Οι Μπέτι Μίντλερ, Γκόλντι Χόουν και Νταϊάν Κίτον μάς προκαλούν στη νέα ταινία τους φουμάροντας το πούρο της ειρήνης. Μπέικα περνούν οι Ηνωμένες Ζωντοχήρες. Αραγε δεν θα εκμανεί από την αφίσα η σφοδρώς αντικαπνιστική αμερικανική κοινή γνώμη; Αδιαφορούν για τον σφυγμό της εποχής οι παραγωγοί του Χόλιγουντ; ή ζύγισαν με περίσκεψη την πολιτική ορθοφροσύνη αφενός και την καλπάζουσα μόδα των πούρων αφετέρου και έπαιξαν φιναλμέντε το δεύτερο χαρτί; Διότι τα cigar bars αποτελούν την τελευταία λέξη του συρμού στις ΗΠΑ. Αφού προπηλακίστηκε, εξοστρακίστηκε απηνώς ο δόλιος καπνιστής σιγαρέτων, ακόμη και από τους ανοιχτούς χώρους, το πούρο εκδικείται. Και λογίζεται ως το άκρον άωτον του smart. Εξάλλου βλάπτει λιγότερο την υγεία. Δεν υπάρχει το χαρτί ούτε περίεργες χημικές ουσίες, δεν καταπίνουμε τον καπνό και στις καλές Αβάνες το ποσοστό νικοτίνης είναι χαμηλό.
Στη δική μας τώρα πλευρά του Ατλαντικού εμφανίζονται τα γαστρονομικά καπνιστήρια. Τρόπος του λέγειν. Από τον 18 αι. το πούρο θεωρείται το ευτυχές επιστέγασμα, η τελείωση του δείπνου. Δεν νοείται σοβαρό εστιατόριο δίχως το μαγικό κουτί που ο αρχισερβιτόρος θα σας προσφέρει αφού φάτε. Σήμερα λοιπόν το πράγμα ωθείται σε περαιτέρω εκλέπτυνση. Οι αδελφοί Roun, πέραν της λίστας εδεσμάτων και οίνων, προτείνουν μια τρίτη: των πούρων. Τις προάλλες στο restaurant του Guy Savoy με τα 2 αστράκια, αστράκια είδα μπρος στο τριώροφο τρόλεϊ: άπαντες οι Μοντεχρίστοι, άπαντα τα Hoyo, Punch, Cohiba, Rey del Mundo, τα προσφιλή μου Fousece, της Παναγιάς τα μάτια βουρκώνω chef, του είπα. Α! τυγχάνω και εγώ λάτρης, οπότε άπαξ του μηνός μαγειρεύω ένα ξεχωριστό μενού για τα μέλη του «κλαμπ των πουροκαπνιστών» που συνάζονται εδώ.
Η ιδέα θα φορεθεί. Αγαπητοί φίλοι, ζητώ την προσοχή σας, τα πράγματα γίνονται σοβαρά: ποιο πούρο έπεται ποιου εδέσματος και με ποιο οινοπνευματώδες συνάδει. Τα δυσεπίλυτα τούτα θέματα ταράζουν τον ύπνο των γκουρμέδων. Α! όλα κι όλα, τι το περάσαμε, δεν μπορεί να κάνει του κεφαλιού του ο καθείς. Υπάρχουν γαστρο-νόμοι. Και μπάτσοι εντεταλμένοι για την εφαρμογή τους. Οι μπάτσοι της ευχαρίστησης. Δηλαδή, έστω ότι φάγατε κυδώνια, γυαλιστερές, στρείδια. Μετά δεν θα καπνίσετε ένα έντονο, βαρύ και με γεμάτο σώμα πούρο σαν το D Νο 4 Partagas; Θα ταίριαζε καλύτερα ένα ελαφρότερο καλοκαιρινό όπως η Μικρή Κορόνα της μάρκας Flor de Rafael Gonzalez. Μια ιλιγγιώδης αντιστροφή επέρχεται αν γευματίσετε με κόκκινο κρέας ή πολύ περισσότερο με κυνήγι. Ως δε προς τα οινοπνεύματα, ακούστε: αρμανιάκ, κονιάκ, ουίσκι, αποστάγματα, ναι μα και σπουδαία κρασιά. Αφού ένας μέτριος, ασήμαντος, κοντός οίνος εξαφανίζεται από τη δυνατή προσωπικότητα ενός καλού πούρου. Ανοίγει όθεν ένα νέο πεδίο συνδυασμών. Σε δουλειά να βρισκόμαστε.
