Ο σκωτσέζος σεναριογράφος, στενός συνεργάτης του Κεν Λόουτς, μιλάει για την ταινία «Ακόμα και η βροχή», η οποία συνδέει τον βάρβαρο εκχριστιανισμό των ιθαγενών του Νέου Κόσμου από τον Χριστόφορο Κολόμβο με τη φρικτή σημερινή πραγματικότητα των κατοίκων της Βολιβίας οι οποίοι μοχθούν για να αποκτήσουν λίγο νερό
Σε μία από τις συναντήσεις που είχε πριν από αρκετά χρόνια ο σκωτσέζος σεναριογράφος Πολ Λάβερτι με τον αμερικανό στοχαστή Νόαμ Τσόμσκι ο δεύτερος του έδειξε ένα από τα γράμματα που είχε γράψει ο Χριστόφορος Κολόμβος προς το βασίλειο της Ισπανίας λίγο καιρό αφότου είχε πατήσει στο έδαφος του Νέου Κόσμου. Στο γράμμα αυτό ο Κολόμβος ανέφερε ότι στη Λατινική Αμερική είχε βρει «ψυχές για τον Χριστό αλλά και για την απόκτηση πλούτου». «Αυτό το γράμμα ήταν ένα μανιφέστο για τα πραγματικά κίνητρα των ισπανών κατακτητών» μας είπε ο Λάβερτι πριν από λίγο καιρό στο Φεστιβάλ Βερολίνου, αφορμής δοθείσης από την προβολή της ταινίας «Ακόμα και η βροχή», που πραγματεύεται αυτή την ιδέα και που εν μέρει προέκυψε από το γράμμα του Κολόμβου. Γνωστός για τα πολιτικοποιημένα αλλά την ίδια στιγμή και ανθρώπινα σενάρια που έχει γράψει για λογαριασμό του βρετανού σκηνοθέτη Κεν Λόουτς, ο Λάβερτι την εποχή της συνάντησής του με τον Τσόμσκι έκανε την έρευνά του για το σενάριο μιας ταινίας. Το αρχικό αποτέλεσμα κατέγραφε την αληθινή ιστορία πίσω από την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου από την περίοδο των πρώτων ταξιδιών του Κολόμβου ως τον Βαρθολομαίο ντε λας Κάσας. Ο Λάβερτι ωστόσο δεν έμεινε ικανοποιημένος από το αρχικό αποτέλεσμα. «Εχουν μεσολαβήσει πολλά από τον 16ο αιώνα ως τις ημέρες μας όσον αφορά είτε τη γλώσσαείτε τις φυλές των ιθαγενών» μας είπε. «Συνεπώς είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποδώσεις σωστά και με ακρίβεια μια τέτοια περίοδο». Ο Λάβερτι ήθελε να δώσει στην ταινία ζωή. Ηθελε να την κάνει ακόμη πιο επίκαιρη και πιο άμεση. Τη λύση του την έδωσε η πραγματικότητα των καιρών μας και το καινούργιο αποτέλεσμα βρίσκεται στην ταινία «Ακόμα και η βροχή» της Ισιάρ Μπολάιν. Η ταινία, που προβλήθηκε στο Πανόραμα του Φεστιβάλ Βερολίνου, υπήρξε επίσης η επίσημη πρόταση της Ισπανίας στα τελευταία ξενόγλωσσα Οσκαρ. Ο χρυσός δίνει
Την περίοδο που ο Πολ Λάβερτι έκανε την έρευνά του για την ταινία στη Λατινική Αμερική είχε ξεσπάσει ο Πόλεμος του Νερού. «Παρακολουθούσα στις ειδήσεις πώς οι πολυεθνικές εταιρείες εκμεταλλεύονταν τους φτωχούς για την ιδιωτικοποίηση του νερού στη Βολιβία. Ανθρωποι με 70 δολάρια μηνιάτικο έπρεπε να πληρώνουν τα μισά μόνο για να πίνουν το υποτιθέμενο δώρο του Θεού. Ηταν φρικτό και απάνθρωπο και δικαιολογημένα έβγαλε τον φτωχό κόσμο στους δρόμους». Ο Λάβερτι λοιπόν αποφάσισε να τροποποιήσει την αρχική ιστορία της ταινίας για τον Κολόμβο σε μια προσπάθεια σύνδεσης του παρελθόντος με το παρόν. Κατά συνέπεια, το τελικό αποτέλεσμα της ταινίας «Ακόμα και η βροχή» έχει ως εξής: με φόντο τη Βολιβία του μιλένιουμ παρακολουθούμε την προσπάθεια ενός ισπανικού κινηματογραφικού συνεργείου να γυρίσει μια ταινία για τον εξερευνητή των θαλασσών ο οποίος δεν ήθελε απλώς να εκχριστιανίσει τους Ινδιάνους αλλά είχε εμμονή με τον χρυσό και έκανε σκλάβους τους ιθαγενείς που του αντιστέκονταν.
