ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ, δυτικά ή πουθενά; Αυτό είναι το ερώτημα που γέννησε η εξαγγελία του πρωθυπουργού κ. Κ. Καραμανλή για τη μετεγκατάσταση της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης και όλα δείχνουν ότι θα απασχολήσει τους φορείς και την κοινωνία της πόλης για αρκετό καιρό. Ως τότε όμως η συμπρωτεύουσα θα βλέπει τα εκθεσιακά της «πρωτεία» να καταρρέουν, αφού ο ανταγωνισμός
από τα Βαλκάνια και την Αθήνα είναι πλέον δριμύτατος. « Η θέση και η πολιτική βούλησή μου είναι ότι η Εκθεση πρέπει να μετεγκατασταθεί εκτός κέντρου Θεσσαλονίκης,σε χώρο κατάλληλο για την αποστολή και τη μελλοντική προοπτική της, και ο χώρος που κατέχει σήμερα να αναπλαστεί σε μητροπολιτικό πάρκο » ανέφερε ο κ. Καραμανλής, ενώ ανακοίνωσε την έναρξη των σχετικών διαδικασιών για την εξεύρεση του κατάλληλου χώρου « το ταχύτερο δυνατόν ».
Η ιστορία της μετεγκατάστασης της ΔΕΘ είναι… πονεμένη, καθώς βρίσκεται στην τοπική ατζέντα περίπου μία δεκαετία. Από το 1999 ως σήμερα, μελέτες επί μελετών μπαινοβγαίνουν στα συρτάρια των γραφείων της ΔΕΘ ΑΕ, του υπουργείου Οικονομίας και του υπουργείου Μακεδονίας- Θράκης. Τα σχέδια για τη νέα ΔΕΘ ξεκίνησαν ως υποτμήμα του φακέλου υποψηφιότητας της Θεσσαλονίκης για την ΕΧΡΟ του 2008, έγιναν ΣΔΙΤ με τη μελέτη του Γραφείου Δοξιάδη, πέρασαν για λίγο καιρό από τα χέρια του Σαντιάγκο Καλατράβα και σήμερα κατέληξαν να είναι πρωθυπουργική εξαγγελία.

Ωστόσο, όπως ομολογούν παράγοντες της εκθεσιακής αγοράς, « εάν δεν γίνει κάτι σύντομα,εάν δεν δοθεί μια αποτελεσματική λύση,η Θεσσαλονίκη θα χάσει για πάντα το εκθεσιακό παιχνίδι, καθώς ήδη περιβάλλεται από δεινό ανταγωνισμό ». Σε Ελλάδα και Βαλκάνια « υπάρχουν πέντε εκθεσιακά κέντρα στην Κωνσταντινούπολη,άλλα τρία εκσυγχρονίζονται σε Σόφια,Φιλιππούπολη και Βελιγράδι,το Βουκουρέστι θεωρείται άπιαστο πια,ενώ η Αθήνα έχει (ή θα έχει σύντομα) το Ελληνικό, το Παλατάκι,την Ανθούσα,τη Ηelexpo και το Εκθεσιακό Κέντρο του Αεροδρομίου».

▅ Το ιστορικό
Στη Θεσσαλονίκη επικρατεί αναβρασμός, καθώς δεν έχουν απαντηθεί δύο βασικά ερωτήματα: Πού θα πάει η Εκθεση και πόσο θα κοστίσει; Προς στιγμήν, το ζήτημα που απασχολεί τους τοπικούς άρχοντες και τους φορείς είναι η τοποθεσία που θα επιλεγεί, καθώς αυτή θα μεταβάλει και την ισορροπία δυνάμεων αλλά και τα συμφέροντα των φορέων της πόλης. Μια νέα μάχη χαρακωμάτων βρίσκεται υπό διαμόρφωση σε ένα ακόμη επεισόδιο καθαρόαιμου θεσσαλονικιώτικου θεάτρου του παραλόγου. Το 1998, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης, ο τότε υπουργός Πολιτισμού κ. Ευ. Βενιζέλος έριξε την ιδέα της διεκδίκησης της ΕΧΡΟ του 2008 εκ μέρους της Θεσσαλονίκης (« προκειμένου να διαφυλαχθούν οι αναπτυξιακές ισορροπίες της χώρας,μετά την ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004 » είπε αρκετά χρόνια αργότερα). Τον επόμενο χρόνο, η ιδέα έφτασε στο γραφείο του τότε πρωθυπουργού κ. Κ.Σημίτη, ο οποίος την υποστήριξε και έδωσε εντολή στον τότε υπουργό Μακεδονίας- Θράκης, κ. Γ.Πασχαλίδη, να συγκροτήσει τον φάκελο υποψηφιότητας της πόλης.

