Η τετράτομη Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου,1784-1974, που παρουσιάζεται την Πέμπτη 7 Μαΐου στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών, μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε πόσο βαθύ είναι το δημοσιογραφικό φαινόμενο στον ελληνικό χώρο. Και λέω επίτηδες «ελληνικό χώρο» γιατί ο Τύπος εμφανίζεται πολύ πριν από την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Εμφανίζεται μέσα στις κοινότητες της ομογένειας και της Διασποράς και λειτουργεί για εκείνη την εποχή ως ένα συνεκτικό στοιχείο μιας διαμορφούμενης εθνικής οντότητας. ΗΕγκυκλοπαίδειαείναι κιόλας ένα βασικό έργο αναφοράς για την αυτογνωσία της κοινωνίας μας. Μας έλειπε μια τέτοια έκδοση αφού το πρωτοποριακό έργο καταγραφής Ιστορία του Ελληνικού Τύπου,έργο ενός ανδρός, του δημοσιογράφου Κώστα Μάγερ, έχει συμπληρώσει μισόν αιώνα ζωής.
Σε επιμέλεια της ακαταπόνητης Λουκίας Δρούλια και της νεότερης ερευνήτριας Γιούλας Κουτσοπανάγου και με τη συνεργασία δεκάδων ειδικών επιστημόνων, το τετράτομο έργο, έκδοση του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών, περιλαμβάνει 2.500 λήμματα-τίτλους εφημερίδων και περιοδικών, ονόματα δημοσιογράφων ή άλλων που πρωτοστάτησαν στην έκδοσή τους. Πίσω από τα δημοσιευμένα λήμματα, ως υποδομή συγκρότησης τηςΕγκυκλοπαίδειας, υπάρχει μια πολύ μεγαλύτερη βάση δεδομένων που λειτουργεί κιόλας ως ένα ανοικτό αρχείο έρευνας αφού μπορεί να εμπλουτίζεται διαρκώς.
Στα προλεγόμενα της έκδοσης η Λουκία Δρούλια μάς θυμίζει ότι η ενασχόληση με τον ελληνικό Τύπο και την ιστορία του εμφανίζεται πολύ νωρίς στην ελληνική βιβλιογραφία. Μας θυμίζει επίσης ότι ο Κοραής παρότρυνε τους συμπατριώτες του να συστήσουν εφημερίδες. Μπορούμε να πούμε ότι στον 19ο αιώνα το ελληνικό δημοσιογραφικό φαινόμενο συμπίπτει με την αντίστοιχη εξέλιξη κυρίως του γαλλικού δημοσιογραφικού φαινόμενου. Στον 20ό, μέσα από την επικράτηση του ρεπορτάζ, προσεγγίζει περισσότερο το αγγλοσαξονικό δημοσιογραφικό φαινόμενο. Η χρονική περίοδος μέσα στην οποία κινούνται τα λήμματα της Εγκυκλοπαίδειαςορίζεται από το 1784, όταν μαρτυρείται ότι τυπώθηκε στη Βιέννη η πρώτη ελληνική εφημερίδα από τον εκδότη και τυπογράφο Γεώργιο Βεντότη, και ως το 1974, όταν στην Ελλάδα σημειώνονται βαθιές αλλαγές, τόσο πολιτικές όσο και τεχνολογικές (το τέλος της λινοτυπίας). Πρότυπο αυτού του έργου είναι η αγγλικήΤhe Εncyclopedia of the Βritish Ρress,ενώ η συγχρηματοδότηση του ερευνητικού προγράμματος σχεδόν από όλες τις οργανώσεις Τύπου δείχνει την προσδοκία που είχε καλλιεργηθεί για μια τέτοια έκδοση. Η εκτεταμένη εισαγωγή με τα ιστορικά του ελληνικού Τύπου, γραμμένη από τους Αικατερίνη Κουμαριανού, Νάση Μπαλτά, Γιάννη Γιαννουλόπουλο, Δέσποινα Παπαδημητρίου, Γιούλα Κουτσοπανάγου και Ριχάρδο Σωμερίτη, έχει την αξία ιστορικού εργαλείου.
Ελλείψεις υπάρχουν, ενώ ορισμένα λήμματα, ιδιαίτερα όσα αφορούν το σήμερα, έχουν ξεπεραστεί από τις συνθήκες και τις εξελίξεις και οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται σε αυτά πρέπει να ελέγχονται από τους χρήστες. Αλλά, όπως γράφει η Λουκία Δρούλια στην εισαγωγή της, παραπέμποντας στον Ντιντερό και στη δική του Εγκυκλοπαίδεια, «μια κακή εγκυκλοπαίδεια εξακολουθεί να είναι προτιμότερη από την ανυπαρξία εγκυκλοπαίδειας». Πολύ περισσότερο που εδώ πρόκειται για ένα μείζον έργο.