Η ειρωνεία και η πλάκα χρησιμεύουν ως αλεξίπτωτα. Για να προσγειωνόμαστε κάθε φορά με γδαρσίματα, μώλωπες, αλλά σώοι. Ρωτούν συχνά τη συγγραφέα των μπεστ σέλερ Φρανσουάζ Σαγκάν πώς βιώνει την αντίφαση των σοσιαλιστικών πεποιθήσεών της και των πολυτελών βίτσιων της. «Στο δικό μου σοσιαλιστικό ιδεώδες όλοι οι άνθρωποι ταξιδεύουν στην πρώτη θέση του τρένου». Μια άλλη περιγραφή της κοινωνικής δικαιοσύνης θα έδινε σε όλους μας τη δυνατότητα να καπνίζουμε τρία τουλάχιστον πούρα την εβδομάδα. Μια καλή Αβάνα στοιχίζει όσο ένα εισιτήριο για τον κινηματογράφο ή για το θέατρο. Οι φόροι και το κόστος μεταφοράς και συντήρησης συντελούν στην άνοδο της τιμής. Στις καπνοπαραγωγούς χώρες το πούρο είναι προσιτό στον καθένα αγαθό. Με την έννοια δε αυτή, συνιστούν παραδείσους κοινωνικής ισότητας.
Ζημιά αυτός ο ωραίος Brummel. Δεν περιορίστηκε στη γραβάτα και στο μπλε σακάκι. Ως τρίτο έμβλημα του δανδισμού θέλησε το πούρο Συβαρίτες του εφήμερου, της περίτεχνης απόλαυσης. Οι επιτηδευμένης κομψότητας Λονδρέζοι macaronis και οι ομοϊδεάτες τους Παρισινοί συχνάζουν σε ανατολίτικου διάκοσμου σαλόνια για να καπνίσουν ραχατλίδικα πούρα. Με μια πίπα που προστάτευε τα αβρά δάχτυλά τους από την κιτρινίλα γύρω στο 1830. Τους δανδήδες κοπιάρουν οι οψίπλουτοι κυριλέδες, αλλά στο αρρενωπό. Παραπάνω δεν γύρευαν οι γελοιογράφοι για να σκιτσάρουν την καρικατούρα του κακού με την Αβάνα. Daumier, Gavarni, ακόμη και ο ποιητής Verlaine θα αυτοσαρκασθεί σχεδιάζοντας τον εαυτό του «ως κομψό». Με το πούρο στα χείλη. Το σινεμά θα ολοκληρώσει την κακή εικόνα. Τι κάνει το κάθαρμα, ο χοντρός καπιταλίστας; Μπράβο, το βρήκατε. Ο σαχλός διασυρμός σταματά εκεί όπου αρχίζει η αλήθεια: στην κουβανική προλετάρια που καπνίζει το londsale πάνω στο ποδήλατο, στα σμιλεμένα δάχτυλα ενός Νικαραγουανού που συγκρατούν χαλαρά μια panatella (δέρμα και καπνός μια σονάτα σε αποχρώσεις καραμέλας γάλακτος), στον καπνεργάτη που φωτογράφισε ο Cartier – Bresson με το σβησμένο puro. Μεγάλη απόλαυση, κρίμα να τη χαίρεται μια μικρή ελίτ.
Τα φανερά μυστικά της απόλαυσης
Από τα μάτια πιάνεται… Θαυμάστε τα ξανθά, χρυσοκάστανα, μελιά, καφέ, μόκα χρώματα ως τα maduros, τα σκοτεινόχρωμα που αγαπούσε ο Τσώρτσιλ. Εν συνεχεία παρατηρήστε τη χυτή, θαμπή μα στίλβουσα κάπα. Το εξωτερικό φύλλο καπνού του περιβλήματος. Πρέπει να είναι τεντωμένο δίχως άγαρμπα νεύρα, προεξοχές, σκούρους λεκέδες. Τώρα εισπνεύστε. Και χαϊδέψτε. Απαλή και ελαστική παραδίδεται στην αφή η επιφάνεια. Σκύψτε, πλησιάστε, ξαναμυρίστε τα. Επιτρέπεται. Πόσες φορές δεν χόρτασα την όρεξή μου με μιαν επίσκεψη στο καπνοπωλείο. Εφόσον αποφασίσετε να ψωνίσετε, μπορείτε να γυρέψετε να σας τα ανοίξουν για να εξετάσετε το κουτί που σας ενδιαφέρει.
