Με πολλά ανοιχτά μέτωπα βρίσκει τις τράπεζες η νέα χρονιά, η οποία αναμένεται εξίσου δύσκολη και αβέβαιη όσο το 2010. Η κρίση χρέους που πλήττει την ευρωζώνη και οι νέες πιέσεις προς τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα λόγω των πιθανών υποβαθμίσεων της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης δημιουργούν επιπρόσθετα εμπόδια στην πορεία επανασύνδεσης του εγχώριου χρηματοπιστωτικού συστήματος με τις αγορές. Το χρηματοδοτικό αποτελεί το υπ΄ αριθμόν 1 πρόβλημα των τραπεζών, οι οποίες καλούνται να διαχειριστούν τη ρευστότητά τους χωρίς πολλές εναλλακτικές επιλογές ως προς τις πηγές άντλησης κεφαλαίων, δραστηριοποιούμενες μέσα σε ένα περιβάλλον ύφεσης που οδηγεί αναπόφευκτα στη μείωση των καταθέσεων που διατηρούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Η θετική εξέλιξη ανοίγματος των αγορών από την Εθνική Τράπεζα με repo 5,5 δισ. ευρώ, που εξασφαλίστηκε με εγγυήσεις ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, δεν αποτελεί παρά ένα πολύ μικρό πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αποκατάστασης της εμπιστοσύνης του διεθνούς τραπεζικού συστήματος προς την Ελλάδα. Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η εξάρτηση των ελληνικών τραπεζών από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) διαμορφώθηκε στο τέλος Νοεμβρίου στα 95 δισ. ευρώ. Παρά τη σταθεροποίηση του ύψους της χρηματοδότησης από την Ευρωτράπεζα σε αυτά τα επίπεδα στο δεύτερο εξάμηνο του 2010, εκτιμάται ότι τη νέα χρόνια θα υπάρξει άνοδός του καθώς αναμένονται νέες εκροές αποταμιεύσεων ύψους 15-17 δισ. ευρώ που θα πρέπει να αναπληρωθούν με άλλους τρόπους. Ηδη η ελληνική νομισματική αρχή έχει κατανείμει νέες κρατικές εγγυήσεις 25 δισ. ευρώ που επαρκούν για την αντικατάσταση της ρευστότητας που θα εξανεμιστεί, ενώ δεν αποκλείεται η κυβέρνηση να προχωρήσει σε νέες ανάλογες «ενέσεις», απόφαση που θα βρει σύμφωνη και την τρόικα, η οποία από την πρώτη στιγμή που ήλθε στην Αθήνα ξεκαθάρισε ότι το πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής δεν μπορεί να «τρέξει» χωρίς σταθερότητα στο τραπεζικό σύστημα.
Υπενθυμίζεται ότι η ΕΚΤ στο διοικητικό συμβούλιο του Δεκεμβρίου αποφάσισε την παράταση ως και το τέλος του πρώτου τριμήνου 2010 της ισχύος των μη συμβατικών μέτρων για τη ρευστότητα με τη διενέργεια τριών ακόμη πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης τρίμηνης διάρκειας και απεριόριστης ρευστότητας με επιτόκιο 1%, ενώ κανονικά θα συνεχιστούν τα εβδομαδιαία και μηνιαία δάνεια. Τραπεζικοί κύκλοι θεωρούν ότι σε περίπτωση υποβάθμισης της Ελλάδας από τους οίκους αξιολόγησης που την έχουν θέσει σε καθεστώς επιτήρησης η Ευρωτράπεζα θα συνεχίσει να στηρίζει τις ελληνικές τράπεζες παρέχοντας επαρκή ρευστότητα αποδεχόμενη τις κρατικές εγγυήσεις.
