«Εγκαινιάστηκε η πρώτη βιβλιοθήκη στο Ιράν που ειδικεύεται στα γυναικεία ζητήματα» είπε η Ζάρα Σοτζάιε, σύμβουλος του ιρανού προέδρου Μοχάμεντ Χαταμί επί γυναικείων θεμάτων. Η Σοτζάιε βρέθηκε πριν από λίγες ημέρες στην Αθήνα καλεσμένη του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), για να μιλήσει για τον ρόλο των γυναικών στο Ιράν, αλλά σύντομα έγινε εμφανές ότι ο τίτλος «Καταλύοντας τα δυτικά στερεότυπα» θα ήταν πιο ταιριαστός στη διάλεξή της.


«Οι γυναίκες αποτελούν το 52% του συνόλου των φοιτητών στα ιρανικά πανεπιστήμια και το 70% όσων εισήχθησαν εφέτος μέσω των εθνικών εισαγωγικών εξετάσεων… Περισσότερα από δύο εκατομμύρια γυναίκες αγροτικών περιοχών συμμετείχαν στα προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης πέρυσι… Είκοσι ένα δισεκατομμύρια ριάλ (περίπου 3,5 δισ. δραχμές) αφιερώθηκαν για την προώθηση του γυναικείου αθλητισμού… Παρ’ ότι οι γυναίκες αποτελούν το 11,1% του συνολικού εργατικού δυναμικού, κατέχουν το 34% των θέσεων εργασίας που απαιτούν επιστημονική κατάρτιση» είπε η Σοτζάιε η οποία κατέχει ένα από τα υψηλότερα αξιώματα που έχουν κατακτήσει οι γυναίκες στη χώρα της. Η θέση της συμβούλου του προέδρου επί γυναικείων ζητημάτων έχει αναβαθμιστεί σημαντικά και η κάτοχός της παρίσταται στις συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου.


* Τεράστια πρόοδος


Η εμφάνισή της ωστόσο πολύ απέχει από τα δυτικά πρότυπα της χειραφετημένης γυναίκας: φορά το παραδοσιακό μαντίλι που κρύβει επιμελώς τα μαλλιά ενώ τα ρούχα της δεν αφήνουν παρά τους καρπούς και το πρόσωπό της στην κοινή θέα. «Υπάρχουν ενδυματολογικοί κανόνες στο Ιράν», παραδέχεται, «αλλά υπάρχει και το περιθώριο μικρής παρέκκλισης από αυτούς».


Οι Ιρανές όπως η Σοτζάιε είναι γνωστές ως «φεμινίστριες του Ισλάμ» λόγω των άμεμπτων θρησκευτικών πεποιθήσεών τους. Ισχυρίζονται ότι οι αυστηροί ενδυματολογικοί κανόνες έπεισαν τις παραδοσιακές οικογένειες να στείλουν τα κορίτσια τους στο σχολείο, γι’ αυτό σήμερα το 74% των γυναικών είναι μορφωμένες.


Το Ιράν σημείωσε τεράστια πρόοδο στο ζήτημα της βελτίωσης της θέσης της γυναίκας επί προεδρίας του μετριοπαθούς Χαταμί ­ ο οποίος άλλωστε εξελέγη το 1997 κυρίως χάρη στις ψήφους των γυναικών και των νέων. Σύμφωνα μάλιστα με τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών που έγιναν γνωστά την περασμένη εβδομάδα οι γυναίκες υποψήφιες «σάρωσαν» τουλάχιστον σε 20 μεγάλες πόλεις ­ και οι «Χαταμίκοί» εδραίωσαν για τα καλά τη θέση τους.


Στην Τεχεράνη την τρίτη θέση στην προτίμηση των ψηφοφόρων κατέλαβε η Τζαμίλε Κάντιβαρ, πρώην σύμβουλος του Χαταμί. «Η ιρανική κοινωνία φαίνεται ότι επιθυμεί να δώσει στις γυναίκες την ευκαιρία να αποδείξουν ότι αξίζουν» δήλωσε. «Οι άνδρες δεν τα έχουν καταφέρει τόσο καλά, έτσι ο κόσμος σκέπτεται «ας δώσουμε μια ευκαιρία και στις γυναίκες»».


Οι γυναίκες αντιπροσώπευαν μόνο 5.000 εκ των 300.000 υποψηφίων στις εκλογές αλλά το ποσοστό επιτυχίας τους είναι υψηλότερο από το ποσοστό συμμετοχής τους. Μεταξύ των νικητών είναι και η αδελφή του Χαταμί, Φάτιμα Χαταμί, 61 ετών και μητέρα έξι παιδιών, η οποία ήρθε πρώτη στην Αρντακάν, τη γενέτειρα του προέδρου, συγκεντρώνοντας σχεδόν τριπλάσιες ψήφους από τον δεύτερο.


* Γυναίκα αντιπρόεδρος


Οσο και αν ακούγεται παράδοξο η ισότητα και η ελευθερία των ιρανών πολιτών ήταν ανάμεσα στα κορυφαία συνθήματα του αγιατολάχ Χομεϊνί. Σήμερα, 20 χρόνια αργότερα, πολλοί πιστεύουν ότι η επανάσταση δεν εκπλήρωσε τις υποσχέσεις της ­ το βιοτικό επίπεδο π.χ. έχει μειωθεί ­ αλλά αναμφίβολα έχουν σημειωθεί και θετικές αλλαγές.


Μια από αυτές είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες παίζουν εμφανώς πιο δραστήριο ρόλο στην κοινωνία. Ηδη ο Χαταμί έχει ορίσει την πρώτη γυναίκα αντιπρόεδρο ­ τη Μασουμέ Εμπντεκαρ η οποία, σε ηλικία 19 ετών το 1979, είχε αναλάβει τις διεθνείς σχέσεις των ισλαμιστών φοιτητών που κράτησαν 52 ομήρους στην αμερικανική πρεσβεία της Τεχεράνης επί 444 ημέρες. Από τα 270 μέλη του σημερινού κοινοβουλίου όμως μόνο τα 14 είναι γυναίκες (σημ.: ποσοστό σχεδόν ίσο με το αντίστοιχο της Ελλάδας). «Εχουμε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσουμε μέχρι να μπορέσουμε να πούμε ότι οι γυναίκες κατέχουν μια καλή θέση στην ιρανική κοινωνία» παραδέχτηκε η Σοτζάιε. Ο νόμος π.χ. δίνει το δικαίωμα μόνο στους άνδρες να παίρνουν διαζύγιο από τις συζύγους τους και η επιμέλεια των παιδιών πηγαίνει σχεδόν αυτομάτως στον πατέρα· τα χρήματα που ένας δολοφόνος πληρώνει στην οικογένεια του θύματος για να αποφύγει τη θανατική ποινή είναι διπλάσια αν το θύμα ήταν άνδρας.


Αλλαγές όμως έχουν γίνει στο Ιράν και είναι πολλές. Αυτό τόνισε μεταξύ άλλων και η επίσημη επίσκεψη του Χαταμί στο Βατικανό και στη Ρώμη την περασμένη εβδομάδα, η πρώτη επίσκεψη ιρανού ηγέτη στην Ευρώπη από το 1979.