Το μάστερ πλαν της ΕΧΡΟ προέβλεπε τη μετεγκατάσταση της ΔΕΘ στην ευρύτερη περιοχή του ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, δηλαδή στη Σίνδο. Σύμφωνα με παράγοντες της εποχής, η επιλογή της περιοχής έγινε για έναν πρακτικό λόγο: Τα χρονικά περιθώρια ήταν πολύ στενά και δεν επέτρεπαν απαλλοτριώσεις και δικαστικές εμπλοκές. Το κάμπους του ΤΕΙ ήταν ελεύθερο και παρουσίαζε περισσότερα πλεονεκτήματα από τις υπόλοιπες δέκα υποψήφιες τοποθεσίες, ενώ για την αξιοποίησή του, απαιτούνταν μόλις δύο υπογραφές, μία από τον υπουργό Παιδείας και μία από τον υπουργό Οικονομίας. Η μελέτη σκοπιμότητας που είχε εκπονηθεί προέβλεπε τη δημιουργία μιας μικρής πόλης 800 στρεμμάτων, με πλούσιο κτιριακό απόθεμα και σύγχρονες υποδομές, από τις οποίες, μετά το πέρας της διοργάνωσης, το μεγαλύτερο κομμάτι θα κληροδοτούνταν στη ΔΕΘ και ένα μικρότερο στο ΤΕΙ.

▅ Το χάος
Το 2004 το ΠαΣοΚ έχασε τις εκλογές και η ΝΔ ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας. Στη ΔΕΘ εκείνης της χρονιάς, ο Πρωθυπουργός σημείωνε ότι η διεκδίκηση της ΕΧΡΟ παρέμενε « εθνική υπόθεση », ενώ ο νέος υπουργός Μακεδονίας- Θράκης κ. Ν.Τσιαρτσώνης διαβεβαίωνε ότι η « διεκδίκηση της ΕΧΡΟ δεν αναστέλλει σε καμιά περίπτωση τις προτεραιότητες της Βόρειας Ελλάδας και της Θεσσαλονίκηςσε ό,τι αφορά τα έργα και την εκτέλεσή τους ». Ωστόσο, στην ΕΧΡΟ δεν υπάρχουν «αιώνιοι», όπως στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, και « το 99% είναι διπλωματία και όχι ο φάκελος υποψηφιότητας ». Παρ΄ όλες τις προσπάθειες του τότε υφυπουργού Εξωτερικών κ. Ευρ. Στυλιανίδη, ο οποίος πηγαινοερχόταν στην Αμερική προσπαθώντας να πείσει τους Ελληνοαμερικανούς να πιέσουν υπέρ της ελληνικής υποψηφιότητας, η Θεσσαλονίκη έμεινε έξω από την ψηφοφορία.

Η ήττα της πόλης ουσιαστικά έβαλε στο χρονοντούλαπο τα όποια φιλόδοξα σχέδια. Πέρα από την κατασκευή του μετρό- η μυθολογία λέει ότι ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Γ. Σιουφλιάς, έφερε εργάτες για να χτίσουν στον τοίχο του γραφείο του τις προσφορές των εταιριών, προκειμένου να μη διαρρεύσουν- τα περισσότερα έργα, ανάμεσά τους και η μετεγκατάσταση της ΔΕΘ, έμειναν στα συρτάρια. Η Θεσσαλονίκη είχε χάσει την τελευταία, ίσως, ευκαιρία της και οι ταγοί της πόλης επέστρεψαν στην παλιά, γνώριμη γκρίνια.

▅ Ο Καλατράβα
Τον Σεπτέμβριο του 2005, λίγο πριν από τα εγκαίνια της 70ής ΔΕΘ, διέρρευσε στον τοπικό Τύπο της Θεσσαλονίκης η είδηση της χρονιάς: « Την ανάπλαση του εκθεσιακού κέντρου της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης πρόκειται να αναλάβει ο ισπανός αρχιτέκτονας, Σαντιάγκο Καλατράβα ». Ο διάσημος αρχιτέκτων, στις 9 Σεπτεμβρίου του 2005, παρουσίασε το δικό του όραμα για τη συμπρωτεύουσα, υπό το όνομα «Τhe Light of Greece ». Το σχέδιο προέβλεπε όχι την μετεγκατάσταση, αλλά την ανάπλαση της ΔΕΘ σε συνδυασμό με την ενσωμάτωσή της στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου, που θα περιελάμβανε τον Λευκό Πύργο, το Αριστοτέλειο και το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, το Γ Δ Σώμα Στρατού, το Βυζαντινό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο και το υπό κατασκευή Δημαρχείο. « Αυτό θα της εξασφαλίσει την ταύτισή της με το κέντρο της πόλης. Ο χώρος αυτός πρέπει να είναι ανοιχτός για τους πολίτες και όχι γκετοποιημένος, όπως είναι σήμερα » επισήμανε ο κ. Καλατράβα. Η ιδέα της ανάπλασης συνέφερε, καθώς είχε πολύ χαμηλότερο κόστος από τη μετεγκατάσταση της ΔΕΘ.

