Πέρυσι τον Απρίλιο η Ρaige Villers ολοκλήρωνε τη βασική εκπαίδευσή της στην αεροπορική βάση Lackland στο Τέξας, όταν αρρώστησε με κρυολόγημα. Προσπάθησε να αναρρώσει. Υστερα ήρθε μια μακρά μάχη με την πνευμονία την οποία ακολούθησε μια υπερ-αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος η οποία υπήρξε θανατηφόρα. « Είχε τα συμπτώματα κοινού κρυολογήματος ή γρίπη ς» είπε η μητέρα της σε ανακοίνωση Τύπου, και προσέθεσε: «Ακούει κανείς για ανθρώπους που πεθαίνουν από πνευμονία,αλλά συνήθως πρόκειται για ηλικιωμένους,όχι για 19χρονους στην ακμή της ζωής τους ». Βρέθηκε ότι η Villers είχε μολυνθεί από έναν αδενοϊό. Οι αδενοϊοί είναι μια οικογένεια ιών η οποία δεν προκαλεί τίποτε περισσότερο από κοινό κρυολόγημα. Ωστόσο αυτός ο ιός ήταν ένα νέο απειλητικό στέλεχος, το Αd14, το οποίο σκότωσε περί τα 140 άτομα το 2007 στις ΗΠΑ. Ο αληθινός αριθμός των θυμάτων μπορεί μάλιστα να είναι μεγαλύτερος καθώς δεν γίνεται διάγνωση όλων των ιών που ευθύνονται για αυτούς τους θανάτους.

Η ανάδυση του Αd14 υπενθύμισε ότι ένα κρυολόγημα δεν είναι η μόνη πιθανή εξέλιξη της συνεχούς μάχης μεταξύ ανθρώπων και ιών που προκαλούν αναπνευστικά νοσήματα. Ωστόσο ακόμη και πριν από την εμφάνιση του Αd14 το ενδιαφέρον για τους ιούς που προκαλούν κρυολογήματα είχε διεγερθεί χάρη και στις νέες τεχνολογίες που καθιστούν τη μελέτη τους ευκολότερη. Αυτό που οι βιολόγοι έχουν ανακαλύψει προκαλεί ταυτόχρονα έκπληξη και ανησυχία: «Γίνεται ολοένα πιο ξεκάθαρο ότι αυτοί οι ιοί μπορούν να σκοτώσουν»λέει ο Sebastian Johnston του Ιmperial College του Λονδίνου.

Συνεχώς δεχόμαστε επίθεση
Το κοινό κρυολόγημα είναι ακριβώς αυτό: κοινό. «Αναπνέουμε καθημερινά 15.000 λίτρα αέρα φορτωμένου με μικρόβια » λέει ο Ron Εccles του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ στη Βρετανία, και συμπληρώνει: «Το αναπνευστικό μας σύστημα είναι συνεχώς υπό επίθεση».

Παρά το γεγονός ότι το αναπνευστικό μας σύστημα διαθέτει εξαιρετικό αμυντικό μηχανισμό, μια πλειάδα ιών βρίσκεται ένα βήμα μπροστά. Αυτοί προκαλούν οξείες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, δηλαδή κοινό κρυολόγημα. Τυπικά, οι ενήλικοι παθαίνουν δύο ως τέσσερα κρυολογήματα τον χρόνο, ενώ τα μικρά παιδιά έξι ως δέκα.

Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι δεν έχουμε ιδέα πόσοι ιοί κρύβονται πίσω από αυτές τις λοιμώξεις. Περισσότερα από 200 μέλη τα οποία κατατάσσονται σε 12 οικογένειες είναι οι γνωστοί ιοί των κοινών κρυολογημάτων, αλλά είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχουν πολύ περισσότεροι. Ο λό γος για την άγνοιά μας είναι ότι μέχρι πρότινος οι ιοί έπρεπε να καλλιεργηθούν στο εργαστήριο, προκειμένου να ταυτοποιηθούν. Σήμερα, χάρη στην τεχνική ΡCR (Ρolymerase Chain Reaction) οι ερευνητές δεν χρειάζεται να καλλιεργήσουν τους ιούς. Τους ταυτοποιούν πολλαπλασιάζοντας και μελετώντας το γενετικό υλικό τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2000 και μετά ανακαλύφθηκε μια πληθώρα άγνωστων ιών του κοινού κρυολογήματος, μεταξύ των οποίων ένας θανατηφόρος μεταπνευμονοϊός, 30 στελέχη ρινοϊών και δύο ιοί κορόνα. Η ανεύρεση των νέων στελεχών αποτελεί βεβαίως το εύκολο τμήμα της έρευνας. Το να ανακαλύψει κανείς τι ακριβώς προκαλούν είναι το δυσκολότερο· επειδή είναι αδύνατον να χορηγήσουν τους ιούς σε εθελοντές και να μελετήσουν το αποτέλεσμα, οι ερευνητές είναι υποχρεωμένοι να θεωρήσουν ότι αυτοί προκαλούν τη νόσο από την οποία έπασχε ο ασθενής στον οποίο εντοπίστηκε ο ιός. Φυσικά, αυτό δεν ισχύει πάντοτε.

