«Την τελευταία φορά που επισκέφθηκα την Αθήνα έμενα σε ένα ξενοδοχείο κοντά στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Μου άρεσε πολύ να βγαίνω στο μπαλκόνι και να βλέπω τους τσολιάδες» είπε ο διάσημος τούρκος φωτογράφος Αρά Γκιουλέρ στην υπεύθυνη του φωτογραφικού αρχείου του Μουσείου Μπενάκη κυρία Φανή Κωνσταντίνου, με μια δόση απογοήτευσης στη φωνή του. «Προτιμήσαμε να μείνετε κοντά στην Ακρόπολη αυτή τη φορά, μια και αυτή την εποχή γίνονται διαρκώς διαδηλώσεις και φασαρίες στο κέντρο» του εξήγησε. «Μα αυτή είναι η δουλειά μου! Ξέρω πολύ καλά πώς να προφυλάσσω τον εαυτό μου και να είμαι ασφαλής!» της απάντησε, αποδεικνύοντας ότι ακόμη και στα 82 του χρόνια το μικρόβιο του φωτορεπόρτερ που κουβαλάει στον οργανισμό του δεν λέει να αποσυρθεί.
Ο Γκιουλέρ βρέθηκε στην Αθήνα με αφορμή τα χθεσινά εγκαίνια της έκθεσης «Η Πόλη του Αρά Γκιουλέρ» στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, η οποία θα διαρκέσει ως τις 25 Ιουλίου. Δηλώνοντας φωτοιστορικός και όχι απλώς φωτογράφος, παρουσιάζει ανθρωποκεντρικές εικόνες εξαιρετικής αισθητικής και ευαισθησίας ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.
O αρμενικής καταγωγής φωτογράφος μετρά αναρίθμητα κλικ στον χώρο του φωτορεπορτάζ, τον οποίο υπηρέτησε από το 1950, συνεργαζόμενος με σπουδαία ειδησεογραφικά έντυπα: έχει φωτογραφίσει απ΄ άκρη σ΄ άκρη την Τουρκία και έχει καλύψει γεγονότα σε πολλές γωνιές του κόσμου. Εχει ζήσει από κοντά τέσσερις πολέμους ως ανταποκριτής. Για εκείνον του Βιετνάμ μάλιστα σημειώνει ότι «από τους 94 δημοσιογράφους που έχασαν τη ζωή τους, οι 92 ήταν φωτορεπόρτερ».
Ο Γκιουλέρ πλήττει αφόρητα όταν τον ρωτούν αν η φωτογραφία είναι τέχνη: «Δηλώνω πάντα φωτορεπόρτερ. Δεν αποδέχτηκα ποτέ τον τίτλο του φωτογράφου-καλλιτέχνη. Η φωτογραφία είναι πάνω απ΄ όλα ιστορικό ντοκουμέντο. Με μια μηχανή σταματάς την ιστορία, τη στιγμή. Είμαστε λοιπόν ιστορικοί της εικόνας και καταγράφουμε τη ζωή που ζούμε. Οι εικόνες μου λένε πάντα την αλήθεια, είναι γενναίες μερίδες πραγματικότητας. Η φωτογραφική μηχανή δεν πρέπει να ψεύδεται, όπως κάνει ο κινηματογραφικός φακός. Ποτέ δεν συμπάθησα τους φωτογράφους που σκηνοθετούν… αυθόρμητες στιγμές για να γίνουν διάσημοι».
O σο για τη γενέτειρά του, την Κωνσταντινούπολη, την απαθανάτισε με τη διακριτικότητα του ταξιδιώτη και το πάθος του γηγενούς. Οι τρούλοι και οι μιναρέδες διαγράφονται σε σκοτεινούς ορίζοντες.
Συχνά, μαζί με τη θάλασσα, τις γέφυρες, τις αποβάθρες, τα πολύπλοκα δρομάκια και τις κεντρικές αρτηρίες, πλαισιώνουν το κύριο θέμα του: τους ανθρώπους που μοχθούν, προσεύχονται, διασκεδάζουν, ξαποσταίνουν. Ψαράδες επιστρέφουν χαράματα στο λιμάνι, βαρκάρηδες περιμένουν επιβάτες για να διασχίσουν τον Κεράτιο Κόλπο, αχθοφόροι κουβαλούν το βαρύ φορτίο τους, άνδρες ξεκουράζονται στα καφενεία, γυναίκες στέκουν μπροστά σε ετοιμόρροπα σπίτια, παιδιά παίζουν σε υγρά καλντερίμια στις «πίσω συνοικίες» ή ανάμεσα σε οθωμανικούς τάφους…
Οπως λέει ο ίδιος, «το να είσαι κάτοικος της Κωνσταντινούπολης είναι στάση ζωής. Η πόλη αυτή υπήρξε το κέντρο και το χωνευτήρι τριών αληθινών αυτοκρατοριών. Είναι κρίμα που οι νεότερες γενιές δεν μπορούν να το νιώσουν αυτό. Ευτυχώς που υπάρχουν οι φωτογραφίες».
Ενημερωμένος και αισιόδοξος για την κρίση
Παρά τα 82 χρόνια του, ο Αρά Γκιουλέρ δεν δίνει ούτε κατά διάνοια την εικόνα του ηλικιωμένου δημιουργού που επαναπαύεται στις δάφνες της αλλοτινής δόξας του. Οπως μας επεσήμανε η κυρία Κωνσταντίνου, η οποία με αφορμή πολλές εκθέσεις στο Μουσείο Μπενάκη έχει συναναστραφεί μερικά από τα σημαντικότερα ονόματα της φωτογραφίας, «μου έκανε τεράστια εντύπωση το γεγονός ότι κυκλοφορεί όλη την ώρα με τη φωτογραφική μηχανή κρεμασμένη στον λαιμό του και όχι μόνο για φιγούρα, ως αξεσουάρ της εικόνας του μάχιμου φωτορεπόρτερ, καθώς τη χρησιμοποιεί ανά πάσα στιγμή».
Πριν από λίγες ημέρες βρέθηκαν σε στέκι της πλατείας Αβησσυνίας. Την ώρα που η υπόλοιπη παρέα διασκέδαζε, ο αεικίνητος Γκιουλέρ φωτογράφιζε ασταμάτητα και αθόρυβα: ένα ζευγαράκι που καθόταν στο διπλανό τραπέζι, τη θέα στην Ακρόπολη, οτιδήποτε του κέντριζε την προσοχή είχε θέση στο κάδρο του. «Σπανίως βλέπεις “μεγάλους” φωτογράφους να λειτουργούν έτσι με τη μηχανή τους. Τη σηκώνουν μόνο όταν πρόκειται για “δουλειά” » τονίζει η ίδια.
Ο Γκιουλέρ είναι ενημερωμένος για την κρίση στη χώρα μας. Στέκεται με κριτική διάθεση απέναντι στην Ευρώπη ως γέννημα-θρέμμα της Ανατολής και θεωρεί ότι, αφού το σώμα μας ανήκει στη Δύση αλλά η καρδιά μας χτυπά πιο δεξιά στον χάρτη, θα βρούμε τον τρόπο να γεννηθούμε από τις στάχτες μας. Οπως λέει: «Είμαι με το μέρος των καλλιτεχνών και όχι των πολιτικών. Οι πρώτοι δημιουργούν κόσμους, οι δεύτεροι τους καταστρέφουν».
ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΤΕ
η Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138, τηλ. 210 3453.111 η Ως τις 25 Ιουλίου η Επιμέλεια: Χασάν Σενιουκσέλ
