Oι σεισμοί είναι πιο δραματικοί. Τα τσουνάμι προσφέρονται περισσότερο για την τηλεόραση. Το ΑΙDS είναι πιο ενστικτώδες. Υπάρχει όμως ένα μεγαλύτερο πρόβλημα, που μπορεί να διορθωθεί πιο εύκολα: η έλλειψη μέσων για τον έλεγχο των γεννήσεων σε πολλές φτωχές χώρες. Βρίσκομαι εδώ, σε ένα κομμάτι της Κεντρικής Αφρικής, στο ταξίδι που προσφέρω στον εαυτό μου κάθε χρόνο, παρέα με έναν 19χρονο φοιτητή, τον Μιτς Σμιθ. Χοροπηδάει μαζί μου σε απίθανους δρόμους σε μια περιοχή όπου είναι εύκολο να δει κανείς από πρώτο χέρι πώς η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του πληθυσμού σχετίζεται με τη φτώχεια, την αστάθεια και τις συγκρούσεις.
Σχεδόν σε κάθε χωριό που σταματάμε πιάνουμε την κουβέντα με οικογένειες, οι καλύβες των οποίων ξεχειλίζουν από παιδιά. Οι γονείς τους δεν έχουν πάντα τα μέσα για να τα εκπαιδεύσουν, να τα ταΐσουν ή να τα προστατεύσουν από τις αρρώστιες.
Εδώ, στην Κινσάσα, συναντήσαμε την Εμιλί Λούντα, 25 ετών, που παραλίγο να πεθάνει την ώρα του τοκετού πριν από λίγες ημέρες. Οι γιατροί έσωσαν τη ζωή της, αλλά το μωρό της πέθανε. Η ίδια αναρρώνει ακόμη σε ένα νοσοκομείο και δεν ξέρει πώς θα πληρώσει τον λογαριασμό. «Δεν ήθελα να μείνω έγκυος» μας είπε η Εμιλί εδώ στην πρωτεύουσα της Δημοκρατίας του Κονγκό. «Φοβόμουν να μείνω έγκυος». Δεν είχε ακούσει όμως τίποτε για τις μεθόδους αντισύλληψης.
Στις αγροτικές περιοχές της Δημοκρατίας του Κονγκό, του «άλλου» Κονγκό στον Βορρά, ανακαλύψαμε ότι, ακόμη και αν ο κόσμος είχε ακούσει για την αντισύλληψη, τη θεωρεί τις περισσότερες φορές πανάκριβη. Το πιο φρικτό απ΄ όλα είναι ότι σε όλες τις κλινικές και τα νοσοκομεία που επισκεφθήκαμε στη Δημοκρατία του Κονγκό μάς είπαν ότι πωλούν αντισυλληπτικά μόνο σε όσες γυναίκες φέρνουν μαζί τον άνδρα τους, για να αποδείξουν ότι εκείνος αποδέχεται την αντισύλληψη. Πιο εύκολο είναι να βρουν προφυλακτικά, αλλά πολλοί άνδρες δεν τα θέλουν. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι τα πολλά παιδιά είναι ένδειξη ανδρισμού.
Ετσι το αντισυλληπτικό χάπι, που έγινε 50 ετών αυτόν τον μήνα στις Ηνωμένες Πολιτείες, πρέπει να κατακτήσει πολλά τμήματα της Αφρικής. Τα προφυλακτικά και οι άλλες μέθοδοι για τον έλεγχο των γεννήσεων και του ΑΙDS είναι ακόμη πιο δυσεύρετα σε ορισμένες περιοχές. Το αμερικανικό ινστιτούτο Guttmacher, που πραγματοποιεί έρευνες στον τομέα της αναπαραγωγής, αναφέρει ότι 215 εκατομμύρια γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο είναι σεξουαλικά ενεργές και δεν επιθυμούν να συλλάβουν παιδί. Δεν χρησιμοποιούν όμως καμία σύγχρονη μέθοδο αντισύλληψης. Η πρόσβαση αυτών των γυναικών σε αντισυλληπτικά μέσα θα κόστιζε λιγότερο από 4 δισ. δολάρια, αναφέρει το Guttmacher σε μια σημαντική μελέτη του που δημοσιεύθηκε πέρυσι. Το ποσό αυτό ισοδυναμεί με τις στρατιωτικές δαπάνες δύο εβδομάδων στο Αφγανιστάν. Το σημαντικότερο είναι όμως ότι για κάθε 1 δολάριο που δίδεται σε μέσα αντισύλληψης μειώνονται κατά 1,40 δολάρια οι ιατρικές δαπάνες, με την ελάττωση των ποσών που διατίθενται για ανεπιθύμητες γεννήσεις και αμβλώσεις, σύμφωνα με τη μελέτη. Αν η αντισύλληψη ήταν ευρέως διαδεδομένη στις φτωχές χώρες, θα γλιτώναμε 50 εκατομμύρια ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες τον χρόνο. Αυτό θα σήμαινε 25 εκατομμύρια λιγότερες αμβλώσεις τον χρόνο. Οπως επίσης και τη σωτηρία 150.000 γυναικών που πεθαίνουν κάθε χρόνο την ώρα της γέννας.
Ο οικογενειακός προγραμματισμός έχει σταματήσει στην εποχή της δεκαετίας του ΄80. Οι κυβερνήσεις των Ρεπουμπλικανών έκοψαν όλες τις χρηματοδοτήσεις προς το Ταμείο του ΟΗΕ για τον Πληθυσμό, τη μεγαλύτερη διεθνή οργάνωση που στηρίζει προγράμματα οικογενειακού προγραμματισμού. Κατά παράδοξο τρόπο, η αντίθεση των συντηρητικών κύκλων σε αυτά τα προγράμματα προκάλεσε περισσότερες αμβλώσεις.
Η κυβέρνηση Ομπάμα επανέφερε αυτή τη χρηματοδότηση και πρέπει να κάνει προτεραιότητά της την πρόσβαση στην αντισύλληψη ενός μεγαλύτερου τμήματος του πληθυσμού (και την επιμόρφωση των κοριτσιών, που ίσως είναι το πιο αποτελεσματικό αντισυλληπτικό που υπάρχει).
Είναι αλήθεια ότι ο οικογενειακός προγραμματισμός είναι δυσκολότερος απ΄ ό,τι φαίνεται. Πολλά φτωχά ζευγάρια, κυρίως αυτά που δεν είναι μορφωμένα, θέλουν τα μωρά πιο πολύ από τα αντισυλληπτικά. Καθώς ο Μιτς και εγώ περνούσαμε από τα χωριά, ρωτήσαμε πολλές γυναίκες πόσα παιδιά θα ήθελαν να αποκτήσουν. Οι περισσότερες έλεγαν πέντε ή έξι και κάποιες 10.
Οι γονείς θέλουν πολλά παιδιά επειδή περιμένουν ότι κάποια θα πεθάνουν. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο οι κουνουπιέρες, οι εμβολιασμοί και όλα τα άλλα μέσα για την ελάττωση της παιδικής θνησιμότητας συμβάλλουν στη δημιουργία ενός πλαισίου μέσα στο οποίο μπορεί να γίνει πιο εύκολα αποδεκτός ο οικογενειακός προγραμματισμός. Με λίγα λόγια, αυτό που χρειάζεται είναι μια συνολική προσέγγιση στο ζήτημα του οικογενειακού προγραμματισμού και όχι απλώς ένα κουτί με αντισυλληπτικά χάπια.