Ενας λόγος για την παραπάνω άγνοια είναι ότι η χρηματοδότηση για την έρευνα συγκεντρώνεται σε απειλητικότερους παθογόνους μικροοργανισμούς. Αλλά η επίπτωση του κοινού κρυολογήματος δεν είναι αμελητέα: κοστίζει γύρω στα 40 δισ.

δολάρια τον χρόνο, μόνο στις ΗΠΑ.

Πολύ χρήσιμοι για να πεθάνουμε…

Πάντως ο λόγος για τον οποίο το κρυολόγημα είναι μόλις κάτι παραπάνω από ενοχλητικό και όχι μια σοβαρή ασθένεια είναι διότι δεν συμ φέρει στους ιούς να μας αρρωστήσουν περισσότερο. « Προκειμένου ένας ιός να μεταδοθείπρέπει ο ξενιστής του να είναι σε θέση να μετακινηθεί και να σκορπίσει βλέννη σε άλλους ανθρώπους » λέει ο Εccles, και συνεχίζει: «Οποιοσδήποτε ιός μάς εμποδίζει να το κάνουμε αυτό πρέπει να γίνει ηπιότερος ή να εξαφανιστεί». Τα περισσότερα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος αποτελούν στην πραγματικότητα την απάντηση του ανοσοποιητικού μας συστήματος στη μόλυνση. Ενας καλά προσαρμοσμένος ιός προκαλεί το ανοσοποιητικό σύστημα τόσο όσο χρειάζεται για να προκαλέσει τα συμπτώματα που εξασφαλίζουν τη μετάδοσή του από άνθρωπο σε άνθρωπο. Για το κρυολόγημα, αυτό σημαίνει μεγάλες ποσότητες βλέννης, βήχας και φτάρνισμα χωρίς να αρρωστήσει ο ξενιστής τόσο ώστε να μείνει στο κρεβάτι του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο ιός κορόνα που προκάλεσε την επιδημία του οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (SΑRS) το 2002 και ο οποίος ήταν θανατηφόρος αρχικά. Ωστόσο τα λίγα κρούσματα SΑRS που διαπιστώθηκαν ως το 2004 ήταν ήπια. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Αd14, ο οποίος το 2007 υπήρξε θανατηφόρος αλλά τώρα προκαλεί μόνο ήπιες μορφές κρυολογήματος.

Πώς είναι δυνατόν κάτι τέτοιο; Επειδή εμείς έχουμε αλλάξει. Οπως δείχνουν τα αποτελέσματα εξετάσεων αίματος που υπήρχε στην κατάψυξη, κανένας μας δεν είχε ανοσία στον Αd14 το 2006. Ετσι, οι πλέον ευαίσθητοι από τους ξενιστές του έχασαν τη ζωή τους. Τώρα οι περισσότεροι από εμάς τον έχουμε συναντήσει και έχουμε τουλάχιστον μερική ανοσία σε αυτόν.

Η κατάσταση του ανοσοποιητικού μας συστήματος είναι πολύ σημαντική για το αποτέλεσμα της μόλυνσης από έναν ιό του κοινού κρυολογήματος. Τα μωρά ή οι ασθενείς που υποφέρουν από άσθμα είναι πιο ευάλωτοι σε αυτούς. Οι υπόλοιποι όμως από εμάς, οι οποίοι συνήθως φεύγουμε από τον γιατρό μας με συνταγή για αντιβιοτικά, κάνουμε ένα τεράστιο λάθος. Οχι μόνο δεν καταπολεμούμε τη λοίμωξή μας, αλλά συμβάλλουμε στην ανάπτυξη των ανθεκτικών στα αντιβιοτικά βακτηρίων τα οποία είναι μια άλλη τεράστια απειλή για τη δημόσια υγεία.

