Η μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα στην αμερικανική ιστορία κατακλύζει τις νοτιοανατολικές ακτές των ΗΠΑ εξοντώνοντας κάθε ίχνος υδρόβιας ζωής. Το θανάσιμο μαύρο κύμα θα μείνει εκεί για δεκαετίες, να θυμίζει σε όλους πόσο υψηλό μπορεί να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη το τίμημα του πετρελαιοκίνητου «παγκόσμιου χωριού». Η μοιραία εξάρτηση από τον μαύρο χρυσό έφερε μεν επανάσταση στις μεταφορές, στην οικονομία και κατ΄ επέκταση σε ολόκληρο τον τρόπο ζωής μας, αλλά ταυτόχρονα βάζει βαριά ταφόπλακα στη Φύση όπως την ξέραμε. Διαγράφει, μέσα σε λίγες άπληστες γενιές, εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης για χιλιάδες είδη.
Τώρα που στον Κόλπο του Μεξικού το πηγάδι της βυθισμένης εξέδρας της ΒΡ ξερνά ανεξέλεγκτα από τον πυθμένα, σε βάθος 1.500 μέτρων, κάπου ένα εκατομμύριο λίτρα τοξικού αργού πετρελαίου κάθε ημέρα, στις ιρακινές ερήμους παίζεται το μεγάλο γεωπολιτικό και οικονομικό παιχνίδι της διανομής των πετρελαιοπηγών της Ραμαΐλα και του Κιρκούκ, ενώ τα τρυπάνια δουλεύουν στο «μάξιμουμ» στην Κασπία Θάλασσα, στη Σιβηρία, στη Δυτική Αφρική, στη Βόρεια Θάλασσα, στη Λατινική Αμερική και στην Αλάσκα.
Για να συμβεί αυτό εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από εμφυλίους πολέμους και πραξικοπήματα, από την Ανγκόλα ως τη Βενεζουέλα και από τη Μιανμάρ ως την Τσετσενία. Ακόμη και χώρες που δεν έχουν σταγόνα πετρέλαιο, όπως το Αφγανιστάν ή η Γεωργία, πληρώνουν ακριβά τη στρατηγική τους θέση όταν οι εταιρείες αρχίζουν να τραβάνε γραμμές στον χάρτη και να οραματίζονται αγωγούς. Πέρα όμως από τη στρατηγική, υπάρχει και η οικολογική διάσταση. Το πετρέλαιο έχει την κακή συνήθεια να μη μένει στα ρεζερβουάρ αλλά να μολύνει- είτε στην αρχική του μορφή είτε διυλισμένο είτε ως καυσαέριο μετά τη χρήση του- το περιβάλλον.
Κάθε χρήση του, χωρίς υπερβολή, είναι επιβαρυντική για τον πλανήτη. Ως υγρό διαρρέει από τις σωληνώσεις, από τα βυτία, από τα σκάφη μας. Τα προϊόντα της καύσης του γεμίζουν τις πόλεις μας με αιθαλομίχλη και το τοξικό νέφος σταδιακά υπερθερμαίνει τον πλανήτη οδηγώντας σε επικίνδυνη για την ίδια την ύπαρξη της ανθρωπότητας κλιματική αλλαγή. Εκπληκτικοί σε βιοποικιλότητα ποταμοί, όπως ο Νίγηρας, δηλητηριάζονται για πάντα.
Το πιο βαρύ τίμημα πληρώνουν τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Εκτός από τις μεγάλες διαρροές πετρελαίου που γίνονται πρωτοσέλιδα, υπάρχουν και οι μικρές, «καθημερινές» διαρροές, κθώς κάθε χρόνο καταλήγουν στη θάλασσα εκατομμύρια λίτρα πετρελαίου.