Να ‘μαστε λοιπόν με τον πολύτιμο θησαυρό στην τσέπη. Το κάπνισμά του απαιτεί συγκέντρωση, περισυλλογή, χρόνο. Μία τουλάχιστον ώρα. Θα το γλεντήσουμε καλύτερα στο σπίτι μας, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα. Πώς θα το αποκεφαλίσετε; Οι Κουβανοί δαγκώνουν (και πτύουν) το στρογγυλεμένο άκρο. Το υγρό κλίμα που διατηρεί μαλακό το πούρο καθιστά δυνατή την κίνηση. Οι πιο έμπειροι φίλοι μου το κόβουν με το νύχι. Αλλοι χρησιμοποιούν τη λαιμητόμο, καλύτερη δε εκείνη που μοιάζει με ψαλίδι. Ενώ δεν συνιστάται ο δίεδρος κόπτης, ο οποίος τέμνει σε V καταστρέφοντας το κεφάλι.
Πώς ανάβουμε τα πούρα μας. Οχι με Ζίπο ή με σπίρτα που μυρίζουν θειάφι ή με αρωματικό κερί. Διότι αλλοιώνουν τη μυρωδιά τους. Θα κρατήσουμε το ειδικό σπίρτο σε απόσταση 1 εκ. περιστρέφοντας το πούρο και μόλις φωτισθεί η καρδιά του τραβάμε σύντομες ρουφηξιές. Και εκπνέουμε. Οι αρχικές δεν είναι οι καλύτερες. Ο Τσε κατέβαζε τον καπνό ως την κοιλιά του. Ηρωικής στόφας άντρας, το σήκωναν βλέπετε και οι περιστάσεις. Εμείς δεν θα τον μιμηθούμε. Δεν θα χρειαστεί. Ηδη ο καπνός με τα αρωματικά του μόρια αγκαλιάζει τα γευστικά επιθήλια και τον υγρό βλεννογόνο της μύτης. 25.000.000 νευρόνια πληροφορούν τον οσφραντικό βολβό του εγκεφάλου μας. Για την ένταση, τον πλούτο, αποτιμούν την ισορροπία και αργότερα την επίγευση του πούρου. Πρωταρχική αίσθηση η μυρουδάτη δύναμη που αντιστοιχεί με το σώμα του κρασιού. Ακολουθεί η ευχάριστη ή μη πολυπλοκότης των αρωμάτων. Που εναρμονίζονται ή κλωτσάνε. Τέλος επί πόσο παραμένει στο στόμα το γευστικό αποτύπωμα του πούρου; Διαρκεί όσο επιθυμούμε ή χάνεται και σβήνει;
Πέραν της βασικής τετράδας των γεύσεων γλυκό, ξινό, αλμυρό, πικρό , υπάρχει το καμένο, το χωματένιο, το σκονισμένο, του χόρτου, του ιωδίου.
Οι καλές μυρουδιές: κακάο, καραμέλα, μέλι, κανέλα, πεύκο, μόσχος, βρεγμένο χώμα, βανίλια, τρούφα, γλυκόρριζα, σκόρδο.
Οι κακές μυρουδιές: καμένο χαρτί, σαπούνι, κλειστό ντουλάπι, μούχλα. Η αρωματική αποκωδικοποίηση προϋποθέτει παιδεία και ευαισθησία. Γενικά μιλώντας ένα πούρο ΔΕΝ πρέπει να καίει, να πικρίζει δυσάρεστα, να ξινίζει. Πρέπει να μας ευχαριστεί ακόμη και αν δεν δυνάμεθα να αποκρυπτογραφήσουμε τα πώς και τα γιατί.
Αβάνας κλπ.
Γράφεται πως σε τυφλές γευσιγνωσίες πούρα του Αγίου Δομίνικου και της Ονδούρας υπερφαλάγγισαν τα κουβανικά. Πολύ πιθανόν.
Λέγεται πλήθος εικοτολογιών. Οτι οι Ρώσοι δεν υποστηρίζουν με γεωργικό εξοπλισμό το νησί του Φιντέλ μετά την κατάρρευση του σοσιαλιστικού καθεστώτος και οι συνέπειες αυτών των ελλείψεων γίνονται πια αισθητές στην ποιότητα των κουβανέζικων πούρων. Ισως.
Παραμένει γεγονός ωστόσο πως το έδαφος και το κλίμα της Κούβας δίνουν τα ευγενέστερα καπνά του ντουνιά. Συνυπολογίζοντας μιαν απαράμιλλη τεχνογνωσία στην επεξεργασία και στην κατασκευή, οι Αβάνες κρατούν ακόμη τα πρωτεία. Το πλέον αξιοσημείωτο πλεονέκτημά τους έγκειται στην επίγευση που διαρκεί περισσότερο από αυτήν οποιασδήποτε άλλης προέλευσης πούρων.