Θα υπάρξει ποτέ θεραπεία;
Η συνειδητοποίηση ότι το κοινό κρυολόγημα μπορεί να είναι θανατηφόρο ανανέωσε το ενδιαφέρον για την ανεύρεση θεραπειών και εμβολίων. Το πρόβλημα είναι ότι το κοινό κρυολόγημα προκαλείται από εκατοντάδες διαφορετικούς ιούς. Αυτό σημαίνει ότι ένα εμβόλιο ή ένα φάρμακο το οποίο είναι αποτελεσματικό έναντι ενός ιού ή μιας οικογενείας ιών είναι συνήθως ατελέσφορο έναντι των υπολοίπων. Επιπροσθέτως, επειδή τα κρυολογήματα είναι συνήθως ήπια, αν οι θεραπείες προκαλούν ακόμη και ελάσσονες παρενέργειες, αυτές μπορεί να είναι χειρότερες από την ίδια την ασθένεια. Τέτοιου είδους θεραπείες δεν θα έπαιρναν ποτέ έγκριση από τις αρμόδιες αρχές, πράγμα το οποίο εξηγεί γιατί οι περισσότερες εταιρείες εστιάζουν σε φάρμακα τα οποία ανακουφίζουν από τα συμπτώματα.

Παρ΄ όλα αυτά αναπτύσσονται ορισμένα φάρμακα και εμβόλια εναντίων των δυνητικά επικίνδυνων ιών του κοινού κρυολογήματος. Ενα εμβόλιο εναντίον του RSV, ο οποίος προκαλεί σοβαρή νόσο σε νεαρά παιδιά και ηλικιωμένους, βρίσκεται τώρα σε κλινικές δοκιμές. Συνίσταται σε μια εξασθενημένη μορφή του ιού και χορηγείται με τη μορφή ρινικού σπρέι. Μια θεραπεία για τον RSV, η οποία βασίζεται σε παρέμβαση RΝΑ, βρίσκεται ήδη σε στάδιο ανάπτυξης, καθώς και αρκετά άλλα κλασικά φάρμακα εναντίον ρινοϊών. Μεταξύ αυτών είναι το pleconaril, το οποίο παρεμποδίζει την πρόσδεση των ιών στο ρινικό επιθήλιο. Μειώνει τόσο την ένταση των συμπτωμάτων όσο και τη διάρκεια της ασθενείας.

Βέβαια, θεραπείες για συγκεκριμένους ιούς είναι άχρηστες, εκτός αν το κρυολόγημά μας προέρχεται από αυτούς. Συστήματα τα οποία θα επιτρέπουν στους γιατρούς ταχεία διάγνωση του στελέχους του ιού που έχει μολύνει κάθε ασθενή αναπτύσσονται μεν, αλλά θα χρειαστούν πολλά χρόνια ώσπου να φθάσουν στην αγορά. Μια εναλλακτική προσέγγιση θα ήταν η μόνιμη λήψη φαρμάκων που προλαμβάνουν μολύνσεις καθ΄ όλη τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου. Παράδειγμα τέτοιου φαρμάκου είναι το codofovir, το οποίο προστατεύει από αδενοϊούς· και πάλι όμως οι αδενοϊοί ευθύνονται για ένα μικρό ποσοστό κρυολογημάτων, οπότε τα οφέλη δεν δικαιολογούν ούτε το κόστος ούτε τις πιθανές παρενέργειες που μπορεί να έχει η μόνιμη λήψη φαρμάκων. Μια εξαίρεση σε αυτό είναι η πρόληψη του RSV στα πρόωρα μωρά, τα οποία μπορεί και να πεθάνουν αν μολυνθούν: υπάρχουν ήδη δύο μονοκλωνικά αντισώματα για αυτά.

Με εξαίρεση την περίπτωση που όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη θα έμπαιναν σε καραντίνα για δύο ως τρεις εβδομάδες ώστε οι ιοί να πεθάνουν από έλλειψη ξενιστών, είναι δύσκολο να δει κανείς πώς θα μπορούσαμε να νικήσουμε το κοινό κρυολόγημα. Ακόμη και στην παραπάνω περίπτωση πάντως νέοι ιοί θα εξελίσσονταν από ιούς που προσβάλλουν ζώα.

Υπάρχουν μάλιστα και ορισμένοι επιστήμονες οι οποίοι αμφισβητούν αν είναι επιθυμητό να εξαλείψουμε το κοινό κρυολόγημα, το οποίο μπορεί να μας προστατεύει από σοβαρότερες ιώσεις, καθώς αναγκάζει το ανοσοποιητικό μας σύστημα να είναι ετοιμοπόλεμο.

© 2008 Νew Scientist Μagazine, Reed Βusiness Ιnformation Ltd.