ΣΤΑΤΙΝΕΣ

Το θαυματουργό φάρμακο

Θα μπορούσατε να φανταστείτε ότι ένα και μόνο φάρμακο θεραπεύει την υψηλή χοληστερίνη, προλαμβάνει την καρδιακή προσβολή και τα εγκεφαλικά επεισόδια, ελαττώνει τον κίνδυνο εμφάνισης του διαβήτη και της νόσου Αλτσχάιμερ ενώ μειώνει επίσης τα ποσοστά απόρριψης του μοσχεύματος σε μεταμοσχευμένους ασθενείς; Ούτε και οι ειδικοί μπορούσαν να φανταστούν το 1987, όταν εγκρίθηκαν από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων οι στατίνες ως θεραπεία κατά της υψηλής χοληστερίνης, τις πολλαπλές ευεργετικές δράσεις τους για τον ανθρώπινο οργανισμό. Οι αντιδράσεις ήταν βέβαια πολλές, όπως συμβαίνει πάντα με τα φάρμακα που παρουσιάζονται ως θαυματουργά. Ωστόσο οι στατίνες φαίνεται ότι αποτελούν ένα αξιόπιστο γεγονός, σύμφωνα με τις τελευταίες επιστημονικές έρευνες, καθώς τα αποτελέσματα από τη χρήση τους είναι παραπάνω από ικανοποιητικά, τη στιγμή μάλιστα που δεν προκαλούν παρενέργειες, όπως αναφέρεται σε πρόσφατο δημοσίευμα του «Washington Post».

Οι στατίνες δεν είναι το μοναδικό φάρμακο που παρουσιάζει πλειοτροπική δράση. Το φάρμακο με την ονομασία minoxidil που χορηγείται σε άτομα με υψηλή πίεση αποδείχθηκε ότι χαρίζει επίσης πλούσια κόμη στα άτομα που το λαμβάνουν. Τα αντιβιοτικά με τετρακυκλίνες καταπολεμούν τα βακτήρια και δρουν συγχρόνως κατά της ρευματοειδούς αρθρίτιδας ενώ η «ταπεινή» ασπιρίνη έχει αναλγητική και αντιφλεγμονώδη δράση μειώνοντας παράλληλα τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής.

Η αρχή έγινε με τη λοβοστατίνη (ένα από τα πέντε σκευάσματα που κυκλοφορούν σήμερα στην αμερικανική αγορά και περιέχουν στατίνη) που χορηγήθηκε σε ασθενείς για πρώτη φορά πριν από 14 χρόνια ως φάρμακο κατά της χοληστερίνης η οποία ευθύνεται για τα αποθέματα λίπους που προκαλούν στένωση των αρτηριών. Η λήψη όμως της ουσίας από άτομα που επέζησαν ύστερα από καρδιακή προσβολή έδειξε μείωση του κινδύνου θανάτου κατά 25% μετά την πάροδο ενός έτους από το επεισόδιο σε σχέση με τα άτομα που είχαν υποστεί καρδιακό επεισόδιο και δεν λάμβαναν το φάρμακο. Τα άτομα που λάμβαναν στατίνες στην έρευνα παρουσίασαν επίσης πολύ λιγότερα εγκεφαλικά επεισόδια. Δύο από τις συχνότερες αιτίες θανάτων παγκοσμίως έδειχναν να προλαμβάνονται με ένα μόνο χάπι.

* Οι μεταμοσχεύσεις οργάνων

Οι έρευνες όμως των επιστημόνων τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν σταμάτησαν εκεί καθώς οι στατίνες έδειχναν να επιδρούν ευεργετικά στον οργανισμό σε πολύ περισσότερα επίπεδα.

Σε έρευνα που αφορούσε 6.000 άνδρες με υψηλή χοληστερίνη αλλά χωρίς διεγνωσμένη καρδιοπάθεια αποδείχθηκε ότι εκείνοι που λάμβαναν το φάρμακο ravastatin παρουσίασαν 30% μικρότερες πιθανότητες εμφάνισης διαβήτη σε διάστημα περίπου τεσσάρων ετών σε σχέση με τους ασθενείς εκείνους που λάμβαναν εικονικό φάρμακο.