Vuelta Abajo
Το χώμα κόκκινο, αμμώδες, ιδιαιτέρως ψιλόκοκκο. 40.000 εκτάρια παράγουν το 40% της συνολικής κουβανικής καπνοπαραγωγής. Πρόκειται για το άκρον άωτον για το Romanee Couti, για το Chateau Patrus των πούρων. Η γη χωρισμένη σε vegas = κτήματα. Πιο διακεκριμένα τα νούμερο 12 και 13. Εδώ κυρίως οι φυτείες προσφέρουν τα καπνόφυλλα της κάπας, δηλαδή τα πολυτιμότερα. Προκειμένου να προστατεύουν τα ευαίσθητα, τρισεύγενα φυτά από τον ήλιο και τους δυνατούς ανέμους, οι αγρότες τα καλύπτουν συχνά με πελώρια βαμβακερά πέπλα, τα tapados. Τα χιονάτα ετούτα πανιά κάνουν το τροπικό τοπίο ονειρικό.
Και τα καλοκρυμμένα της κατασκευής
Nicotiana tabacum της οικογενείας των σολανοειδών. Υψος δύο μέτρα, φύλλο πλατύ, ροζ λουλούδια. Σπορά τον Σεπτέμβρη. Συγκομιδή τον Γενάρη ως τον Μάρτη αρχίζοντας από τα χαμηλά φύλλα. Διότι το φυτό χωρίζεται σε έξι ορόφους. Οσο ανεβαίνουμε προς τα ρετιρέ τόσο πλουσιότερα σε χυμούς και γεύση τα φύλλα. Ραμμένα στο κοτσάνι ανά δύο, θα κρεμαστούν σε ξύλινες δοκούς για να ωριμάσουν. Στεγνώνοντας, συρρικνούνται σε όγκο, ενώ συμπυκνούνται τα αρώματα. Θα στοιβαστούν για την πρώτη ζύμωση. Η φάση αυτή διαρκεί 20-60 ημέρες. Νέο στοίβαγμα σε μπάλες ή κυλίνδρους. Δεύτερη ζύμωση. Ο κάθε καλλιεργητής κρατά μυστική τη ρετσέτα του διαλύματος με το οποίο θα διαβρέξει τα φύλλα. Βασικά πρόκειται για καπνό αραιωμένο σε νεράκι, εμπλουτισμένο όμως με υλικά που δεν θα μάθουμε ποτέ. Μυστήριο Νο 1.
Και τώρα κάθε αρμαθιά θα τυλιχθεί σε φύλλα μπανανιάς ή φοίνικα, θα στολιστεί, θα αριθμηθεί. Escogida, δηλαδή το γιορταστικό παζάρι. Οι εμπειρογνώμονες της κρατικής Cubatabbaco ελέγχουν, δοκιμάζουν, αγοράζουν. Αφού κατατάξουν τις παρτίδες των αγροτών σε δεκάδες κατηγορίες, αναλόγως του μεγέθους, του χρώματος, του πάχους, της υφής, της ποιότητας των ζυμώσεων. Μυστήριο Νο 2.
Ο παραγωγός δεν γνωρίζει πού θα σταλεί η παραγωγή του, σε ποιας μάρκας πούρα συνέβαλε. Στις φάμπρικες οι μπάλες ανοίγονται, αερίζονται και… Τρίτη ζύμωση, διαρκεί από 1 ως 3 χρόνια, στα πιο φίνα καπνά ως 10 χρόνια. Πρόκειται για εργασία ακριβείας που ανατίθεται σε πεπειραμένους σπεσιαλίστες και από την οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό το τελικό αποτέλεσμα.
Και τώρα το χαρμάνι. Η βασική αρχή για να γίνει ένα σπουδαίο πούρο: αναμειγνύουμε τα χαμηλά και λιγότερο θρεμμένα φύλλα ενός φυτού από καλό κτήμα με τα υψηλά και καλοταϊσμένα από τη λιακάδα φύλλα ενός άλλου φυτού από άλλο καλό κτήμα. Ναι, μα τι θα απογίνουν τα υψηλά φύλλα του πρώτου και τα χαμηλά του δεύτερου φυτού, διερωτάσθε. Αυτά, λοιπόν, τα δεύτερης επιλογής καπνόφυλλα θα χαρμανιστούν για να συναποτελέσουν ένα δεύτερης επιλογής πούρο. Απλό. Απλό; Καθόλου. Ο Μέγας Χαρμανιαστής κατ’ ουσίαν είναι ο πιο σημαντικός άνθρωπος της κάθε μάρκας. Το υπ’ αριθμόν 1 πρόσωπο. Από τους σοφούς συνδυασμούς του μεταξύ χιλιάδων ειδών εξαρτάται ο σταθερός και αναγνωρίσιμος χαρακτήρας της φίρμας. Διαθέτει έμφυτο τάλαντο που θα οξύνει μακρόχρονη εξάσκηση. Μυστήριο Νο 3.
