Ο Μεξικανός Χόρχε Βόλπι έχει δύο μεγάλα πάθη: την επιστήμη και την Ιστορία.Εχει επίσης ένα ταλέντο: τη λογοτεχνία.Κατάφερε να τα συνδυάσει με επιτυχία σε μια φιλόδοξη μυθιστορηματική τριλογία που διατρέχει την ιστορία του 20ού αιώνα αναμειγνύοντας λογοτεχνία,επιστήμη,πολιτική και Ιστορία με στοιχεία σασπένς και θρίλερ.Κυκλοφορούν ήδη στα ελληνικά οι δύο πρώτοι τόμοι, «Αναζητώντας τον Κλίνγκσορ» (Ωκεανίδα,2001) και «Τo τέλος της τρέλας» (Αλεξάνδρεια,2008). Ο τρίτος τόμος που μόλις εκδόθηκε, «Η εποχή της στάχτης» (Ωκεανίδα,2011), ξεκινά με την αφήγηση του ατυχήματος στο Τσερνόμπιλ το 1986. Ενώ το Τείχος του Βερολίνου πέφτει και ο κομμουνισμός καταρρέει,ένα στέλεχος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου εργάζεται στη Ρωσία για τη μετάβαση της χώρας από τον κομμουνισμό στον καπιταλισμό.Η παγκοσμιοποίηση,η έκρηξη της πληροφορικής,η αποκρυπτογράφηση του DΝΑ και ο βακτηριολογικός πόλεμος είναι επεισόδια της Ιστορίας στα οποία μας ξεναγούν οι τρεις πρωταγωνίστριές του: η σοβιετική βιολόγος Ιρίνα Γκράνινα,η Αμερικανίδα Τζένιφερ Μουρ του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και η Εύα Χαλάς,ουγγρικής καταγωγής επιστήμων της πληροφορικής.
Τα θέματα του 43χρονου συγγραφέα είναι ιδιαίτερα επίκαιρα.Τον καλέσαμε στην Πόλη του Μεξικού και απάντησε στο τηλεφώνημά μας με ένα γελαστό «καλησπέρα».Μας εξήγησε ότι έχει επισκεφθεί την Ελλάδα ήδη τρεις φορές και ότι έχει μείνει έναν ολόκληρο μήνα στην Πάτμο,που κατέληξε στη συγγραφή μιας νουβέλας για το νησί της Αποκάλυψης.Από το καλοκαίρι και μετά θα μας επισκέπτεται συχνότερα από τη γειτονική Ιταλία,όπου διορίστηκε μορφωτικός ακόλουθος του Μεξικού.
– «Η εποχή της στάχτης» ξεκινά με την αφήγηση του ατυχήματος στον πυρηνικό αντιδραστήρα 4 του Τσερνόμπιλ.Εκλεισαν εφέτος 25 χρόνια από τότε και ζούμε πανομοιότυπες στιγμές μετά το πυρηνικό ατύχημα στη Φουκουσίμα.Η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Εμείς τελικά μαθαίνουμε από αυτήν; «Προσπαθούμε να μάθουμε από την Ιστορία, μολονότι στο τέλος ξεχνάμε όσα μάθαμε, όπως έγινε με το Τσερνόμπιλ και τη Φουκουσίμα. Στην πρώτη περίπτωση επρόκειτο βέβαια κυρίως για ανθρώπινο λάθος. Στη δεύτερη περίπτωση δεν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι ο σεισμός και το τσουνάμι θα είχαν αυτές τις συνέπειες. Παρ΄ όλα αυτά, 25 χρόνια μετά το Τσερνόμπιλ, κάνουμε τα ίδια λάθη. Η ανθρώπινη ανικανότητα να χειριστούμε το πρόβλημα που προέκυψε παραμένει ίδια».
– Κεντρικό ρόλο στην παγκόσμια ιστορία έχει,και στην τριλογία σας,η Ευρώπη.Η εποχή της παγκοσμιοποίησης της επιφυλάσσει,πιστεύετε,τον ίδιο ρόλο; «Είναι αλήθεια ότι η κυρίαρχη ιστορική οπτική είναι ευρωκεντρική και αμερικανοκεντρική και αυτήν υιοθέτησα και εγώ στα μυθιστορήματά μου. Οχι πως δεν συνέβησαν φυσικά σημαντικά γεγονότα και σε άλλες περιοχές του κόσμου! Ο κόσμος του 21ου αιώνα είναι πολυκεντρικός, διασπασμένος σε πολλές μικρές κοινωνίες εξίσου σημαντικές για την εξέλιξη της Ιστορίας. Η παγκοσμιοποίηση, τα νέα μέσα και τα κοινωνικά δίκτυα μας δείχνουν ότι η ιστορία του 21ου αιώνα θα γραφτεί πιθανότατα αλλού. Θα γίνουν πολλές αλλαγές, π.χ., ως επακόλουθο των επαναστάσεων στον αραβικό κόσμο».
