Την αξία της λογοτεχνίας του δεν την αμφισβήτησε ποτέ κανείς. Δεν ισχύει το ίδιο για τις πολιτικές απόψεις του. Ο 74χρονος Μάριο Βάργκας Λιόσα βραβεύθηκε, πανάξια, με το Νομπέλ για το 2010: ελευθερία του ατόμου, καταδίκη του κρατικού απολυταρχισμού και των δυνάμεων της πολιτικής καταστολής, απόρριψη των δικτατορικών καθεστώτων- αυτά είναι τα σύμβολα της δουλειάς του.
Διχάζει μόνο για τις δεξιές ιδέες που δεν έκρυψε, για την έγκαιρη απόρριψη του μοντέλου της Κούβας του Φιντέλ Κάστρο ήδη από τη δεκαετία του 1970 και της Βενεζουέλας του Ούγκο Τσάβες πιο πρόσφατα.
Για δεύτερη φορά στα πρωτοσέλιδα βρέθηκε εφέτος με τις δηλώσεις του για τις αποκαλύψεις της ιστοσελίδας WikiLeaks. Είπε, έχοντας ήδη τιμηθεί με το Νομπέλ, ότι «η υπερβολική διαφάνεια είναι επικίνδυνη για τη Δημοκρατία».
Πώς; «Από τη μία πλευρά βρίσκω υπέροχη τη διαφάνεια, για να βγουν όλα στο φως. Αυτό μας σώζει από τις ίντριγκες, τους ελιγμούς, τα ψέματα. Από την άλλη, αν όλα βγουν στο φως, αν εξαφανιστεί η οποιαδήποτε μορφή του εμπιστευτικού, του απορρήτου, δεν βλέπω πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει ένα κράτος. Με πιο απλά λόγια, τα κράτη θα είναι τόσο ευάλωτα όσο και οι θεσμοί, η ίδια η ουσία της Δημοκρατίας θα τεθεί σε κίνδυνο» είπε.
Η άποψή του είναι διχαστική. Το ομολόγησε και ο ίδιος ως πρώην οπαδός της άκρας Αριστεράς, από την οποία άρχισε να στρέφεται όλο και πιο μακριά από τις αρχές της δεκαετίας του ΄70.
Μοναχοπαίδι ενός οδηγού λεωφορείου και μιας σχετικά ευκατάστατης Κρεολής στο Περού του 1936, δεν είδε ποτέ τους γονείς του μαζί. Χώρισαν προτού γεννηθεί και στα μικρά του χρόνια πίστευε ότι ήταν ορφανός επειδή οι συγγενείς της μητέρας του τού έκρυβαν την αλήθεια. Η ζωή του είναι περιπετειώδης, άλλοι θα έλεγαν τυχοδιωκτική. Νέος και θεαματικά ωραίος, ερωτεύθηκε στα 19 μια συγγενή, τη νύφη ενός θείου του, τη Χούλια.
Η ιστορία έγινε διάσημο μυθιστόρημα με τίτλο Η θεία Χούλια και ο γραφιάς (La tia Julia y el escribidor). Περιγράφει στο Περού της δεκαετίας του 1950 την ιστορία ενός 18χρονου φοιτητή που ερωτεύεται μια 32χρονη χωρισμένη, όσων ετών ήταν τότε η Χούλια. Το σενάριο ήταν τόσο επιτυχημένο που γυρίστηκε ταινία στο Χόλιγουντ.
Ο συγγραφέας πήρε το πτυχίο του, Νομικά και Λογοτεχνία, στη Λίμα και το 1963 εξέδωσε το μυθιστόρημα Η πόλη και τα σκυλιά που τον έκανε παγκοσμίως διάσημο για την ενσωμάτωση της πολιτικής ιστορίας στις προσωπικές εμπειρίες των ηρώων.
Δύο χρόνια αργότερα Το Πράσινο Σπίτι, η ιστορία ενός οίκου ανοχής, έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλερ. Εν τω μεταξύ το διαζύγιο από τη Χούλια και ο γάμος με μια εξαδέλφη του, με την οποία απέκτησαν τρία παιδιά, τον «γείωσαν» στην πραγματικότητα. Ηταν η αρχή της πιο δημιουργικής φάσης στη ζωή του: έγραψε μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια και κριτικές που ολοκληρώθηκαν το 1990, όταν κατέβηκε με μια άδοξη υποψηφιότητα για την προεδρία του Περού, την οποία περιγράφει με πικρία στο αυτοβιογραφικό Ψάρι στο νερό.
Εχει τιμηθεί και με το Βραβείο Θερβάντες, την πιο σημαντική διάκριση στην ισπανόφωνη λογοτεχνία. Εχει γράψει περίπου 30 έργα, τα οποία έχουν μεταφραστεί σε δεκάδες γλώσσες κάνοντας αλλεπάλληλες εκδόσεις σε όλον τον κόσμο.