Το πλαγκτόν δηλητηριάζεται και θαλάσσιοι οργανισμοί που τρέφονται από αυτό οδηγούνται στον θάνατο, ακόμη και αν ζουν πολύ μακριά από το σημείο της διαρροής. Ας το γνωρίζουν όσοι συμπατριώτες μας ερασιτέχνες ψαράδες διαμαρτύρονται πως στο Αιγαίο «λιγόστεψαν τα ψάρια» αλλά ξεχνούν να συντηρήσουν το μοτέρ της εξωλέμβιας.
Ο,τι κι αν κάνουν οι ειδικοί για να «φρενάρουν» το κακό, ακόμη και σε ιδανικές συνθήκες, η ανάκτηση περισσότερο από το 20% του αρχικού πετρελαίου είναι πρακτικώς αδύνατη.
Η δε χρήση χημικών για τη διάσπαση του πετρελαίου ή η καύση (επιφανειακών) τμημάτων μιας πετρελαιοκηλίδας αντικαθιστά ένα πρόβλημα με κάποιο άλλο αφού έτσι προκύπτει πάλι επιβάρυνση του περιβάλλοντας. Με λίγα λόγια, η έννοια «καθαρισμός πετρελαιοκηλίδας» είναι de facto αντιφατική.
Οι οικονομικές κρίσεις, δείχνει η Ιστορία, έρχονται και φεύγουν, οι οικολογικές όμως έρχονται για να μείνουν. Και για να χρεώσουν τους επόμενους ενοίκους της Γης με έναν «λογαριασμό» τον οποίο δεν θα μπορούν να πληρώσουν.
Αλόγιστη αύξηση κατανάλωσης
Η παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου εκτιμάται ότι θα εξακοντιστεί ιλιγγιωδώς από τα 85 εκατ. βαρέλια ημερησίως σήμερα στα 134 εκατ. βαρέλια ημερησίως το 2030. Η πετρελαιοκίνητη ζωή μας μπαίνει στο «κόκκινο». SΟS για κηλίδες, καυσαέρια και «θερμοκήπιο»
Το 95% των μέσων μεταφοράς παγκοσμίως κινείται με παράγωγα πετρελαίου. Ο «μαύρος χρυσός» ευθύνεται κατά 42% για τις παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, επιδεινώνοντας δραματικά το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Οι πετρελαιοκηλίδες καταστρέφουν οικοσυστήματα χιλιετηρίδων.
Σκοτώνει τη δημοκρατία
Οι οκτώ στους εννέα (πλην της Νορβηγίας) μεγαλύτερους παραγωγούς πετρελαίου είναι δικτατορίες ή ολιγαρχίες.
Ο «μαύρος χρυσός» συνδέεται με πόλεμο, διαφθορά και τρομοκρατία, ενώ προϋπολογισμοί κρατών «γονατίζουν» για την αγορά αμυντικών συστημάτων.
Στήνει στον τοίχο τη διεθνή οικονομία
Οι εννέα από τις δέκα χειρότερες υφέσεις στη διεθνή οικονομία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πυροδοτήθηκαν από αλματώδεις κερδοσκοπικές αυξήσεις στην τιμή του πετρελαίου.
MΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΥΣ
Υπάρχει μια «γουέστερν» μυθολογία γύρω από τον αμερικανό ψευδοσυνταγματάρχη Εντουιν Ντρέικ που υποτίθεται ότι «πρώτος» άντλησε πετρέλαιο στην Τίτουσβιλ της Πενσιλβάνια το 1859 μεταξύ καουμπόηδων, Ινδιάνων και άλλων αγρίων. Η ιστορία του Ντρέικ έγινε ταινία, βιβλίο, περιπέτεια κόμικ με τον Λούκι Λουκ αλλά παραμένει μύθος!
Πρώτος ήταν ο Ντρέικ, ναι, αλλά μόνο για τις ΗΠΑ. Διότι στην πραγματικότητα η σύγχρονη ιστορία της εξόρυξης μαύρου χρυσού γεννήθηκε στην άλλη άκρη του πλανήτη, στο αζερικό σήμερα Μπακού της τότε Περσίας. Ενας ρώσος μηχανικός, ο Νικολάι Σεμιένοφ, το 1847 άντλησε πρώτος πετρέλαιο στη χερσόνησο Αμπτσερόν, στην Κασπία.