– Στην τριλογία σας οι μεγάλες ουτοπίες του 20ού αιώνα καταρρέουν.Σε τι μένει πλέον να πιστέψουμε στον νέο αιώνα; «Μπορεί οι γνωστές ουτοπίες του κομμουνισμού και της επανάστασης, αλλά και της επιστήμης και της ελεύθερης αγοράς, να έχουν καταρρεύσει η μία μετά την άλλη, αλλά από την άλλη πλευρά πρέπει να αναγνωρίσουμε τη σημασία του δημοκρατικού συστήματος. Ενδέχεται ο κόσμος της δημοκρατίας να μην είναι ο καλύτερος από όλους τους πιθανούς κόσμους, είναι όμως ο καλύτερος που έχουμε. Πρέπει λοιπόν να λύσουμε τα προβλήματα που προκύπτουν μέσα σε αυτό το πλαίσιο και αυτό είναι το μεγαλύτερο δίδαγμα για τον 21ο αιώνα, το νέο ευαγγέλιο: να μην είμαστε δογματικοί, να μην τρέφουμε μεγάλες αυταπάτες ότι θα λύσουμε όλα τα προβλήματα, αλλά να εργαστούμε για να δημιουργήσουμε συνεκτικές κοινωνίες ισότητας σε όλον τον κόσμο».
– Σε ετούτη την εποχή ανισοτήτων, κρίσης και ταραχών είστε αισιόδοξος ότι θα τα καταφέρουμε; «Είμαι συγκρατημένα αισιόδοξος. Π.χ., όταν ξεκίνησε ο αιώνας μας ήμασταν απαισιόδοξοι για την κατάσταση που επικρατούσε στον αραβικό κόσμο. Πιστεύαμε ότι οι αραβικές χώρες θα εξακολουθούσαν να κυβερνώνται από αυτούς τους τυράννους με την υποστήριξη της Δύσης, της Ρωσίας και της Κίνας. Σήμερα βλέπουμε τους λαούς στις χώρες αυτές να εξεγείρονται, να διαμαρτύρονται ζητώντας ελευθερίες και περισσότερη ισότητα. Ακόμη και μέσα στο ζοφερό κλίμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης αυτό με κάνει αισιόδοξο».
– Δεν φοβάστε μήπως η δημοκρατία αποδειχθεί η νέα ουτοπία; «Αποτελεί το καλύτερο σύστημα που έχουμε για να λύσουμε τα σημερινά μας προβλήματα. Οριστικές λύσεις δεν θα δοθούν, πρέπει να είμαστε μετριοπαθείς και όχι πολύ ενθουσιώδεις για τις δυνατότητες και τις υποσχέσεις της δημοκρατίας, πρέπει όμως παρ΄ όλα αυτά να την υπερασπιζόμαστε. Η δημοκρατία δεν είναι τέλεια, ακόμη και σε χώρες που είναι πολύ υπερήφανες γι΄ αυτήν όπως οι ΗΠΑ. Ξέρουμε ότι από πολλές απόψεις η αμερικανική δημοκρατία είναι περισσότερο απολυταρχία παρά δημοκρατία. Μέσα από αυτό το σύστημα όμως πρέπει να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τον κόσμο, όχι έξω από αυτό».
– Τα μυθιστορήματά σας έχουν και πολιτική διάσταση.Πιστεύετε ότι ένας συγγραφέας έχει την ηθική υποχρέωση να λαμβάνει θέση απέναντι σε όσα συμβαίνουν γύρω του; «Τον 20ό αιώνα είχαμε στη Λατινική Αμερική μια μεγάλη παράδοση στρατευμένων λογοτεχνών που υποδείκνυαν στον αναγνώστη τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει. Η έλευση της δημοκρατίας στις χώρες μας σήμανε το τέλος αυτού του τύπου διανοουμένου, πράγμα που αποτελεί θετική αλλαγή για τις κοινωνίες μας. Τώρα ο διανοούμενος δεν έχει υποχρέωση να λάβει θέση για όσα συμβαίνουν στον κόσμο, έχει όμως τη δυνατότητα να το πράξει αν επιθυμεί».