Μία άλλη μελέτη που αφορούσε άτομα στα οποία είχε γίνει μεταμόσχευση οργάνου έδειξε ότι όσοι ασθενείς λάμβαναν pravastatin παρουσίασαν λιγότερες πιθανότητες απόρριψης του μοσχεύματος καθώς και μικρότερο κίνδυνο θανάτου στους 12 πρώτους μήνες μετά την εγχείρηση σε σύγκριση με τους μεταμοσχευμένους ασθενείς που δεν λάμβαναν το φάρμακο. Το πιο παράξενο ίσως εύρημα των ειδικών σε ό,τι αφορά τη δράση των στατινών ήταν τα αποτελέσματα έρευνας που εκπόνησαν επιστήμονες της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης και στην οποία αναφερόταν ότι η στατίνη δρα προληπτικά κατά της εμφάνισης νευροεκφυλιστικών νοσημάτων σε βρετανούς ενηλίκους άνω των 50 ετών. Σύμφωνα με την έρευνα, τα άτομα που λάμβαναν στατίνες αντιμετώπιζαν κατά 1/3 μειωμένο τον κίνδυνο εμφάνισης νευροεκφυλιστικών νοσημάτων (όπως είναι η νόσος Αλτσχάιμερ) σε σύγκριση με όσους παρουσίαζαν φυσιολογικά επίπεδα χοληστερίνης και δεν λάμβαναν το φάρμακο.

* Η πλειοτροπική πράξη

Πρέπει να είμαστε συγκρατημένοι απέναντι στα φάρμακα με πλειάδα ιδιοτήτων όπως είναι οι στατίνες ή να εμπιστευόμαστε τις έρευνες των ειδικών; «Τα αποτελέσματα των μελετών είναι θετικά μεν, χρειάζονται όμως πιο εκτεταμένες έρευνες προκειμένου να μπορούμε να κάνουμε λόγο για πλειοτροπική δράση των στατινών με βεβαιότητα» απαντά ο καθηγητής Φαρμακολογίας στο Τμήμα Φαρμακευτικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Α. Τσιφτσόγλου και προσθέτει: «Συμβαίνει πολύ συχνά ένα φάρμακο να κυκλοφορεί για κάποιον συγκεκριμένο σκοπό και η τυχαία παρατήρηση να δείχνει ότι δρα και σε άλλα επίπεδα. Ωστόσο μία έρευνα δεν είναι αρκετή για να αποδείξει πολλές φορές τη δράση κάποιου φαρμάκου, ιδιαίτερα σε νόσους πολυπαραγοντικές όπως είναι η Αλτσχάιμερ». Ο καθηγητής τονίζει ότι οι στατίνες έχουν παρενέργειες: «Είναι γνωστό ότι οι στατίνες προκαλούν γαστρεντερικά προβλήματα, ενώ μπορούν ακόμη να προκαλέσουν ζάλη, κεφαλαλγίες ή και εξανθήματα». Και παρουσιάζεται επιφυλακτικός για το αν τα αποτελέσματα των ξένων ερευνών πρέπει να παροτρύνουν τους έλληνες γιατρούς να τα χορηγούν και για άλλες ασθένειες προτού διασταυρωθούν και υπάρξουν εκτεταμένες μελέτες πάνω στο θέμα.

