Mεσούσης της τελετής για την απονομή των βραβείων, το Οσκαρ καλύτερου ανδρικού ρόλου θα πάει αύριο το βράδυ είτε στον Μόργκαν Φρίμαν είτε στον Τζεφ Μπρίτζες είτε στον Τζορτζ Κλούνεϊ είτε στον Κόλιν Φερθ είτε στον Τζέρεμι Ρένερ. Σκεφθείτε όμως το ενδεχόμενο να είχε η Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών καθιερώσει βραβεία ξεχωριστά για τον καλύτερο λευκό και τον καλύτερο έγχρωμο ηθοποιό, οπότε ο κ. Φρίμαν δεν θα είχε τη δυνατότητα να ανταγωνιστεί τον κ. Κλούνεϊ, τον κ. Μπρίτζες και τους ομοίους τους. Σε αυτή την περίπτωση, η Ακαδημία θα αντιμετώπιζε τη γενική χλεύη, γελοιοποιούμενη σε τέτοιον βαθμό που δεν θα ξανατολμούσε ποτέ να εκδηλώσει τάση για φυλετικές διακρίσεις.
Τότε λοιπόν γιατί γίνονται ανεκτές οι διακρίσεις περί το φύλο, με καθιέρωση ξεχωριστών βραβείων για άνδρες και γυναίκες;
Από την πρώτη κιόλας τελετή απονομής, το 1929, καθιερώθηκαν ξεχωριστά βραβεία για κάθε φύλο. Οι γυναίκες μόλις είχαν κερδίσει το δικαίωμα της ψήφου. Χρειάστηκε να περάσουν ολόκληρες δεκαετίες ώσπου να εξισωθούν και στα άλλα δικαιώματα, εκτός της κάλπης. Υπό αυτές τις συνθήκες ήταν ίσως λογικό να έχουν τα δικά τους, ξεχωριστά βραβεία ερμηνείας. Σήμερα όμως βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα και οι γυναίκες συναγωνίζονται τους άνδρες σε ένα ευρύτατο φάσμα, από την κούρσα για την προεδρία των ΗΠΑ ως το σόου «Αmerican Ιdol». Αρα σήμερα δεν συντρέχει κανένας λόγος για τον διαχωρισμό των Οσκαρ σε ανδρικά και γυναικεία. Θα μπορούσε ίσως η Ακαδημία να αντιτείνει ότι τα ξεχωριστά βραβεία διασφαλίζουν την ισότητα, αφού άνδρες και γυναίκες παίρνουν βραβεία στις ίδιες κατηγορίες για την καλύτερη ερμηνεία. Και σε αυτό η Ακαδημία δεν είναι μόνη: τα ίδια, χωριστά για τα δύο φύλα, βραβεία έχουν καθιερώσει η Χρυσή Σφαίρα, η Screen Αctors Guild, η Βρετανική Ακαδημία Κινηματογράφου και το Ιndependent Spirit Αwards. Ολα κάνουν τη διάκριση ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες υποψηφίους.
Ο διαχωρισμός όμως δεν σημαίνει και ισότητα. Είναι ίσως αποδεκτός σε αθλητικές αναμετρήσεις όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες, όπου άνδρες και γυναίκες δεν έχουν τις ίδιες ανώτατες επιδόσεις, αλλά στην υποκριτική τα βιολογικά χαρακτηριστικά δεν επηρεάζουν την επίδοση. Οι ξεχωριστές κατηγορίες των Οσκαρ αποτελούν μάλλον ύβρι προς τις γυναίκες, διότι αφήνουν να υπονοηθεί ότι δεν θα μπορούσαν να κερδίσουν το πρώτο βραβείο αν η κατηγορία ήταν ενιαία. Επιπλέον, αυτός ο διαχωρισμός βοηθάει στη διαιώνιση του στερεοτύπου ότι οι διαφορές ανάμεσα σε αρσενικό και θηλυκό είναι τόσο μεγάλες, ώστε καθίσταται αδύνατη μια ενιαία αξιολόγηση των επαγγελματικών επιδόσεων ανδρών και γυναικών.
Στις ημέρες μας όμως πολλαπλασιάζονται οι εταιρείες παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών που διευθύνονται από γυναίκες. Γυναίκες σκηνοθετούν ταινίες και οι μεγάλοι γυναικείοι ρόλοι παρουσιάζουν συνεχή αύξηση. Τέσσερις από τις πέντε ταινίες που συναγωνίζονται εφέτος στην κατηγορία του πρώτου γυναικείου ρόλου επικεντρώνονται σε δυνατούς χαρακτήρες γυναικών.
Επιπλέον, αυξάνεται συνεχώς η γυναικεία επιρροή στο Χόλιγουντ, όπου ακόμη και ο όρος «γυναίκα ηθοποιός» τείνει προς εξαφάνιση. Οπως και οι αεροσυνοδοί αποκαλούνται πια φροντιστές πτήσης, έτσι πολλές γυναίκες ηθοποιοί προτιμούν να τις αποκαλούν υποκριτές, αντί υποκρίτριες (actor αντί actress στα αγγλικά).
Το Screen Αctors Guild έχει καταργήσει τον όρο «υποκρίτρια» και τον αντικατέστησε με το «γυναίκα υποκριτής» (σ.σ.: woman actor). Και καθώς ο όρος «υποκρίτρια» έχει υποπέσει σε δυσμένεια, που τον οδηγεί σε αχρησία, δεν αποκλείεται κάποια στιγμή οι οργανισμοί που απονέμουν τα βραβεία να αναγνωρίσουν ότι άνδρες και γυναίκες ηθοποιοί θα πρέπει να κρίνονται ισότιμα για την ερμηνεία τους.
Αν οι δύο βασικές κατηγορίες συμπτυχθούν σε μία, θα προκύψει πρακτικό όφελος από τη μείωση του χρόνου που απαιτείται για τις απονομές, μια συντόμευση που πολύ θα ευχαριστήσει το φιλοθέαμον κοινό. Και σε περίπτωση που δεν θέλει να μειώσει τον αριθμό των βραβείων, η Ακαδημία μπορεί κάλλιστα να ακολουθήσει το παράδειγμα της Ηollywood Foreign Ρress Αssociation που απονέμει τις Χρυσές Σφαίρες διαχωρίζοντας τα είδη της δραματικής τέχνης σε δραματικούς, κωμικούς και μουσικούς ρόλους.
Για τα Οσκαρ της επόμενης χρονιάς καλό θα ήταν να αλλάξει η Ακαδημία τις προδιαγραφές της, έτσι ώστε άνδρες και γυναίκες να διαγωνίζονται ως ίσοι προς ίσες, σε κάθε κατηγορία και σε κάθε υποψηφιότητα. Και σε περίπτωση που επιμείνει η Ακαδημία στη διάκριση των βραβείων, τουλάχιστον ας δείξει συνέπεια προς τον εαυτό της καθιερώνοντας και Οσκαρ καλύτερης σκηνοθέτριας.
Η κυρία Κιμ Ελσεσερ είναι ερευνήτρια στο Κέντρο Γυναικείων Ερευνών του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες.
