Πώς σχετίζεται το design με τη δύσκολη οικονομική συγκυρία που διανύει η παγκόσμια κοινότητα; Είναι δυνατή η ανάκαμψη μέσα από δημιουργικές λύσεις; Υπάρχουν «έξυπνοι» τρόποι για να ανασάνει η Ελλάδα; Ο Πολ Μπένετ, διευθύνων εταίρος και διευθυντής του δημιουργικού τμήματος στην ΙDΕΟ – διεθνής συμβουλευτική εταιρεία σχεδιασμού και καινοτομίας-, μιλάει στο «Βήμα» για τη σχεδιαστική σκέψη, τον φόβο των Ελλήνων απέναντι στην αποτυχία, αλλά και για φωτεινά παραδείγματα καινοτομίας ανά τον κόσμο.
– Εξειδικεύεστε στη σχεδιαστική σκέψη, έναν τομέα που δεν είναι ευρύτερα γνωστός στην Ελλάδα. Μπορείτε να μας δώσετε το στίγμα σας;
«Η σχεδιαστική σκέψη έχει να κάνει με συγκεκριμένα συστήματα, με τον τρόπο που εμείς ως designers προσεγγίζουμε πολύπλοκα οικονομικά και κοινωνικά συστήματα. Παρά το γεγονός ότι το design- ως βασική απόδειξη της ανθρώπινης δημιουργικότητας- είναι παντού γύρω μας, ακόμη και σε πράγματα όπου δεν φαίνεται, η σχεδιαστική σκέψη δεν είναι επιδερμική: δεν περιορίζεται δηλαδή στην εικόνα, στο πώς μοιάζει κάτι ή στο πώς λειτουργεί. Είναι ενδεικτικό ότι μας έχει ζητηθεί να παρέμβουμε σε μείζονα προβλήματα διεθνώς, όπως η υγεία, η παροχή καθαρού νερού, η παραγωγή τροφίμων. Εχουμε συνεργαστεί με τη διοίκηση του Μemorial Ηospital στην Ιντιάνα, για τον σχεδιασμό ενός συστήματος που θα διασφαλίσει τις καλύτερες δυνατές συνθήκες παραμονής στον εκάστοτε ασθενή, από τη στιγμή που θα εισαχθεί στο νοσοκομείο μέχρι μια ενδεχόμενη εγχείρηση ανοικτής καρδιάς. Ο σεφ Τζέιμι Ολιβερ μας ζήτησε να συμβάλουμε στην εκστρατεία του για υγιεινή διατροφή, στην εξεύρεση «έξυπνων» λύσεων με τις οποίες θα μπορούσαμε να αφυπνίσουμε τα παιδιά ως προς τα φρέσκα υλικά, με απώτερο στόχο την καταπολέμηση της παχυσαρκίας- τεράστιο θέμα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Να φανταστείτε ότι σε ένα επεισόδιο της σειράς, τα πιτσιρίκια σε έναν παιδικό σταθμό δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν μια ντομάτα!».
– Κληθήκατε και από την κυβέρνηση της Ισλανδίας, αφότου ξέσπασε η κρίση…
«Πήγαμε και ξαναπήγαμε στην Ισλανδία, τουλάχιστον πέντε φορές μέσα σε ένα-ενάμιση χρόνο. Προτείναμε πολλές λύσεις στο κυβερνητικό επιτελείο, μεθόδους ώστε να αυξήσει τη διαφάνεια στην οργάνωση του κράτους, να ενισχύσει τη θετική επιρροή των μέσων. Γυρίσαμε μάλιστα ένα φιλμ, με έναν νέο κινηματογραφιστή, στο οποίο Ισλανδοί εξέφραζαν την απόγνωσή τους για τη γραφειοκρατική αδράνεια. Δυστυχώς, οι δικές μας μεθοδολογίες δεν συνέπεσαν με αυτές που είχε η κυβέρνηση και επέμενε να υιοθετηθούν. Λυπάμαι που το λέω, διότι οι
κάτοικοι αυτής της χώρας είναι συμπαθείς, ειλικρινείς και δεν το αξίζουν αυτό που ζουν. Πιστεύω, πάντως, ότι ο κόσμος της πολιτικής πρέπει να υιοθετήσει την απλότητα και την ταχύτητα που για εμάς είναι εργαλεία. Ιδιαίτερα σε δύσκολες οικονομικές συγκυρίες, κατά τις οποίες οι πολίτες έχουν ανάγκη από άμεση και απτή αίσθηση του τρόπου με τον οποίο διαμορφώνεται το μέλλον».
– Συμφωνείτε με τη λογική της απόδοσης πολιτικών ευθυνών όταν μια χώρα βρίσκεται σε περιδίνηση;
«Κάθε κυβέρνηση, είτε βρίσκεται σε κρίση είτε όχι, οφείλει να ισορροπεί το βλέμμα ανάμεσα στο παρελθόν και στο μέλλον. Η απόδοση ευθυνών είναι σημαντική, αλλά η εμμονή στο παρελθόν δεν βοηθά τον μέσο πολίτη, ούτε και την ανάκαμψη της χώρας. Μόνον αν αναδειχθούν φωτεινά παραδείγματα υπάρχει πιθανότητα να παρατηρηθεί ξανά μια σταθερή και αύξουσα αίσθηση αισιοδοξίας για το μέλλον».