«Πρόκειται όντως για θαυματουργά φάρμακα» αναφέρει από την πλευρά του ο καθηγητής Καρδιολογίας στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο του Σικάγου κ. Δ. Καραλής, ο οποίος αξίζει να σημειωθεί ότι παίρνει μέρος στις έρευνες για τις στατίνες που διεξάγονται στην Αμερική. «Οι έρευνες για τις στατίνες ξεκίνησαν πριν από 20 χρόνια και τα φάρμακα αυτά μας εκπλήσσουν συνεχώς ευχάριστα. Πέρα από τη μείωση της LDL (κακής χοληστερίνης) για την οποία εγκρίθηκαν αρχικά οι στατίνες έχουν και άλλες ιδιότητες. Βελτιώνουν τη λειτουργικότητα των ενδοθηλιακών κυττάρων όλων των αρτηριών του σώματος ­ όταν διαταραχθεί η λειτουργία του ενδοθηλίου αρχίζουν η αθηρωμάτωση και η αρτηριοσκλήρυνση ­, ελαττώνουν κατά 40% τον κίνδυνο πρόκλησης εγκεφαλικού, την πιθανότητα για έμφραγμα του μυοκαρδίου και για ασταθή στηθάγχη, ενώ επίσης μειώνουν την ανάγκη για ξεβούλωμα των αρτηριών ή για εγχείρηση bypass και την πιθανότητα καρδιαγγειακού θανάτου. Ωστόσο για να έχουμε όλα αυτά τα ωφέλιμα αποτελέσματα των στατινών πέρα της LDL πρέπει η δόση της χρησιμοποιούμενης στατίνης να είναι μεγάλη, πάνω από τη δόση που κατεβάζει την LDL χοληστερίνη. Επίσης μετά τη μελέτη Avert που διεξήχθη πέρυσι και η οποία παρουσιάστηκε στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας και δημοσιεύθηκε στη «New England Journal of Medicine» η ατορβαστατίνη σε μεγάλη δόση, μόνη της ή σε συνδυασμό με χολεστιπόλη, προκαλεί και ύφεση των στενώσεων (θεραπεία υφέσεως). Η θεραπεία αυτή έχει ελαττώσει δραστικά τον αριθμό στεφανιαίων εγχειρήσεων και επεμβάσεων». Αναφερόμενος στις παρενέργειες των στατινών ο κ. Καραλής σημειώνει: «Πολλοί γιατροί δεν χρησιμοποιούν τη σωστή δόση γιατί φοβούνται την ηπατοτοξικότητα. Αυτό όμως αποδεικνύεται ότι δεν ισχύει με τα νέα δεδομένα. Σήμερα ξέρουμε ότι η ηπατοτοξικότητα είναι κάτω του 1% και είναι πλήρως αναστρέψιμη. Μία άλλη εξαιρετικά σπάνια παρενέργεια είναι η ραβδομυόλυση, η οποία όμως μπορεί να συμβεί σε μία περίπτωση στο εκατομμύριο». Ο καθηγητής τονίζει ότι οι στατίνες για να έχουν προληπτική και θεραπευτική δράση ελαττώνοντας σημαντικότατα τη δυνατότητα εγκεφαλικού και εμφράγματος του μυοκαρδίου πρέπει να χρησιμοποιούνται σε μεγάλη δοσολογία. Οι μικρές δόσεις δεν έχουν θεραπευτικό αποτέλεσμα.

* Η ασφαλής θεραπεία

Επισημαίνει μάλιστα ότι οι στατίνες είναι από τα ασφαλέστερα φάρμακα που έχουμε και η πιο πρόσφατη θεραπευτική τους ένδειξη είναι στην οξεία φάση του εμφράγματος του μυοκαρδίου όπου ένα χάπι μπορεί να σώσει άνθρωπο από καρδιακή προσβολή. Ο κ. Καραλής αναφέρεται και στη νέα δράση που δείχνουν να έχουν οι στατίνες: «Πρόσφατα είδαμε ενδείξεις από προοπτικές μελέτες που συνεχίζονται ότι οι στατίνες σε μεγάλη θεραπευτική δόση μπορούν να αναστείλουν την εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ. Ωστόσο τους ακριβείς μηχανισμούς του ευοίωνου αυτού φαινομένου δεν τους ξέρουμε ακόμη».

Κάνοντας λόγο για τη χρήση των στατινών από τους έλληνες γιατρούς ο κ. Καραλής σημειώνει ότι χρησιμοποιούν πολύ μικρές δόσεις φοβούμενοι τις παρενέργειες δεδομένου ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν τις διεθνείς εξελίξεις, με αποτέλεσμα να μην προσφέρουν τίποτε στους ασθενείς. Συγχρόνως δυσκολίες στους ασφαλισμένους δημιουργούν και τα ασφαλιστικά ταμεία που εγκρίνουν πολύ μικρές δόσεις ή πολύ μικρή ποσότητα (δύο κουτιά κάθε φορά) του φαρμάκου. «Τα Ταμεία δεν συμβάλλουν με αυτόν τον τρόπο στη θεραπεία των ασθενών, αντιθέτως την κάνουν ανενεργή» αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Καραλής.