Την ίδια ώρα όμως βλέπουμε τη φρικτή πραγματικότητα του παρόντος στη Βολιβία. Στην πόλη όπου πραγματοποιούνται τα γυρίσματα της ταινίας τα αποθέματα νερού πωλούνται σε μια πολυεθνική και οι ιθαγενείς- πολλοί από τους οποίους είναι κομπάρσοι στην ταινία που γυρίζεται- καλούνται 500 χρόνια μετά την έλευση του Κολόμβου να παλέψουν αυτή τη φορά όχι για το χρυσάφι αλλά για το πιο απλό και πολύτιμο αγαθό, το νερό.
«Το να γυρίζεις μια ταινία για το πώς γυρίζεται μια άλλη ταινίαδεν έχει ενδιαφέρον» λέει ο Λάβερτι. «Εχει γίνει πολλές φορές και το έχουμε δει. Το να προσθέσεις όμως μια άλλη προοπτικήόχι μόνο για την εξυπηρέτηση του ίδιου του σεναρίουαλλά ενδεχομένως για να βοηθήσεις το κοινό να αντιληφθεί κάποια πράγματα που ενδεχομένως δεν γνωρίζει,αυτό,ναι,έχει νόημα». Ο σεναριογράφος παραθέτει την εμπειρία του στον «Ανεμο που χορεύει το κριθάρι» του Λόουτς. «Στην Αγγλία πολύς κόσμος έγινε έξαλλος που η ταινία κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα.Διότι δείξαμε πώς μια υπόδουλη χώρα, η Ιρλανδία, αντέδρασε απέναντι στον κατακτητή που είχε στο κεφάλι της.Το στερεότυπο επιχείρημα είναι ότι οι Αγγλοι μετέφεραν τους κανόνες της δημοκρατίας, της μητέρας όλων των κοινοβουλίων,σε όλον τον κόσμο. Αν όμως κοιτάξεις το ίδιο πράγμα από μια άλλη προοπτική, θα δεις χώρες βουτηγμένες στο αίμα κάτω από τον σταυρό αυτής της υποτιθέμενης δημοκρατίας:Ινδία, Αφρική… Βεβαίως τα πράγματα δεν είναι μόνο ανέλπιδα. Γιατί, όπως ο Λάβερτι επισημαίνει, «θα υπάρχουν πάντα οι άνθρωποι στο “περιθώριο”που θα αναρωτιούνται για την Ιστορία. Και θα κάνουν πολύ καλή δουλειά.Ο μεγάλος κεντρικός πολιτισμός της κάθε χώρας όμως δεν νομίζω ότι ασκεί την κριτική που θα έπρεπε να ασκεί στον εαυτό του.Και πολύ φοβάμαιότι αυτός ο κεντρικός πολιτισμός θα γίνει ακόμη πιο εθνικιστικός και θα υψώνει ακόμη περισσότερο τη σημαία συντηρώντας το στερεότυπο».
Κατά πόσον είναι ευέλικτη η Ιστορία; Ως απάντηση στο ερώτημα ο Πολ Λάβερι ζητεί να διαβάσει ένα σημείωμα που κρατά διαρκώς μαζί του. Είναι ένα απόσπασμα της εισαγωγής του βιβλίου «Α people΄s history in the United States» («Η ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών») του Χάουαρντ Ζιν: «Δεν θέλω να εφεύρω νίκες αλλά να αναδείξω τα κινήματα των λαών. Οσοι πιστεύουν ότι η ιστοριογραφία είναι απλώς μια ανασκόπηση των ηττών του παρελθόντος είναι σαν να μετατρέπουν τους ιστορικούς σε συμμάχους σε έναν φαύλο κύκλο ήττας. Αν η Ιστορία πρέπει να είναι δημιουργική ώστε να προβλέψει ένα δυνατό μέλλον χωρίς να αρνείται το παρελθόν, θα πρέπει να εμβαθύνει σε νέες δυνατότητες με το να αποκαλύπτει αυτά τα καλά κρυμμένα επεισόδια του παρελθόντος, όταν ακόμη και σε στιγμιαίες εκλάμψεις ο λαός έδειξε την ικανότητά του να αντιστέκεται, να συμπάσχει και ενίοτε να νικά». «Γιατί το ερώτημα» καταλήγει ο Λάβερτι «είναι ποιανού την ιστορία λες. Λες την ιστορία του Ρόμπερτ Μπαρνς και των Carnegies οι οποίοι έγιναν δισεκατομμυριούχοι και έφτιαξαν μνημεία παντού ή λες την ιστορία των κινέζων και των ιρλανδών μεταναστών που την ίδια περίοδο πέθαναν θαμμένοι στους σιδηροδρόμους επειδή δούλευαν 18 ώρες την ημέρα για να τους κατασκευάσουν; Η Ιστορία είναι επιλογή. Το ίδιο και ένα σενάριο. Δεν μπορείς να είσαι αντικειμενικός, γιατί ακόμη και η γωνία από την οποία κοιτάς κάτι είναι υποκειμενική. Ποτέ δεν παριστάνω τον αντικειμενικό. Οσοι το κάνουν είναι ψεύτες. Οταν λες μια ιστορία, οποιαδήποτε ιστορία, επιλέγεις. Και μέσα από την επιλογή τελικά αποκαλύπτεις πολλά και για εσένα τον ίδιο».