– Πόσο εύκολοόμωςείναι να υιοθετήσει κανείς μια φρέσκια ματιά καινέες μεθόδουςστην Ελλάδα,ένα κράτος που βρίσκεται ψηλά στη διεθνή λίστα διαφθοράς; «Η διαφθορά ευδοκιμεί πίσω από κλειστές πόρτες. Η διαφάνεια είναι το κλειδί και, για να μη μιλάμε αόριστα, πρέπει να σας πω ότι θεωρώ υποδειγματική την προσπάθεια του αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα , μέσω της ανοιχτής διακυβέρνησης, στον Λευκό Οίκο (https://www. whitehouse.gov/Οpen). Η τεχνολογία προσφέρει, άλλωστε, τη δυνατότητα να παρακολουθούμε τα πάντα: πώς λειτουργούν οι θεσμοί, τα συστήματα, η ίδια η κυβέρνηση. Το ζήτημα είναι να φθάνει κανείς στο βάθος, να μη διστάζει δηλαδή να δείξει και τις σκοτεινές πλευρές των διαδικασιών, τις αποτυχίες, τα προβλήματα».
– Οι δικές σας λύσεις είναι ανθρωποκεντρικές, η εφαρμογή τους προϋποθέτει τη συμμετοχή του κόσμου. Πώς θα μπορούσε αυτή να εξασφαλιστεί στην Ελλάδα, όταν οι πολίτες είναι τόσο απογοητευμένοι από την πολιτική- απαιτούν, ξέρετε, σε διαδηλώσεις «να καεί η Βουλή».
«Προσωπικά, δεν θα συνηγορούσα στο κάψιμο της Βουλής, αλλά στον συλλογικό επανασχεδιασμό της. Η κυβέρνηση χρειάζεται τώρα να επιτρέψει και να προωθήσει τη συμμετοχή, όχι να ελέγξει και να αποδυναμώσει. Οι κανόνες έχουν αλλάξει, το κέντρο βάρους του ελέγχου μετατοπίζεται. Μια προσομοίωση στον κόσμο των επιχειρήσεων θα μας έδειχνε ότι ο ρόλος του γενικού διευθυντή έχει μετατραπεί στον ρόλο εκείνου που, τρόπον τινά, εξουσιοδοτεί, παραχωρεί έλεγχο στα χαμηλότερα επίπεδα του οργανισμού και παραιτείται από την παραδοσιακή, αφ΄ υψηλού διακυβέρνηση».
«Μια κυβέρνηση μπορεί να είναι δημιουργική»
– Μπορεί μια κυβέρνηση να γίνει δημιουργική; Λέγεται συχνά ότι η πολιτική εξουσία χαρακτηρίζεται από έλλειψη φαντασίας.
«Καλή ερώτηση. Βεβαίως και μπορεί να είναι δημιουργική. Οι συνάδελφοί μου και εγώ ενθουσιαστήκαμε με τις συζητήσεις που κάναμε με την ομάδα του έλληνα πρωθυπουργού κ. Γ. Παπανδρέου. Προσωπικά, μάλιστα, τον βρήκα ιδιαίτερα ανοιχτό και ενθουσιώδη ως προς τον ρόλο που μπορούν να παίξουν το design και η καινοτομία στον συλλογικό σχεδιασμό μιας νέας Ελλάδας».
– Εφόσον είστε γνώστης των εγχώριων προβλημάτων, ποιο θα ήταν το κεντρικό σας μήνυμα προς την Ελλάδα;
«Τα μηνύματα που έχω είναι δύο. Κατ΄ αρχάς, μη φοβάστε να αποτύχετε. Στην Ελλάδα είναι εμφανώς διάχυτος ο φόβος της αποτυχίας. Και αυτό απαγορεύει σε κάποιον να αλλάξει, να υιοθετήσει νέες ιδέες, να προοδεύσει. Μέρη όπως η Σίλικον Βάλεϊ έχουν θεμελιωθεί πάνω στην ιδέα ότι η αποτυχία είναι βασικό συστατικό της καινοτομίας. Το δεύτερο μήνυμα σχετίζεται με ένα βασικό γνώρισμα της χώρας σας καθώς είναι δομημένη πάνω στην οικειότητα: οικογένεια, οικογενειακές επιχειρήσεις, μικρές κοινότητες, νησιά. Το στοιχείο αυτό αποτελεί φυσικό πλεονέκτημα και θα ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον να χτίζονταν οικονομίες βασισμένες στην ιδέα των κοινοτήτων. Τα νησιά μπορούν να γίνουν με αξιοθαύμαστο τρόπο “καμβάς”, πάνω στον οποίο θα σχεδιασθούν πρωτότυπες δομές».