Δύο χρόνια αργότερα ο Καναδοεβραίος Αβραάμ Γκέσνερ παρασκευάζει την κηροζίνη και δημιουργεί έτσι την πρώτη αγορά για φωτιστικό πετρέλαιο. Η Βιομηχανική Επανάσταση δημιουργεί νέες ανάγκες μαζικού φωτισμού των χώρων εργασίας.Τα παλιά λαδοκάντηλα δεν επαρκούν για τους λαίμαργους homo economicus της νέας αστικής τάξης που με το τεχνητό φως επιβάλλουν εξοντωτικά ωράρια στους εργάτες.
Στην αυξημένη ζήτηση για κηροζίνη απαντά, το 1853, ο πολωνός φαρμακοποιός Γιαν Ιγκνάσι Λουκασίεβιτς διυλίζοντας πρώτος αργό πετρέλαιο το οποίο αντλούσε από βάθος 30 μέτρων στην πολωνική πλευρά των Καρπαθίων. Ο ιδιοφυής Λουκασίεβιτς το 1857- δύο χρόνια πριν από τον Ντρέικαντλούσε πετρέλαιο στο Μπεντ της σημερινής Ρουμανίας από βάθος 150 μέτρων.
Χωρίς τις «πατέντες» του Λουκασίεβιτς, τις οποίες ο Ντρέικ έκλεψε πληρώνοντας ευρωπαίους εργάτες που μετανάστευσαν στις ΗΠΑ, η πετρελαϊκή βιομηχανία των ΗΠΑ θα καθυστερούσε δεκαετίες να απογειωθεί.
Από τη στιγμή όμως που ξεκίνησε τίποτε δεν μπορούσε πια να τη σταματήσει. Ενώ Βόρειοι και Νότιοι αλληλοσφάζονταν για τους δούλους, ο Ντρέικ πυροδοτούσε έναν αληθινό πυρετό του μαύρου χρυσού, με αποτέλεσμα τη συρροή πληθυσμού στην Πενσιλβάνια και τον βίαιο εκτοπισμό Ινδιάνων και μικροϊδιοκτητών γης. Ηταν ο πρώτος γνήσια πετρελαϊκός πόλεμος.
Ιράκ, αιματηρή «Κόκκινη Γραμμή» από το 1914
Χρειάστηκαν 30 χρόνια για να οργανώσουν την ένοπλη επιστροφή τους στο Ιράκ οι «επτά αδελφές», οι μεγάλες πετρελαϊκές της Δύσης που από τις συγχωνεύσεις έμειναν σήμερα τέσσερις: ΒΡ (Αmoco), (Chevron)Τexaco, Εxxon(Μobil) και η μόνη… «ανύπαντρη», η Shell.
Για το Ιράκ η πετρελαϊκή περιπέτεια αρχίζει το 1914 όταν Αγγλοι και Ολλανδοί ιδρύουν το κονσόρτσιουμ Τurkish Ρetroleum Co. και αποκτούν από την Υψηλή Πύλη δικαιώματα εξερεύνησης και άντλησης για 75 χρόνια στα βιλαέτια της Μοσούλης και της Βαγδάτης. Κυβέρνηση και επιχειρήσεις τραβάνε τότε στον χάρτη την περιβόητη «Κόκκινη Γραμμή» με τα όρια δράσης τους: περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την Αραβική χερσόνησο.
Το 1925 το Λονδίνο «προσφέρει» το οθωμανικό βιλαέτι της Μοσούλης στο νέο ιρακινό προτεκτοράτο του και τον βασιλιά-μαριονέτα Φεϊζάλ και αρχίζει τις γεωτρήσεις στο Κιρκούκ, όπου αμέσως (1927) ανακαλύπτει τεράστιες ποσότητες αργού.