– Η Τζένιφερ,μία από τις ηρωίδες σας στην «Εποχή της στάχτης»,είναι στέλεχος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.Γνωρίζετε ότι όσα περιγράφετε στο βιβλίο για τις πρακτικές του ΔΝΤ είναι η πραγματικότητα που αντιμετωπίζει ο σημερινός Ελληνας; «Μα και εγώ για βιώματά μου ήθελα να μιλήσω, για την οικονομική κρίση που αντιμετωπίζαμε στο Μεξικό τις δεκαετίες του ΄80 και του ΄90, για την παρέμβαση του ΔΝΤ, αυτών των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων. Ηθελα να γράψω για το Μεξικό αλλά κατέληξα να γράφω για τη Ρωσία. Ερευνώντας την εποχή μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης βρήκα ενδιαφέρον ότι σε μεγάλο βαθμό η οικονομική κατάσταση έμοιαζε με αυτές που έχουμε βιώσει στο Μεξικό. Αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Ιρλανδία, στην Ισλανδία, ακόμη και στις ΗΠΑ, εμείς το έχουμε ζήσει, μας είναι οικείο. Γεννήθηκα το 1968 και έχω περάσει στη ζωή μου έξι-επτά οικονομικές κρίσεις του τύπου που περνάτε τώρα εσείς στην Ελλάδα. Εμείς είμαστε συνηθισμένοι σε τέτοιες κρίσεις. Το εντυπωσιακό για εμάς είναι ότι για πρώτη φορά από τότε που γεννήθηκα η οικονομία του Μεξικού και των λατινοαμερικανικών χωρών γνωρίζει ανάπτυξη ενώ ο δυτικός κόσμος εξακολουθεί να βιώνει κρίση. Τα δικά μας μεγάλα προβλήματα τώρα είναι η κοινωνική ανισότητα και το εμπόριο ναρκωτικών».
– Μου λέτε ότι το έγκλημα και η διαφθορά θα είναι τα μεγάλα ζητήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε στη συνέχεια; «Κυρίως η διαφθορά, διότι με την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών μάθαμε ότι η διαφθορά δεν εντοπίζεται μονάχα στον κρατικό μηχανισμό και στους γραφειοκράτες του, όπως πιστεύαμε στα τέλη του 20ού αιώνα, αλλά υπάρχει και στο εσωτερικό μεγάλων οικονομικών δυνάμεων που είναι ιδιωτικές, ειδικά στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Τα αποτελέσματά της τα βλέπουμε σήμερα με τη μορφή της κρίσης». – Εδώ η κρίση μάς έχει κάνει «εξωστρεφείς».Οσο εντείνεται η οικονομική δυσπραγία και αυξάνονται τα σκληρά οικονομικά μέτρα τόσο ανθούν οι θεωρίες συνωμοσίας για εξωτερικές δυνάμεις που μας επιβουλεύονται. Συμβαίνει το ίδιο και στο Μεξικό; «Βέβαια, κάθε φορά που αντιμετωπίζουμε σημαντικά πολιτικά προβλήματα οι θεωρίες συνωμοσίας ανανεώνονται- και έχουμε πολλές. Ειδικά το 1994, που ζήσαμε μία από τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις μας, και το 1997, που βιώσαμε την τελευταία από όλες, η συνωμοσιολογία έδινε και έπαιρνε. Είναι φυσιολογική αντίδραση, όμως, τείνουμε να στοχοποιούμε άλλους προκειμένου να προστατέψουμε τον εαυτό μας από την αβεβαιότητα που μας δημιουργεί η κρίση».
«Στη Λατινική Αμερική αρχίζει ήδη να αναπτύσσεται ένα νέο είδος πολιτικής λογοτεχνίας,πολύ διαφορετικό όμως από την ιδεολογική μυθοπλασία του παρελθόντος,η οποία μας είχε κουράσει» λέει ο Χόρχε Βόλπι.«Σήμερα όσοι ασχολούνται με το είδος προσπαθούν να μιλήσουν για πολιτικά θέματα χρησιμοποιώντας άλλα εργαλεία,εστιάζοντας όχι στις μεγάλες φυσιογνωμίες της Ιστορίας και στα κορυφαία γεγονότα αλλά σε μικρότερα αλλά εξίσου σημαντικά γεγονότα του πολιτικού.Η εκμετάλλευση της μικροπολιτικής ιστορίας είναι κάτι νέο,τουλάχιστον στην πολιτική γραφή της Λατινικής Αμερικής».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
