητες αξιοποίησης συνεργειών, με πιθανό ενδεχόμενο να δούμε συμπράξεις που δεν πραγματοποιήθηκαν ως σήμερα».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