Όταν οι συναγερμοί του Columbia άρχισαν να χτυπούν ο ένας μετά τον άλλο, οι επτά αστροναύτες του πληρώματος προσπάθησαν να ανακτήσουν τον έλεγχο, χωρίς να γνωρίζουν ότι η προσπάθεια θα ήταν μάταια. Ήταν όλοι νεκροί σε λιγότερο από ένα λεπτό, χωρίς καν να προλάβουν να κλείσουν τα κράνη τους.
Οι τελευταίες στιγμές του Columbia εκτυλίσσονται σε έκθεση 400 σελίδων που δημοσιοποίησε η NASA την Τρίτη, τέσσερα χρόνια μετά το δυστύχημα. Τα συμπεράσματα θα αξιοποιηθούν για τη βελτίωση της ασφάλειας στο Orion, το σκάφος που θα αντικαταστησει τα διαστημικά λεωφορεία λίγα χρόνια μετά την οριστική απόσυρσή τους το 2010.
Την 1η Φεβρουαρίου 2003, το μοιραίο σκάφος διαλύθηκε σε ύψος σχεδόν 20 χιλιομέτρων πάνω από το Τέξας καθώς προσέγγιζε το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι για την προσγείωση. Η καταστροφή προκλήθηκε από ένα ρήγμα στην αριστερή πτέρυγα, το οποίο είχε δημιουργηθεί από την πρόσκρουση ενός κομματιού μονωτικού αφρού που αποκολλήθηκε από την εξωτερική δεξαμενή κατά την εκτόξευση 16 ημέρες νωρίτερα.
Το χρονικό της τραγικής πτήσης ήταν ήδη γνωστό σε γενικές γραμμές, τώρα όμως η έκθεση αποκαλύπτει λεπτομέρειες. Οι επτά αστροναύτες πιθανώς πέθαναν από ασφυξία όταν η καμπίνα τους αποσπάστηκε από το υπόλοιπο σκάφος και αποσυμπιέστηκε απότομα. Ορισμένοι από τους αστροναύτες δεν πρόλαβαν να κλείσουν τις προσωπίδες στα κράνη τους, ούτε να φορέσουν τα ειδικά γάντια.
Ορισμένες ζώνες πρόσδεσης απέτυχαν, ενώ άλλες δεν έκλεισαν ποτέ. Ακόμα κι το πλήρωμα επέζησε της αποσυμπίεσης, σίγουρα σκοτώθηκε από τη βίαιη περιστροφή της καμπίνας στον αέρα.
Το μόνο που πρόλαβε να κάνει ο πιλότος το τελευταίο λεπτό της πτήσης ήταν να πατήσει μερικά κουμπιά στις κονσόλες του σκάφους, το οποίο όμως είχε βγει οριστικά εκτός ελέγχο.
Οι συντάκτες της έκθεσης επισημαίνουν ότι οι επτά αστροναύτες θα ήταν καταδικασμένοι ακόμα και αν είχαν προετοιμαστεί καλύτερα, προτείνουν όμως μια σειρά από μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας στο Orion. Τα κράνη και οι στολές, για παράδειγμα, θα πρέπει να ενεργοποιούνται αυτόματα σε περίπτωση αποσυμπίεσης, και τα αλεξίπτωτα θα πρέπει να ανοίγουν επίσης αυτόματα και όχι χειροκίνητα.
Το Columbia ήταν το δεύτερο διαστημικό λεωφορείο που έχασε η NASA, έπειτα από την καταστροφή του Challenger κατά την εκτόξευσή του στις 28 Ιανουαρίου 2006.
Μέχρι την απόσυρσή τους το 2010, τα τρία εναπομείναντα διαστημικά λεωφορεία -Endeavour, Atlantis, Discovery- θα πραγματοποιήσουν εννέα ακόμα αποστολές για την ολοκλήρωση του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού και μία για την τελευταία επισκευή του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble.
