Η ΣΟΥΗΔΙΑ δεν είναι πια η ίδια:στις εκλογές της περασμένης Κυριακήςοι Σοσιαλδημοκράτες- οι οποίοι για δεκαετίες κυβέρνησαν αδιάκοπα τη χώρα, εγκαθιδρύοντας στην πορεία το ζηλευτό «κεϊνσιανό» κράτος πρόνοιας,που μάθαμε να αποκαλούμε «σουηδικό μοντέλο»- όχι μόνο δεν κατάφεραν να εκθρονίσουν την κεντροδεξιά κυβέρνηση του Φρέντρικ Ράινφελντ,αλλά και πήραν μόλις 30,9%, το χαμηλότερο ποσοστό τους εδώ και σχεδόν έναν αιώνα. Η νίκη όμως της κεντροδεξιάς συμμαχίας αποδείχθηκε πύρρεια, αφού τελικά,για
λίγες έδρες,απώλεσε την αυτοδυναμία της- την ίδια στιγμή που ένα ακροδεξιό,ξενοφοβικό, με νεοναζιστικές ρίζες κόμμα έμπαινε,επίσης για πρώτη φορά, στη σουηδική Βουλή, διεκδικώντας μάλιστα ρόλο «ρυθμιστή» των πολιτικών εξελίξεων. Πόσο κινδυνεύει από όλα αυτά το σουηδικό μοντέλο;Οχι και πολύ.Οσο ένας ευσταλής ηλικιωμένος από την ξαφνική αλλαγή του καιρού.Το σουηδικό μοντέλο «σκούριασε» αλλά παραμένει ανθεκτικό όταν έξω μαίνεται η θύελλα της οικονομικής κρίσης.
Oύτε οι δεξιοί ούτε καν οι ακροδεξιοί επιχειρούν να «σκοτώσουν» το σουηδικό κράτος πρόνοιας. Βέβαια αν είσαι άνεργος ή μετανάστης, η Σουηδία δεν είναι τόσο «φιλόξενη» όσο παλιά. Η δημοσιονομικά «νοικοκυρεμένη» κεντροδεξιά κυβέρνηση του πρωθυπουργού Φρέντρικ Ράινφελντ ξανακέρδισε επιμένοντας στο ιδιάζον «μείγμα» της διατήρησης μεν του κορμού του κοινωνικού κράτους, αλλά με παράλληλη μείωση φόρων, περιορισμό κοινωνικών δαπανών και επιδομάτων, αύξηση των ιδιωτικοποιήσεων. Με τις φοροελαφρύνσεις ύψους 8 δισ. ευρώ και τις περικοπές δαπανών προβλέπεται επιστροφή στην ανάπτυξη με ρυθμό 2,4% το 2010, η οποία του χρόνου θα φθάσει στο 3,3%. Το δημόσιο έλλειμμα παραμένει σταθερά στο 38% του ΑΕΠ- από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη των «27»-, ενώ η ανεργία παραμένει μεν σε υψηλά επίπεδα (7,5% τον Αύγουστο) αλλά έχει υποχωρήσει από το 9% των αρχών του χρόνου.
«Η υπεράσπιση του κράτους πρόνοιας είναι η σουηδική μορφή του εθνικισμού» γράφει ο γαλλικός «Μonde». Απόδειξη; Ο ηγέτης της Ακροδεξιάς, ο μόλις 31χρονος πρώην «σκίνχεντ», αλλά τώρα… καλοχτενισμένος Τζίμι Ακεσον , ζητεί, όπως λέει, να σώσει το «σουηδικό μοντέλο», που ισχυρίζεται ότι κινδυνεύει από τους μετανάστες: η πιο πετυχημένη τηλεοπτική του διαφήμιση έδειχνε έναν λευκό συνταξιούχο να χάνει την «κούρσα» για το επίδομά του από ένα σμήνος μεταναστριών με μπούρκες και μωρά στην αγκαλιά. Αν όμως το «σουηδικό μοντέλο» αντέχει, τι σημαίνει η άνοδος της Ακροδεξιάς και η είσοδός της στη Βουλή; Οι ψηφοφόροι του Ακεσον είναι κυρίως νεαροί άνεργοι ή συνταξιούχοι, που φοβούνται την απώλεια των επιδομάτων τους λόγω της «υπερφόρτωσης» του κράτους πρόνοιας. Και το κόμμα πήρε τα μεγαλύτερα ποσοστά του στη Νότια Σουηδία, όπου σχεδόν ένας στους πέντε κατοίκους (19%) είναι ξένος- έναντι 14% στο σύνολο του σουηδικού πληθυσμού.
ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΠΥΛΩΝΕΣ
ΤΑ ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ
Ρυθμίζουν εδώ και δεκαετίες την εργασιακή σταθερότητα και είναι «σαρξ εκ της σαρκός» της Κεντροαριστεράς.Η κεντροδεξιά κυβέρνηση δεν έχει (τολμήσει να)
πειράξει τον θεσμό των συλλογικών διαπραγματεύσεων.Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν χάσει σε συνολική αντιπροσώπευση (έπεσαν στο 70% των εργαζομένων,από 77% πριν από τέσσερα χρόνια), αλλά παραμένουν ισχυρές.
ΤΑ ΕΠΙΔΟΜΑΤΑ
Η Σουηδία στηρίζει γενναία ανέργους,ασθενείς και γονείς.Η κυβέρνηση Ράινφελντ παρενέβη,και μάλιστα σκληρά,στα επιδόματα ανεργίας.Οι δικαιούχοι μειώθηκαν κατά μισό εκατομμύριο,ενώ τα επιδόματα περικόπηκαν από 80% του μέσου μισθού το 2008, στο 50% σήμερα.Ετσι όμως χρηματοδοτήθηκε ένα κύμα φοροελαφρύνσεων,γεγονός που βοήθησε στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Η ΔΩΡΕΑΝ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ
Οι υψηλής ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες «από την κούνια ως το νεκροταφείο» κυριαρχούν.Ωστόσο σήμερα ενισχύεται συνεχώς η ιδιωτική ασφάλιση και περίθαλψη.Η λογική είναι πως,καθώς μεγαλώνει η ψαλίδα μεταξύ υψηλόμισθων και χαμηλόμισθων, όλο και περισσότεροι Σουηδοί θα απευθύνονται στον ιδιωτικό τομέα για υπηρεσίες Υγείας και Παιδείας,ενώ το κράτος θα εξυπηρετεί,συρρικνούμενο αλλά ζωντανό,τους υπολοίπους.
Η ΥΨΗΛΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ
Ολα αυτά επιτυγχάνονται με γενναία φορολόγηση, η οποία όμως δεν καταλήγει στη «μαύρη τρύπα» του δημόσιου ταμείου.
Μετατρέπεται σε έργα και κοινωνικά προγράμματα.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
«Η Δεξιά άφησε την αγορά εργασίας στην τύχη της»
Ο κ. Πέτερ Ολοφσον είναι σχολιαστής της καθημερινής οικονομικής εφημερίδας «Dagens Ιndustri».
Tους τελευταίους μήνες, όπως μας εξομολογήθηκε, έχει άθελά του «εξειδικευτεί» στα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας: να όμως που ήλθε η ώρα να μας μιλήσει για τη δική του χώρα.
– Κινδυνεύει το κράτος πρόνοιας μετά τη νέα νίκη της Κεντροδεξιάς;
«Οχι. Το κυρίαρχο Κόμμα των Μετριοπαθών επανεξελέγη λόγω ακριβώς της δέσμευσής του στη διατήρηση του κράτους πρόνοιας, όπως το εννοούν οι Σουηδοί. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι αυτό είναι απαραίτητα καλό, αφού η Κεντροδεξιά έχει εγκαταλείψει τα σχέδιά της για την- απαραίτητη, νομίζω – μεταρρύθμιση στην αγορά εργασίας, η οποία αφέθηκε στην τύχη της. Η μείωση των φόρων επέδρασε πάντως θετικά για τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα. Οι Μετριοπαθείς αυτοαποκαλούνται “το νέο κόμμα των εργαζομένων” και οι ψηφοφόροι, δικαίως ή αδίκως, τους πιστεύουν».
