Η Κάθριν Τζενοβέζε δολοφονήθηκε στο Κουίνς της Νέας Υόρκης στις 13 Μαρτίου 1964. Εμπαινε στην πολυκατοικία της στις τρεις το πρωί όταν τη μαχαίρωσε και στη συνέχεια τη βίασε ο Γουίνστον Μόσλι. Ο δολοφόνος έκλεψε 50 δολάρια από το πορτοφόλι της και την άφησε να πεθάνει στην είσοδο. Το έγκλημα έγινε εν γνώσει των κατοίκων της πολυκατοικίας. Τριάντα οκτώ γείτονες παραδέχθηκαν ότι αντιλήφθηκαν το περιστατικό. Κανένας δεν ανέλαβε την πρωτοβουλία είτε να το αποτρέψει είτε να καλέσει την Αστυνομία. Ολοι υπέθεσαν ότι θα το έκανε κάποιος άλλος. Ετσι δεν το έκανε κανείς. Η υπόθεση Τζενοβέζε προσείλκυσε το ενδιαφέρον κοινωνικών ψυχολόγων, οι οποίοι ανέπτυξαν τη θεωρία του «συνδρόμου του παρατηρητή» (bystander effect). Συμπέραναν ότι όσο περισσότεροι βρίσκονται μπροστά σε ένα εγκληματικό συμβάν τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να αποτραπεί το έγκλημα γιατί όλοι περιμένουν πως κάποιος άλλος θα αναλάβει την πρωτοβουλία. Ενα έγκλημα είναι ένα «απίθανο περιστατικό». Μοιάζει με «μαύρο κύκνο» ανάμεσα σε χιλιάδες λευκούς- για να χρησιμοποιήσουμε τη μεταφορά του Νassim Νicholas Τaleb, καθηγητή Risk Εngineering στο Ρolytechnic Ιnstitute του Νew Υork University. Στο βιβλίο του «Τhe Βlack Swan: Τhe Ιmpact of the Ηighly Ιmprobable» («Ο μαύρος κύκνος: Η επίδραση του απολύτως απίθανου», 2007) υποστηρίζει ότι το «απίθανο» συμβαίνει όχι γιατί δεν το περιμένουμε αλλά γιατί περιμένουμε κάποιος άλλος να διακινδυνεύσει για να το αποτρέψει. Ο Τaleb δικαιώθηκε με την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση και αρθρογραφεί τακτικά σε διεθνή έντυπα κύρους.

Η Ελλάδα γέμισε «μαύρους κύκνους» τελευταία. Η «εσωτερική κατάρρευση» της κυβέρνησης του κ. Κ. Καραμανλή έχει δημιουργήσει μια μαύρη τρύπα που απορροφά την οικονομία και το κοινωνικό κράτος. Μετά το 2004 η «διπλή απελευθέρωση» της μεγάλης φοροδιαφυγής και της κρατικής σπατάλης δημιούργησε πρωτοφανή νέα ελλείμματα που καλύφθηκαν όπως όπως με μαγείρεμα των στοιχείων και με εξωτερικό δανεισμό. Η δεύτερη συνεχόμενη νίκη της Νέας Δημοκρατίας «απαιτούσε» μια ιστορική εκτόξευση του δημοσίου χρέους από τα 180 στα 250 δισ. ευρώ. Η παγκόσμια κρίση έγινε η χαριστική βολή σε μια οικονομία καταπονημένη από τον εκλογικό κύκλο. Υπουργοί της κυβέρνησης και κορυφαία στελέχη της αντιπολίτευσης παραδέχονται στις off the record συζητήσεις τους ότι βλέπουν τον «μαύρο κύκνο» της προσφυγής στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να κόβει βόλτες στον Εθνικό Κήπο.

Οι κλυδωνιζόμενες από την κρίση ξένες τράπεζες είναι αμφίβολο αν θα μπορέσουν να καλύψουν τους πρώτους μήνες του 2009 τις εξωπραγματικές ανάγκες δανεισμού (μας λείπουν 50 δισ. ευρώ!) μιας χώρας ήδη υπερχρεωμένης και παγκόσμιας πρωταθλήτριας στην εισαγωγή περισσότερων αγαθών από αυτά που εξάγει (έλλειμμα ισοζυγίου πληρωμών στο 14% του ΑΕΠ). Κάπως έτσι η Ελλάδα επέστρεψε στο καλοκαίρι του 1985. Οικονομικοί παράγοντες λένε ότι για να αποφευχθεί η προσφυγή στο ΔΝΤ θα χρειαστεί ίσως η εφαρμογή ενός σταθεροποιητικού προγράμματος αναλόγου με αυτό της περιόδου 1985-1987 που απέτρεψε τότε την πτώχευση. Η «πολιτική ευθύνη» ανήκει ακέραιη στον κ. Καραμανλή, αλλά δεν φαίνεται πρόθυμος να την αναλάβει προτού εξαντλήσει όλα τα περιθώρια αναβλητικότητας. Βεβαίως ούτε ο κ. Καραμανλής αλλά ούτε και κανένας άλλος «παρατηρητής» μιλάει για «σταθεροποιητικά προγράμματα». Βλέπουν τον «μαύρο κύκνο» να πλησιάζει στην κακόφημη γειτονιά της Ελλάδας και ταυτόχρονα κοιτάζουν λοξά γύρω τους περιμένοντας ότι κάποιος άλλος θα ρισκάρει πρώτος το πολιτικό μέλλον του για να αποτρέψει τη «δολοφονία».

papadopoulos@dolnet.gr