Το καρτέλ της «Κόκκινης Γραμμής» διαλύθηκε 60 σχεδόν χρόνια μετά την ίδρυσή του, όταν οι Ιρακινοί εθνικοποίησαν, το 1972, την πετρελαϊκή βιομηχανία τους, με αποτέλεσμα τη μεγάλη αύξηση της παραγωγής και του βιοτικού τους επιπέδου. Εχουν όμως γνώση οι… φύλακες: πρώτα ήρθε ο αμοιβαία καταστροφικός πόλεμος με το Ιράν, μετά το θέατρο παραλόγου με το Κουβέιτ, η Καταιγίδα της Ερήμου, το ασφυκτικό εμπάργκο και, τέλος, το 2003, η εισβολή και κατοχή της χώρας από τις δυτικές δυνάμεις. Τώρα, επτά χρόνια αργότερα, η μεγάλη μοιρασιά των συμβολαίων εκμετάλλευσης των πιο κερδοφόρων κοιτασμάτων του πλανήτη ξεκίνησε. Και, ω του θαύματος, οι «Βig Four» του αγγλοτεξανικού καρτέλ ξαναπαίρνουν τη μερίδα του λέοντος…
Ελλάδα, το «μυστικό» κοίτασμα της Ηπείρου
Στο διάστημα 1997-2001 ξένες εταιρείες ερεύνησαν χερσαίες περιοχές γύρω από τα Ιωάννινα, την Ηγουμενίτσα, την Πρέβεζα και την Αιτωλοακαρνανία. Εκεί, σύμφωνα με τον πρώην αντιπρόεδρο της Shell Ρομπ Ράουτς, ίσως να υπάρχουν αποθέματα 2 δισ. βαρελιών τα οποία θεωρητικώς καλύπτουν (αν υφίστανται και εφόσον αντληθούν…) τις ανάγκες μας για 20 χρόνια.
Ωστόσο το ζήτημα παραμένει στον χώρο του μύθου και των υποθέσεων. Σοβαρές σεισμολογικές μελέτες που θα καταδείκνυαν το ακριβές κοίτασμα της Ηπείρου και της Ανατολικής Στερεάς δεν έχουν γίνει ποτέ.
Από το 1903 χρονολογούνται οι πρώτες έρευνες για πετρέλαιο στην Ελλάδα. Τότε η βρετανική London Οil Development εξασφάλισε άδεια για χερσαίες έρευνες στη Ζάκυνθο, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Το 1938 ξεκινούν γεωτρήσεις στη Βορειοδυτική Πελοπόννησο και στη Θράκη, σταμάτησαν όμως λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1960 το υπουργείο Βιομηχανίας, σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαίων (ΙFΡ), προχώρησε σε συστηματικές έρευνες σε ολόκληρο τον χερσαίο ελλαδικό χώρο. Το 1969 η χούντα της 21ης Απριλίου έδωσε αφειδώς άδειες θαλάσσιων ερευνών σε ξένες εταιρείες, όπως η ΕSSΟ, η Τexaco κ.ά. Το 1970 η αμερικανική Οceanic πήρε άδεια για έρευνα στο Θρακικό Πέλαγος και τον Νοέμβριο του 1973 ανακάλυψε τα γνωστά ως «κοιτάσματα του Πρίνου και της Νότιας Καβάλας». Το 1975 ιδρύθηκε η Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου.
Τον Μάρτιο του 2009 εγκαινιάστηκε στην Καβάλα μια νέα θαλάσσια γεώτρηση, η οποία παράγει 13.000 βαρέλια ημερησίως. Δηλαδή, σε έναν ολόκληρο χρόνο παράγει πετρέλαιο που αρκεί για την κατανάλωση μόλις 10 ημερών.
Ο Νώε,η Ασφαλτίτιδα Λίμνη και το υγρόν πυρ των Βυζαντινών
Μυθολογία Η πρώτη μνεία χρησιμοποίησης του πετρελαίου γίνεται στη Βίβλο, όπου αναφέρεται ότι ο Νώε πραγματοποίησε επάλειψη της Κιβωτού του πριν από τον Κατακλυσμό με κάποιο υλικό ασφαλτικής σύστασης.