Θετικό είναι επίσης το γεγονός ότι έχουν ήδη γίνει σημαντικές κινήσεις προς την κατεύθυνση ενίσχυσης της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών, ενώ προετοιμάζεται το έδαφος για την επιστροφή της κρατικής βοήθειας ύψους άνω των 4 δισ. ευρώ μέσω των προνομιούχων μετοχών που διατέθηκαν στο Ελληνικό Δημόσιο. Η Εθνική Τράπεζα έχει ολοκληρώσει αύξηση κεφαλαίου 1,8 δισ. ευρώ και ετοιμάζεται για την άντληση επιπλέον 1-1,2 δισ. ευρώ από την πώληση του 20% της τουρκικής θυγατρικής της Finansbank, η Τράπεζα Πειραιώς θα υλοποιήσει μέσα στον επόμενο μήνα αύξηση ύψους 800 εκατ. ευρώ που είναι καλυμμένη από τους αναδόχους της έκδοσης, ενώ στην τελική ευθεία μπαίνει από τη Εurobank η διαδικασία πώλησης πλειοψηφικού πακέτου μετοχών της θυγατρικής της στην Πολωνία Ρolbank, από την οποία προσδοκά έσοδα άνω των 500 εκατ. ευρώ.
Εξάλλου, αύξηση κεφαλαίου σχεδιάζει και η Αγροτική Τράπεζα, με το υπουργείο Οικονομικών να έχει καταλήξει σε συμφωνία με την τρόικα για την πραγματοποίηση αύξησης κεφαλαίου 325 εκατ. ευρώ και τη μετατροπή των προνομιούχων μετοχών του Δημοσίου ύψους 675 εκατ. ευρώ σε κοινές, παράλληλα με το νοικοκύρεμα και τη γενικότερη αναδιάρθρωση του ομίλου, που περιλαμβάνει περικοπές στο λειτουργικό του κόστος και πώληση όλων των μη τραπεζικών συμμετοχών. Σε ανάλογες κινήσεις προχωρούν και οι μεγαλύτερες κυπριακές τράπεζες, με την Τράπεζα Κύπρου να έχει ήδη ενισχυθεί κεφαλαιακά με 325 εκατ. ευρώ, ενώ η Μarfin Ρopular Βank προχωρεί σε έκδοση νέων μετοχών μέσα στο Ιανουάριο με στόχο την άντληση 489 εκατ. ευρώ.
Πρόκειται για μια σημαντική θωράκιση των τραπεζικών ομίλων έναντι των αυξημένων επισφαλειών που επιβαρύνουν μέσω των προβλέψεων τα αποτελέσματά τους και ενδεχόμενου «κουρέματος» στα κρατικά ομόλογα ύψους 55 δισ. ευρώ που διατηρούν στα χαρτοφυλάκιά τους και τα οποία σταδιακά θα αντικαθίστανται από το πακέτο ΕΕ/ΔΝΤ. Οι τραπεζίτες αναμένουν συνέχιση της αύξησης των καθυστερήσεων στις χορηγήσεις τους επόμενους μήνες εκτιμώντας ότι στο τέλος της εφετινής χρονιάς θα διαμορφωθούν στο 12% από 10% το 2010. Μάλιστα, προβλέπουν κορύφωση της ανόδου του ρυθμού αύξησης των «κόκκινων» δανείων προς το τέλος του 2011. Στο πλαίσιο αυτό θα συνεχιστεί το νοικοκύρεμα των χρηματοδοτήσεων του παρελθόντος με στόχο να κρατηθούν ενήμεροι πελάτες που αντιμετωπίζουν προβλήματα στην αποπληρωμή των τραπεζικών τους χρεών. Με δεδομένη τη χαμηλή ζήτηση για δάνεια από νοικοκυριά και επιχειρήσεις με ικανοποιητική πιστοληπτική ικανότητα, οι τραπεζίτες αναμένουν διαμόρφωση του ρυθμού πιστωτικής επέκτασης σε αρνητικά επίπεδα της τάξεως του 2%. Βασικό συστατικό της στρατηγικής που θα ακολουθήσουν τα επόμενα χρόνια οι τράπεζες αποτελεί ο περιορισμός των λειτουργικών δαπανών τους, με τον εξορθολογισμό του δικτύου των καταστημάτων και τη μείωση του αριθμού των εργαζομένων, πολλοί εκ των οποίων κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς αντικείμενο λόγω του περιορισμένου όγκου νέων εργασιών. Ηδη από την περυσινή χρονιά ξεκίνησε το νοικοκύρεμα του δικτύου, ενώ έγιναν οι πρώτες προσπάθειες για μείωση του μισθολογικού κόστους. Οι διοικήσεις των τραπεζών θα προσπαθήσουν να διορθώσουν τις υπερβολές των προηγούμενων ετών. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην επταετία 2003-2009 το δίκτυό τους μεγεθύνθηκε κατά 30% σε ολόκληρη την Ελλάδα στα 4.264 καταστήματα καταγράφοντας υπερδιπλάσια αύξηση σε σχέση με την υπόλοιπη ευρωζώνη. Την ίδια περίοδο ο αριθμός των εργαζομένων αυξήθηκε κατά 4.600 άτομα στα 65.680, ενώ το μισθολογικό κόστος στους έξι μεγαλύτερους εγχώριους ομίλους διαμορφώθηκε το 2009 στα 2,29 δισ. ευρώ, αυξημένο σε σχέση με το 2007 κατά 10%. Η πορεία αυτή ανεκόπη το 2008. Η πιστωτική κρίση που οδήγησε την ελληνική οικονομία σε ύφεση και απέκλεισε τις τράπεζες από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίου μετέβαλε άρδην το περιβάλλον ανάπτυξης καθιστώντας ανενεργό μεγάλο μέρος των ανά την Ελλάδα μονάδων. Το προσωπικό των υποκαταστημάτων τα τελευταία δύο χρόνια απασχολείται κυρίως με τις αναχρηματοδοτήσεις οφειλών από νοικοκυριά και επιχειρήσεις που δεν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν στα δάνεια που είχαν λάβει τα προηγούμενα χρόνια.
Το στοίχημα των Βαλκανίων
Στήριξη στα αποτελέσματα των τραπεζικών ομίλων αναμένεται να προσφέρουν οι θυγατρικές τους στη ΝΑ Ευρώπη. Σύμφωνα με συγκλίνουσες εκτιμήσεις οικονομολόγων, οι ρυθμοί ανάπτυξης στη ζώνη των Βαλκανίων θα επιταχυνθούν την εφετινή χρονιά προσφέροντας τη δυνατότητα στους ελληνικούς ομίλους να αυξήσουν τα έσοδά τους από τις δραστηριότητές τους στην περιοχή. Με δεδομένο το χαμηλό ποσοστό των δανείων ως προς το ΑΕΠ στις περισσότερες χώρες της ευρύτερης περιοχής, οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται για τις ελληνικές τράπεζες είναι σημαντικές. Στην Τουρκία η πραγματική αύξηση του ΑΕΠ εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει το 4%, που σημαίνει ότι η τραπεζική αγορά θα εξακολουθεί να τρέχει με ρυθμούς περί το 20%-30%, ενώ θετική μεταβολή αναμένεται επίσης για την Κύπρο, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και τη Σερβία.
Στο εννεάμηνο του 2010 η Εθνική Τράπεζα πέτυχε αύξηση κερδών κατά 4%, στα 369 εκατ. ευρώ, στην Τουρκία μέσω της Finansbank. Ο όμιλος συνεχίζει να εμφανίζει κέρδη σε όλες τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης, τα οποία στο σύνολό τους διαμορφώθηκαν σε 67 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 11% λόγω των αυξημένων προβλέψεων. Η Εurobank ΕFG το τρίτο τρίμηνο της εφετινής χρονιάς παρουσίασε καθαρά κέρδη 19 εκατ. ευρώ έναντι ζημιών 36 εκατ. ευρώ το ίδιο διάστημα πέρυσι. Τα κέρδη προ φόρων της Πειραιώς από τις διεθνείς δραστηριότητες στο εννεάμηνο ανήλθαν σε 54 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 33% σε ετήσια βάση, λόγω των αυξημένων προβλέψεων κατά 15%. Τέλος, η Αlpha Βank παρουσίασε κέρδη προ φόρων στα 43,7 εκατ. ευρώ, ποσό μειωμένο κατά 10,2% σε ετήσια βάση.
