Αθήνα

Οσοι έχουν μνήμες από πόλεις της εποχής του υπαρκτού σοσιαλισμού δεν θα δυσκολευτούν σήμερα να βρουν αντίστοιχες όψεις στην Αθήνα. Μαύρα κτίρια, άδεια καταστήματα – αρκετά καμένα -, άνθρωποι σκυθρωποί, μαυροντυμένοι, που περπατούν σκυφτά, ανθρώπινα ερείπια που πληθαίνουν και βρίσκονται παντού, ακόμη και μπροστά στις ολόφωτες προσόψεις της αθηναϊκής τριλογίας. Αυτή η Αθήνα αποτυπώνεται καθημερινά στα δημοσιογραφικά χρονικά, στις αφηγήσεις των παραδοσιακών και των νέων μέσων, που παρά την αποσπασματικότητά τους είναι οι μόνες, προς το παρόν, πειστικές και ρεαλιστικές καταγραφές της υλικής παρακμής, της αστικής υποβάθμισης και της νέας ανθρωπογεωγραφίας της πόλης. Αλλωστε πάντοτε έτσι συνέβαινε: πριν από την ανθρωπολογία, πριν από την εθνολογία, πριν από την τέχνη, η δημοσιογραφία ήταν ο προνομιακός αφηγητής των αλλαγών στην πόλη.

Προς το παρόν δεν έχουμε άλλες πειστικές αφηγήσεις για την Αθήνα, πέρα από τις δημοσιογραφικές. Μόνο απόπειρες. Για παράδειγμα, ως απόπειρα διαβάζω το ακατάτακτο (λογοτεχνικό ρεπορτάζ; δοκίμιο; memoir;) του Χρήστου Χρυσόπουλου Φακός στο στόμα, Ενα χρονικό για την Αθήνα, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις. Ο Χρυσόπουλος προσπαθεί να κάνει μια βιογραφία της Αθήνας του σήμερα με λογοτεχνικούς όρους αλλά τελικά παραμένει στο πρόγραμμα. Φτιάχνει ένα ψυχρό προγραμματικό κείμενο, όπου σελίδες ρητορικής κοινοτοπίας διαδέχονται η μία την άλλη. Και όταν λέω κοινοτοπία εννοώ σχήματα και μεταφορές που αφθονούν σε δεκάδες ή και εκατοντάδες δοκίμια της διεθνούς βιβλιογραφίας. Για παράδειγμα: «το αστικό γεγονός είναι οτιδήποτε κάνουμε στον δημόσιο χώρο της πόλης». Ή «(η πόλη) είναι μια συμβιωτική ισορροπία αδιόρατων, ευαίσθητων λεπτομερειών, ενορχηστρωμένων σε άρρητους, μα καλά εμπεδωμένους κανόνες». Σε κάποιο σημείο της αφήγησής του ο Χρυσόπουλος γράφει ότι «η πόλη δεν μπορεί να περιγραφεί επαρκώς παρά μόνο με τους όρους της βίωσης». Πραγματικά, στις σελίδες όπου ο συγγραφέας ενσωματώνει τις εμπειρίες του από την πόλη και τους ανθρώπους της το κείμενό του αποκτά μιαν άλλη ποιότητα. Ισως εκεί θα έπρεπε να επιμείνει. Να είναι ένας flaneur, παρά ένας από δεύτερο χέρι δοκιμιογράφος.