▅ Η σύγχυση Ωστόσο, η εμπλοκή του ισπανού αρχιτέκτονα προκάλεσε την οργή όχι μόνο της αντι πολίτευσης, αλλά και του ίδιου του δημάρχου Θεσσαλονίκης, κ. Βασ. Παπαγεωργόπουλου . Ο κ. Παπαγεωργόπουλος, φανερά εκνευρισμένος, σημείωνε ότι « η πρόταση του Σαντιάγκο Καλατράβα δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Δήμου Θεσσαλονίκης » και δεν χρειάστηκαν παρά λίγες ημέρες για να δημιουργηθεί πλήρης σύγχυση για το τι προέβλεπε η προμελέτη του Ισπανού. Ο δήμαρχος της πόλης εντόπισε στην πρόταση « τη δημιουργία ενός τεράστιου αριθμού καταστημάτων,γραφείων,εστιατορίων και κινηματογράφων », τα οποία θα επέφεραν το « τελειωτικό χτύπημα στα δοκιμαζόμενα εμπορικά καταστήματα », ενώ ζήτησε τη μετεγκατάσταση της ΔΕΘ στους Λαχανόκηπους, τον αντίστοιχο Ελαιώνα της Θεσσαλονίκης. Ο πρόεδρος της ΔΕΘ και πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου κ. Δημ. Μπακατσέλος διέψευσε τη δημιουργία εμπορικών κέντρων, αφού τίποτε τέτοιο δεν υπήρχε στο πλάνο, η φημολογία όμως είχε ήδη καταστρέψει το σχέδιο Καλατράβα, το οποίο, σημειωτέον, είχε την απόλυτη υποστήριξη της τοπικής αγοράς. Μάλιστα, ο Δήμος Θεσσαλονίκης έθεσε θέμα για τα 14 στρέμματα που είχε παραχωρήσει στη ΔΕΘ… το 1957!

▅ Οι αντιδράσεις
Η επιστράτευση του Καλατράβα προέκυψε έπειτα από την χρηματοοικονομική μελέτη βιωσιμότητας του Γραφείου Δοξιάδη και περιελάμβανε ένα αρκτικόλεξο που έκανε τον κ. Παπαγεωργόπουλο να χάσει τον ύπνο του: ΣΔΙΤ. Το σχέδιο Σύμπραξης Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα είχε πάρει την πρώτη θέση στην ειδική γραμματεία του υπουργείου Οικονομικών και προέβλεπε μια επένδυση που ξεπερνούσε τα 200 εκατομμύρια ευρώ. Οι αντιδράσεις στην πόλη έρχονταν από παντού, με κατηγορίες επί παντός επιστητού από βουλευτές και τοπικούς άρχοντες- με εξαίρεση τον νομάρχη κ. Παν.Ψωμιάδη, ο οποίος τήρησε μετριοπαθή στάση. Πέρα από τις όποιες προθέσεις τους, όλες οι καταγγελίες είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: Ολοι ζητούσαν ρόλο, ενώ ακόμη και βουλευτές του ΠαΣοΚ έδιναν συγχαρητήρια στον δήμαρχο για τη στάση του. Ηταν τότε που οι ταγοί της πόλης υιοθέτησαν το πάγιο αίτημα ενώσεων πολιτών που έλεγε ότι ο χώρος της ΔΕΘ θα μπορούσε να γίνει μητροπολιτικό πάρκο.

Το κλίμα άρχισε να γίνεται επιβαρυντικό για την κυβέρνηση και λίγες ημέρες αργότερα, ο τότε υφυπουργός Αθλητισμού κ. Γ. Ορφανός ομολογούσε στη Βουλή ότι η ιδέα της ανάπλασης της ΔΕΘ « είναι πρόταση του υπουργού Μακεδονίας- Θράκης κ. Τσιαρτσώνη και δεν δεσμεύει την κυβέρνηση ». Λίγους μήνες μετά, ο κ. Μπακατσέλος σημείωνε ότι η φιλόδοξη πρόταση που είχε προωθήσει « είναι παγωμένη και ανενεργή ». Οι «Αθηναίοι» δεν έφτασαν ποτέ στη συμπρωτεύουσα, ενώ ο Σαντιάγκο Καλατράβα επέστρεψε στην Εσπερία με 300.000 ευρώ στην τσέπη, τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορος του ΑΠΘ και μία… τιμητική βράβευση από τον Δήμο Θεσσαλονίκης! Το πρωτοπόρο σχέδιο, που φιλοδοξούσε να μετατρέψει τη Θεσσαλονίκη σε Βαρκελώνη, ενταφιάστηκε στο «νεκροταφείο μακέτας» της θλιβερής, τοπικής ιστορίας.