3000 π.Χ. Οι Σουμέριοι, οι Ασσύριοι και οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποίησαν τις μεγάλες επιφανειακές διαρροές πετρελαίου στο Χιτ του Ευφράτη ποταμού. Οι ανασκαφές στα Σούσα του Ιράν και στην Ουρ του Ιράκ αποκάλυψαν ότι οι κάτοικοι ανακάτευαν στερεά παράγωγα του πετρελαίου με άμμο και ινώδη υλικά για την κατασκευή αρδευτικών τάφρων.
500 π.Χ. Στην ελληνική κλασική αρχαιότητα η Νεκρά Θάλασσα ήταν γνωστή με την ονομασίαΑσφαλτίτιδα Λίμνηλόγω του ημιστερεού πετρελαίου που έβγαινε στις ακτές της από υποβρύχιες διαρροές, ενώ οΗρόδοτος αναφέρει ότι στη Ζάκυνθο υπήρχε ένα «πηγάδι με άσφαλτο».
330 π.Χ. Ο ρωμαίος ιστορικόςΠλίνιος ο Πρεσβύτερος αναφέρει ότι οΜέγας Αλέξανδροςσυνάντησε φλεγό?ενες φυσικές πηγές πετρελαίου στην εκστρατεία του στη Βακτριανή (το ση?ερινό Βόρειο Αφγανιστάν).
282 π.Χ. ΟΠατροκλής ο Μακεδών,έλληνας στρατηγός και γεωγράφος που έφθασε ως το σημερινό Αζερμπαϊτζάν, είδε να βγαίνουν φλόγες από τη γη, δηλαδή πετρέλαιο που ανάβλυζε από θερμοπίδακες.Το όνομα Αζερ?παϊτζάν, εξάλλου, προέρχεται από την αρχαία περσική λέξη «αντερμπανταγκάν» που σημαίνει «ο κήπος της φωτιάς».
146 π.Χ. Οταν οι Ρωμαίοι κυρίευσαν και έβαλαν φωτιά στην Καρχηδόνα, η πόλη καιγόταν επί 17 συνεχόμενες ημέρες γιατί το συνθετικό υλικό των κτιρίων ήταν το κατράμι.
250 π.Χ.- 347 μ.Χ. Οι Κινέζοι είχαν λάμπες πετρελαίου από τον 3ο αιώνα π.Χ. αλλά κατάφεραν να κάνουν την πρώτη γεώτρηση για πετρέλαιο σχεδόν πεντακόσια χρόνια μετά, τον 4ο αιώνα μ.Χ.Το όνομα που χρησιμοποίησαν για το περίεργο αυτό υγρό ήταν «Σι Γιου», που σημαίνει «το λάδι της πέτρας».
200 μ.Χ. Αραβες και πέρσες αλχημιστές πειραματίζονται με τη διύλιση του αργού πετρελαίου σε φωτιστικό πετρέλαιο.
12ο αιώνα μ.Χ. Οι Βυζαντινοί κατασκευάζουν το «Υγρό Πυρ», το «όπλο μαζικής καταστροφής» της εποχής εκείνης, με κύριο συστατικό του το πετρέλαιο.
1556 Πρώτη χρήση της λέξης «πετρέλαιο» από την ελληνική «πέτρα» και τη λατινική «oleum» που σημαίνει «λάδι» από τον γερμανό ορυκτολόγοΓκεόργκ Μπάουερ, γνωστό και ως Αgricola.
1859 Η πρώτη γεώτρηση ειδικά για την αναζήτηση πετρελαίου έγινε από τον συνταγματάρχηΕντουιν Ντρέικ στη Δυτική Πενσυλβάνια, σε βάθος 21 μέτρων.
1870 Η παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου φτάνει τους 1.000.000 τόνους ετησίως.