Οι επτασφράγιστες ρετσέτες. Περνάμε πια στην ύστερη φάση. Θα αφαιρεθεί το μεσιανό νεύρο κάθε φύλλου χωρίζοντάς το στα δύο. Δουλειά που απαιτεί σβέλτα, λεπτά γυναικεία δαχτυλάκια. Ναι, οι εγγονές της Κάρμεν είναι ζωηρές και ελευθερόστομες. Οχι, δεν στρίβουν τα πούρα στους μελαψούς μηρούς τους. Επί των οποίων απλώς στηρίζουν ξύλινο αβάκιο για να απονευρώσουν τα καπνόφυλλα. Σας απογοήτευσα ίσως, κύριοι. Αλλά άνδρες κυρίως, οι torcedores, ρολάρουν τρία μισά και διαφορετικών ποιοτήτων φύλλα για να φτιάξουν τα σπλάγχνα του πούρου που καθορίζουν το γευστικό του προφίλ. Κατά την αντίθετη φορά θα διπλωθούν μέσα σε δύο μισά φύλλα που συνέχουν σφιχτά το σώμα, σαν μεσοφόρι.
Τέλος, μισό φύλλο, από τα πιο εκλεκτά, θα περιελίξει τα υπόλοιπα. Η κάπα που βλέπουμε. Μια παστίλια – πώμα επικολλάται στην κεφαλή. Σε δεσμίδες των 50 θα αποθηκευτούν σε συρτάρια από κουβανικό κέδρο. Το φιλικότερο προς τον καπνό δέντρο. Ανάπαυση για 4-8 εβδομάδες. Τελικός ποιοτικός έλεγχος, δαχτυλίδια από χρυσό και κόκκινο χαρτί και στα κουτιά. Στο κατάλληλο περιβάλλον υγρασίας/θερμοκρασίας και μακριά από τον ήλιο μπορούν να ζήσουν για 10-15 χρόνια.
Οπως καθετί σπάνιο και χειροποίητο, μια Αβάνα κοστίζει ακριβά. Μα οι φόροι κυρίως κάνουν απαγορευτικές τις τιμές. Για να πάρετε μιαν ιδέα: ένα Montecristo Νο 2 θα το πληρώσετε στο Παρίσι 2.600 δρχ., στην Ανδόρα 1.100 δρχ., στην Κούβα τα μισά, στην Αθήνα 6.700 δρχ. (το κουτί των 25 169.000 δρχ.). Ενα Churchill Romeo y Julieta στο Παρίσι 3.000 δρχ., στην Ανδόρα 1.400 δρχ., τα μισά στην Κούβα, 9.200 δρχ. στην Αθήνα (239.000 δρχ. το κουτί των 25). Στα Duty Free του αεροδρομίου Roissy πλήρωσα 32.000 δρχ. το κουτί Montecristo Νο 5. Στο Duty Free του αεροδρομίου του Ελληνικού αγόρασα δομινικανικά πούρα με δυσπερίγραπτη αποφορά. Τα κρατώ πάντα στη διάθεση οιουδήποτε ενδιαφερομένου.
Περί ορέξεως λόγος να γίνεται. Το εύκολο, ευχάριστο τράβηγμα, η ρουφηξιά δηλαδή, εξαρτάται από τη σχέση μήκους – διαμέτρου. Συνεπώς προτιμήστε τα πιο χονδρά πούρα. Προσωπικώς αγαπώ τις μικρές κορόνες διαμέτρου 16 χιλιοστών και όχι τις λιγνές panatelas. Μάρκες και τύποι που ιδιαιτέρως εκτιμώ:
Fonseca, τα Cosacos, Cadetes, Delicias, γλυκά, ελαφρά, καλοκαιρινά πούρα.
Flor de Rafael Gonzalez, τα Petits Coronas, γευστικά, φίνα.
Hoyo de Monterrey, τα Prince και Dauphin, πλούσια και ευκολόπιοτα.
Gloria Cubana, τα Sabrosos, ελαφρά, αρωματικά.
Montecristo Νο 4 και 5, πλούσιο σώμα.