▅ Ο κ. δήμαρχος
Η απόσυρση του σχεδίου Καλατράβα χαροποίησε ιδιαίτερα τον δήμαρχο. Μάλιστα, όταν ξεκίνησαν οι πρώτες συζητήσεις για το τι μέλλει γενέσθαι με τη ΔΕΘ στην περίπτωση που θα παρέμενε στο κέντρο της πόλης, ο κ. Παπαγεωργόπουλος προσφέρθηκε η δαπάνη για την ανάπλαση « να καλυφθεί από την τοπική κοινωνία,με πρώτο τον Δήμο Θεσσαλονίκης… ώστε να αποφευχθούν όσα προβλέπει η κατατεθείσα στην ειδική γραμματεία των ΣΔΙΤ πρόταση ». Μόλις έναν μήνα από την απόσυρση του σχεδίου της ΔΕΘ ΑΕ, η Τοπική Ενωση Δήμων και Κοινοτήτων, της οποίας πρόεδρος είναι ο κ. Παπαγεωργόπουλος, ανακοίνωνε τη δημιουργία Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου (WΤC) στη συμπρωτεύουσα. Μέτοχοι θα ήταν ο κεντρικός δήμος, η Μητροπολιτική Αναπτυξιακή Εταιρεία Θεσσαλονίκης, η ΤΕΔΚΘ (τρεις φορείς στους οποίους ο ίδιος έχει τον πρώτο λόγο), η Ηelexpo, ο Οργανισμός Λιμένος και η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Μάλιστα δόθηκε και προσωρινή άδεια ίδρυσης και λειτουργίας του WΤC, του οποίου στόχος θα είναι « η σύνδεση των επιχειρήσεων της περιοχής με άλλες επιχειρήσεις παγκοσμίως », ενώ προβλέφθηκε αρχικό κεφάλαιο επένδυσης μισού εκατομμυρίου ευρώ. Χρειάστηκε να περάσουν δυόμισι χρόνια για να ανακοινωθεί ότι « η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία με την επωνυμία “Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου Θεσσαλονίκης”,η οποία εκπροσωπείται από τον δήμαρχοΒασίλη Παπαγεωργόπουλοσε συνεργασία με τους Συνδέσμους Βιομηχανιών και Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος,προτίθεται να προχωρήσει στη δημιουργία ιστοσελίδας ».

▅ Οι επιθέσεις
Στις αρχές του 2008, το δημοτικό συμβούλιο της πόλης ενέκρινε, εν μέσω αντιδράσεων από την αντιπολίτευση, το στρατηγικό σχέδιο 2007-2010. Το πλάνο προβλέπει τη διεθνή προβολή της Θεσσαλονίκης το 2012- με τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την απελευθέρωσή της-, αλλά και τη διεκδίκηση της Εxpo… είτε του 2017-2018 είτε του 2022-2023, ενώ προτείνεται η διεκδίκηση των Ολυμπιακών Αγώνων… από το 2024 ως το 2036!

Αξίζει να σημειωθεί ότι, αν και κατά τη διάρκεια της 69ης ΔΕΘ, ο δήμαρχος έλεγε ότι ο θεσμός είχε « αποκοπεί από τη ζωή της πόλης », σήμερα ισχυρίζεται ότι η Εκθεση δέχεται « ανοίκειες επιθέσεις από ορισμένους κονδυλοφόρους », παρ΄ όλο που κάθε χρόνο πάει « από το καλό στο καλύτερο ». Πριν από λίγες ημέρες, όταν ο κ. Καραμανλής ανακοίνωσε τη μετεγκατάσταση της ΔΕΘ, ο δήμαρχος, αν και πρώτα ζήτησε την έναρξη διαλόγου μεταξύ των φορέων της πόλης για τη διατύπωση μιας συγκεκριμένης πρότασης, λίγο αργότερα εξήγγειλε ότι « θα κατεβάσουμε το δάσος στον Θερμαϊκό » και επανέφερε την πρόταση για δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου στον χώρο της σημερινής ΔΕΘ- πρόταση που υποστηρίζει διαχρονικά το ΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας και όχι μόνον.