Ξεχνάμε πλέον τη λογική της πλήρως απελευθερωμένης αγοράς και επανερχόμαστε σε ένα μεικτό σύστημα ελεύθερης αγοράς υπό κρατικό έλεγχο
ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ του 1987 ο ρώσος πρόεδρος Μιχαήλ Γκορμπατσόφ με την περεστρόικα- δηλαδή, τη μεταρρύθμιση της σοβιετικής οικονομίας- έκανε την αρχή για την κατάρρευση του συστήματος του υπαρκτού σοσιαλισμού. Με εξαίρεση το δογματικό ελληνικό ΚΚΕ, τα κομμουνιστικά κόμματα του κόσμου διαλύθηκαν, με πρώτο αυτό της Σοβιετικής Ενωσης, η οποία διαλύθηκε και ως χώρα στα εξ ων είχε συντεθεί περίπου πέντε δεκαετίες νωρίτερα. Η αποτυχία του κομμουνισμού γιορτάστηκε στη Δύση αλλά οι έλληνες αμετανόητοι κομμουνιστές έλεγαν- και κανείς δεν τους πίστευε- ότι ο καπιταλισμός θα αποτύχει γιατί θα αυτοκαταστραφεί.
Σήμερα οι έλληνες κομμουνιστές πανηγυρίζουν καθώς οι οπαδοί της ελεύθερης οικονομίας κλαίνε πάνω στα συντρίμμια της Βearn Sterns, της Lehman Βrothers, της Fannie Μae και της ΑΙG. Και δεν έχουν άδικο. Αυτό που συμβαίνει σήμερα στις διεθνείς κεφαλαιαγορές δεν είναι απλώς μια χρηματιστηριακή κρίση ή μια φούσκα, όπως ήταν όλες οι άλλες κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών. Είναι μια δομική κρίση η οποία αποδεικνύει με μεγάλη σαφήνεια ότι το «καπιταλιστικό» σύστημα ή, όπως έχει επικρατήσει, το σύστημα της «ελεύθερης αγοράς» δεν λειτουργεί αποτελεσματικά σε περιόδους κρίσης. Αυτό που χρόνια τώρα οι αμετανόητοι οπαδοί του κομμουνισμού υποστήριζαν, ότι δηλαδή οι αγορές θα αυτοκαταστραφούν, το βιώνουμε σε έναν βαθμό σήμερα. Τι σημαίνει σε έναν βαθμό; Το καπιταλιστικό σύστημα δεν θα καταστραφεί για τον απλούστατο λόγο ότι στηρίζεται σε ένα βασικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό, το μόνο ίσως από το οποίο ποτέ δεν θα μπορέσει να απαλλαγεί το ανθρώπινο είδος: την απληστία. Χωρίς αυτήν οικονομία δεν μπορεί να υπάρξει διότι η απληστία αποτελεί το κίνητρο για την οικονομική ανάπτυξη.
Οπως αποδείχθηκε, όμως, το υπάρχον σύστημα της ελεύθερης οικονομίας χωρίς αυστηρούς κανονισμούς, χωρίς περιορισμούς, χωρίς κρατική παρέμβαση, δεν μπορεί να επιβιώσει. Οι ακρογωνιαίοι λίθοι της ελεύθερης οικονομίας, δηλαδή οι μεγάλες αμερικανικές επενδυτικές τράπεζες, αυτές που υποστήριζαν, προωθούσαν και σε μεγάλο βαθμό επέβαλλαν την απελευθέρωση των αγορών, την αποκανονικοποίηση (derregulation), καταρρέουν. Μπορεί λοιπόν το οικονομικό σύστημα της Δύσης να μην αλλάξει αλλά σίγουρα δεν θα παραμείνει όπως έχει. Πολλές από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου δεν υπάρχουν πια, άλλες πασχίζουν να επιβιώσουν, άλλες απορροφήθηκαν από υγιέστερες, κανείς δεν ξέρει ποια εταιρεία-κολοσσός θα πτωχεύσει αύριο, μάνατζερ που εισέπρατταν δεκάδες εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο ως μπόνους έχουν απολυθεί, πάμπλουτοι μέτοχοι έχουν μείνει στον άσο, οι μεγαλύτερες τράπεζες του πλανήτη τρέμουν, το ίδιο και οι επενδυτές που τους έχουν εμπιστευθεί τα εκατομμύριά τους για να τα επενδύσουν.
Η αλλαγή που έχει ήδη συντελεστεί είναι ότι οι οπαδοί της πλήρους απελευθέρωσης των αγορών δεν θα μπορούν πλέον να ζητούν από τα κράτη να μην ανακατεύονται στις δουλειές τους διότι τώρα ζητούν την παρέμβασή τους για να σωθούν και η παρέμβαση αυτή κοστίζει. Αρα αυτό που θα αλλάξει είναι ότι ο ρόλος των κρατών στην παγκόσμια οικονομία θα αυξηθεί. Θα υπάρξουν ενδεχομένως και άλλες πολλές αλλαγές, οι οποίες όμως όλες θα στηρίζονται στην ίδια λογική: ότι ξεχνάμε πλέον τη λογική της πλήρως απελευθερωμένης- ασύδοτης για τους κομμουνιστές- αγοράς και επανερχόμαστε σε ένα μεικτό σύστημα ελεύθερης αγοράς υπό κρατικό έλεγχο. Προς το παρόν και υπό τις δεδομένες συνθήκες αυτή είναι η μόνη λύση. (Φυσικά δεν πρόκειται για δικαίωση των κομμουνιστών αλλά δικαίωση του μεγάλου αμερικανού οικονομολόγου Τζον Μέιναρντ Κέινς, ο οποίος ήταν οπαδός της κρατικής παρέμβασης στην αγορά. Καλά θα κάνουν λοιπόν και οι ντόπιοι γκουρού του νεοφιλελευθερισμού όπως ο υπουργός Οικονομίας Γ. Αλογοσκούφης, ο οποίος μας έχει φέρει στο όριο της καταστροφής, να ξεσκονίσουν ξανά τα βιβλία του πρώτου έτους των οικονομικών σπουδών, διότι έχουν ήδη μείνει πολύ πίσω από τις σύγχρονες οικονομικές εξελίξεις.)
gnikolo@dolnet.gr
