«Πώς πάνε τα πράγματα εκεί; Η σύχασαν καθόλου;». Προτού προλάβω καλά καλά να συστηθώ, ο Ζεράρ Μορτιέ θέλησε να μάθει για την κατάσταση στην Αθήνα. «Αν η Ευρώπη δεν επιλέξει τη συμπόρευση και τη συνεργασία,το αποτέλεσμα θα είναι καταστροφικό» τον άκουσα να λέει από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής. Δεδομένου ότι πρόκειται για προσωπικότητα πανευρωπαϊκού κύρους, η γνώμη του 67χρονου Βέλγου ο οποίος στο παρελθόν, από τις αντίστοιχες διευθυντικές θέσεις, μεταμόρφωσε το θέατρο La Μonnaie των Βρυξελλών, ανανέωσε το Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ και έφερε την Οπερα του Παρισιού στο επίκεντρο των συζητήσεων με τις «αιρετικές» επιλογές του, έχει ασφαλώς ιδιαίτερη σημασία.
Φιλικός και ευδιάθετος, ο Μορτιέ – ο οποίος ετοιμάζεται να αναλάβει το «τιμόνι» του θεάτρου Ρεάλ στη Μαδρίτη, τον προσεχή Σεπτέμβριο- απάντησε σε όλες τις ερωτήσεις μου ενώ δήλωσε και φανατικός θαυμαστής του σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου . Περισσότερα υπόσχεται να πει αύριο στη διάρκεια της συζήτησής του με τον γάλλο δημοσιογράφο Ζαν-Μαρί Κολομπανί στο Μegaron Ρlus.
– Εχετε ξανάρθει στην Ελλάδα; «Αγαπούσα ανέκαθεν τη χώρα σας και μελέτησα για χρόνια αρχαία ελληνικά. Οταν λοιπόν αποφοίτησα από το Πανεπιστήμιο και οι γονείς μου με ρώτησαν τι δώρο ήθελα να μου κάνουν, άδραξα την ευκαιρία και τους ζήτησα ένα ταξίδι στην Ελλάδα. Ηταν λίγο πριν από τη δικτατορία, το 1966. Είχα νοικιάσει, θυμάμαι, ένα μικρό διαμερισματάκι με θέα τον Παρθενώνα και εκεί έμεινα τρεις εβδομάδες. Πήγα και στην Επίδαυρο και είδα μια παράσταση του «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου. Θυμάμαι επίσης μια παράσταση των «Βατράχων» του Αριστοφάνη στο Ηρώδειο, η οποία με είχε εντυπωσιάσει ιδιαιτέρως καθώς, σε ένα συγκεκριμένο σημείο, ο κόσμος απήγγειλε όρθιος τους στίχους μαζί με τους ηθοποιούς. Εκτοτε ήρθα ευκαιριακά, μόνο, μιαδυο φορές, αλλά η αλήθεια είναι ότι έχουν περάσει χρόνια…».
– Η επίσκεψή σας έρχεται σε μια δύσκολη συγκυρία για τη χώρα.Θεωρείτε ότι ο τίτλος της διάλεξής σας «Η τέχνη εργαλείο της πολιτείας» αποκτά νέο νόημα;
«Δεν θα έλεγα νέο, αλλά μεγαλύτερο νόημα. Την κάνει περισσότερο επίκαιρη. Για μένα η τέχνη ήταν, είναι και θα είναι πάντοτε πολιτική, και αυτό είναι κάτι το οποίο μας έχουν διδάξει πρώτοι από όλους οι μεγάλοι έλληνες τραγικοί ποιητές. Στην εποχή τους το θέατρο ήταν κυριολεκτικά το κέντρο της πολιτικής σκέψης. Μιλώντας για τη σύγχρονη εποχή θεω ρώ την τέχνη πολιτική, όχι βεβαίως από την πλευρά των κομμάτων αλλά στη βάση μιας προσπάθειας αφύπνισης του κοινού έτσι ώστε να συνειδητοποιηθεί και να πάρει θέση απέναντι στις κοινωνικές εξελίξεις. Αυτό είναι κάτι το οποίο επιτυγχάνεται όχι μόνο μέσω της λογικής, αλλά και των συναισθημάτων. Αλλη μια σπουδαία διδαχή των ελλήνων τραγικών…».
– Πιστεύετε ότι σε εποχές όπως η σημερινή ο σκοπός της Τέχνης είναι ανάγκη να επαναπροσδιορισθεί;
«Σε σχέση με το κοινό ναι. Για ορισμένους, η Τέχνη άπτεται απλώς της διασκέδασης αλλά δεν είναι έτσι, φυσικά. Είναι, βεβαίως, σημαντικό για τους ανθρώπους να γελάσουν ή να κλάψουν παρακολουθώντας μια παράσταση, αλλά ταυτόχρονα ο απώτερος σκοπός του καλλιτέχνη είναι το πώς θα ξυπνήσει τον θεατή από τη ρουτίνα της καθημερινότητας. Η Τέχνη είναι μεγάλο εργαλείο του ανθρωπισμού και αυτό σήμερα είναι ακόμη πιο επίκαιρο, ακόμη πιο ξεκάθαρο…».