– Πώς σχολιάζετε την άνοδο του ακροδεξιού κόμματος;
«Είναι λυπηρό. Το κόμμα Σουηδοί Δημοκράτες έχει ρίζες σε ένα ακραίο ρατσιστικό κίνημα, σε αντίθεση με άλλα πιο “μετριοπαθή” ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα. Σήμερα είναι περισσότερο ξενοφοβικοί παρά ρατσιστές, αλλά η ρατσιστική μπόχα δεν έχει φύγει τελείως. Τα κόμματα εξουσίας στην Ευρώπη αποφεύγουν να συζητήσουν τα ζητήματα της μετανάστευσης, δίνοντας έτσι πολιτικό “χώρο” στα ακροδεξιά κόμματα. Ο κίνδυνος είναι να μη γίνει η Ακροδεξιά κόμμα εξουσίας, όπως στη Δανία, όπου συμμετέχει στην κυβέρνηση».
– Η ανεργία είναι πλέον σοβαρό πρόβλημα και για τη Σουηδία. Μπορεί να αντιμετωπιστεί;
«Η ανεργία είναι σίγουρα πρόβλημα, αλλά δεν απασχόλησε ιδιαίτερα τους ψηφοφόρους, αφού παραμένει κοντά στον ευρωπαϊκό μέσον όρο. Τους τελευταίους μήνες τα ποσοστά της ανεργίας μειώθηκαν, χάρη στην ανάκαμψη των εξαγωγών σε συγκεκριμένες αγορές-“κλειδιά” για τα προϊόντα μας. Η ανεργία όμως των νέων αυξάνεται συνεχώς. Ηδη η κυβέρνηση εξετάζει διάφορα μέτρα- όπως την εισαγωγή ενός καθεστώτος “μαθητείας” με χαμηλότερους μισθούς για τους νέους που πρωτοβγαίνουν στην αγορά εργασίας, φορολογικά κίνητρα για τις επιχειρήσεις που προσλαμβάνουν νέους κτλ.».
OΥΛΟΦ ΠΑΛΜΕ
Ο Σοσιαλδημοκράτης με το ανθρώπινο πρόσωπο
Oταν μιλάμε για «σουηδικό μοντέλο» στην Ελλάδα, το μυαλό μας πηγαίνει αυτόματα στον Ούλοφ Πάλμε. Επί πρωθυπουργίας του (από το 1969 ως το 1976, και μετά από το 1982 ως το 1986), ο «σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο», όπως είχε βαφτίσει ο ίδιος το σουηδικό μείγμα Σοσιαλδημοκρατίας και καπιταλισμού, έφθασε στο αποκορύφωμα της διεθνούς του απήχησης. Ηταν η εποχή της έξαρσης του Ψυχρού Πολέμου, με τις δύο αντιμαχόμενες υπερδυνάμεις να αυτοπαρουσιάζονται ως τα μοναδικά μοντέλα κοινωνικής οργάνωσης: σε αυτόν τον διπολικό κόσμο, ο «επαναστάτης ρεφορμιστής» Πάλμε, με την αντιιμπεριαλιστική- και προς τα δύο στρατόπεδα- ρητορική του απέκτησε παγκόσμια προβολή. Ετσι, όταν στις 28 Φεβρουαρίου 1986 ένας άγνωστος φονιάς τον πυροβόλησε σχεδόν εξ επαφής, πισώπλατα, στο κέντρο της Στοκχόλμης, όλος ο πλανήτης κατάλαβε ότι δεν πέθανε απλώς ένας πολιτικός, αλλά μια ολόκληρη δέσμη ιδεών για έναν καλύτερο κόσμο. Το ποιος τον σκότωσε, παραμένει μυστήριο.