Αναμφισβήτητα μία από τις σπουδαιότερες πένες του σύγχρονου κινηματογράφου,ο Πολ Λάβερτι γεννήθηκε το 1957 στην Καλκούτα.Οι ανησυχίες του για τα θέματα κοινωνικού περιεχομένου τον οδήγησαν στη Νικαράγουα,όπου δούλεψε υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.Οι εμπειρίες του στην Κεντρική Αμερική τον ώθησαν να παρατήσει τις νομικές σπουδές του και να ασχοληθεί με το σενάριο της ταινίας «Το τραγούδι της Κάρλα», που σηματοδότησε την έναρξη της συνεργασίας του με τον Κεν Λόουτς.
Ως σήμερα έχει γράψει εννέα σενάρια ταινιών του Λόουτς.Ανάμεσά τους βρίσκουμε το «Είναι ένας ελεύθερος κόσμος», τον «Ιρλανδέζικο δρόμο» (προβλήθηκε πρόσφατα με επιτυχία στην Ελλάδα),το «Looking for Εric»,«Το όνομά μου είναι Τζο» και το «Γλυκά δεκάξι»,για το οποίο ο Λάβερτι κέρδισε το Βραβείο Σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών το 2002. Τέσσερα χρόνια αργότερα η ταινία «Ο άνεμος χορεύει το κριθάρι» του Λόουτς απέσπασε τον Χρυσό Φοίνικα στο ίδιο φεστιβάλ.
Στην ταινία «Ακόμα και η βροχή», ο ισπανός ηθοποιός Κάρα Ελεχάλντε (δεξιά) υποδύεται τον Χριστόφορο Κολόμβο (ένθετη φωτογραφία),τον εξερευνητή των θαλασσών ο οποίος, ωστόσο, δεν ήθελε απλώς να εκχριστιανίσει τους Ινδιάνους αλλά και να τους κάνει σκλάβους και να κλέψει τον χρυσό τους.Θαλασσοπόρος, χαρτογράφος, εξερευνητής, ναύαρχος και αντιβασιλιάς, ο Κολόμβος,που γεννήθηκε το 1451 (κατά πάσα πιθανότητα στη Γένοβα) και πέθανε το 1506, πραγματοποίησε τέσσερα ταξίδια σε αμερικανικά εδάφη και έχει μείνει στην Ιστορία για την ανακάλυψη της Αμερικής,το 1492.
Στην ταινία «Ακόμα και η βροχή»,η εικόνα του Κολόμβου δεν έχει ουδεμία σχέση με τον ήρωα που ο περισσότερος κόσμος έχει σχηματίσει στο μυαλό του.«Νομίζω ότι οι αυτοκρατορίες ψεύδονται για τη δική τους ιστορία» λέει ο σεναριογράφος Πολ Λάβερτι. «Το ίδιο έκανε και η ισπανική αυτοκρατορία. Μας δείχνουν μόνο τις πλατείες, τα παλάτια και τα αγάλματα των ηρώων. Τα έντιμα όμως πράγματα που έχουν γίνει – η αντίσταση των απλών ανθρώπων απέναντι στην αδικία την οποία πρέσβευε ο Κολόμβος – κρύβονται από την Ιστορία. Ισως αυτό να εξηγεί τον λόγο που σήμερα είμαστε όλοι τόσο υπάκουοι και καταπίνουμε την τόσο μεγάλη αδικία που βλέπουμε μπροστά μας».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