– Από ποια άποψη; «Αυτή τη στιγμή η Ευρώπη οφείλει να καταλάβει ότι πρέπει να επιδείξει πνεύμα αλληλεγγύης και συνεργασίας. Δυστυχώς, όμως, αυτό δεν είναι ούτε αυτονόητο ούτε δεδομένο. Η κυρία Μέρκελ, ας πούμε, έδειξε τέτοια κωλυσιεργία στο ζήτημα της στήριξης της Ελλάδας γιατί είχε τον νου της πρωτίστως στις εκλογές στη χώρα της. Αυτό είναι κάτι το οποίο το αισθάνεσαι γενικότερα. Οι πολιτικοί σκέπτονται πρώτα εθνικά και μετά ευρωπαϊκά, ενώ θα έπρεπε να γίνεται το αντίθετο. Αν γνώριζαν την ευρωπαϊκή κουλτούρα και την κοινή πολιτιστική κληρονομιά θα ήταν περισσότερο οραματιστές, θα είχαν τη δυνατότητα να εμπνεύσουν τον κόσμο και αυτό είναι κάτι το οποίο εμείς, οι άνθρωποι του πολιτισμού, οφείλουμε να διακηρύξουμε. Προσωπικά το θεωρώ αποστολή μου».
– Εχετε επανειλημμένως δηλώσει ότι φιλοδοξείτε να μετατρέψετε το Teatro Real στη Μαδρίτη σε ένα από τα κορυφαία λυρικά θέατρα της Ευρώπης.Εχει άραγε συνταγή η επιτυχία;
«Η Μαδρίτη είναι μια μεγάλη ευρωπαϊκή πόλη, μια πρωτεύουσα σημαντική για την ιστορία της Γηραιάς Ηπείρου και πραγματικά δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην έχει ένα λυρικό θέατρο εξίσου σπουδαίο με το Λονδίνο ή το Παρίσι. Η παράδοση, ασφαλώς, είναι μικρότερη αλλά όταν πηγαίνω κάπου θέλω να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ. Δεν είναι θέμα εγωισμού ή ανταγωνισμού. Θέλω ένα θέατρο το οποίο θα βρίσκεται σε επικοινωνία με ό,τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη».
– Οι θητείες σας τόσο στο θέατρο La Μonnaie των Βρυξελλών όσο και στο Φεστιβάλ του Σάλτσμπουργκ και στην Οπερα του Παρισιού συζητήθηκαν πάρα πολύ διεθνώς.Οι όροι «καινοτομία», «ρίσκο» και «πρόκληση» τι σημαίνουν για σας;
« Η καινοτομία είναι πάρα πολύ σημαντική στην Τέχνη. Ολοι οι μεγάλοι καλλιτέχνες ήταν καινοτόμοι: ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν, ο Σαίξπηρ… Οσο για το ρίσκο, είναι απαραίτητο σε κάθε επάγγελμα, αλλιώς δεν πας μπροστά. Ωστόσο η πρόκληση δεν είναι κάτι που επιδιώκω. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να μη σιωπώ. Δεν ισχυρίζομαι ότι κατέχω την απόλυτη αλήθεια. Αισθάνομαι όμως ότι υπάρχουν πράγματα που πρέπει να ειπωθούν. Πολλοί άνθρωποι φοβούνται να πουν αυτά που πιστεύουν. Οταν, λοιπόν, τους λες πράγματα που δεν θέλουν να ακούσουν, σε θεωρούν προκλητικό. Το ίδιο και όταν επιχειρείς να τους ξυπνήσεις από τη ρουτίνα τους…». – Πολύς λόγος γίνεται σήμερα για το άνοιγμα της όπερας σε νέου τύπου κοινό.Για το φλερτ του είδους με την τεχνολογία τι λέτε;
«Προσωπικά με ενδιαφέρει περισσότερο η τηλεόραση και το Διαδίκτυο. Αυτά είναι τα μέσα που φέρνουν την όπερα μέσα στο σπίτι του θεατή. Για το εγχείρημα της κινηματογραφικής αναμετάδοσης που εγκαινίασε η Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης έχω ενδοιασμούς. Το θεωρώ χρήσιμο μόνο σε εθνικό επίπεδο. Θα μπορούσα να φανταστώ την αναμετάδοση μιας παράστασης του Ρεάλ σε έναν κινηματογράφο μιας ισπανικής πόλης που δεν έχει θέατρο όπερας. Δεν βλέπω όμως τον λόγο της αναμετάδοσης μιας παράστασης από τη Μετροπόλιταν στο Παρίσι που έχει τρία λυρικά θέατρα…».
– Στο πρόσφατο παρελθόν είχατε μια ατυχή επαγγελματική εμπειρία στις ΗΠΑ.Πιστεύετε ότι το τοπίο της όπερας εκεί είναι πολύ διαφορετικό από ό,τι στην Ευρώπη;
«Η αλήθεια είναι ότι η εμπειρία μου υπήρξε φρικτή. Η όπερα στις ΗΠΑ αποπνέει νοσταλγία για το παρελθόν της Ευρώπης. Στο παρελθόν ήταν λίγο καλύτερα τα πράγματα αλλά σήμερα είναι ένα είδος μιούζικαλ για θεατές, οι οποίοι ωστόσο θεωρούν ότι αξίζουν κάτι καλύτερο από το πρωτότυπο μιούζικαλ…».
ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΠΟΥ: Ο Ζεράρ Μορτιέ συζητεί με τον δημοσιογράφο Ζαν-Μαρί Κολομπανί με θέμα «Η τέχνη,εργαλείο της πολιτείας».Η συζήτηση θα διεξαχθεί στα γαλλικά,με ταυτόχρονη μετάφραση στα ελληνικά.Αύριο,στις 19.00,
στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών,στο πλαίσιο του προγράμματος Μegaron Ρlus.
Είσοδος ελεύθερη με δελτία προτεραιότητας (η διανομή αρχίζει στις 17.30).