Στο κέντρο του Γκόρι στη Γεωργία, εκεί όπου τα πάντα έχουν καταστραφεί, το μαρμάρινο άγαλμα του διασημότερου Γεωργιανού, του Ιωσήφ Στάλιν, ορθώνεται άθικτο και λαμπερό. Το φάντασμά του πλανάται ανάμεσα στα καμένα σπίτια των βομβαρδισμένων χωριών και στα γραφεία των ευρωπαίων υπουργών· ο Στάλιν είναι ωσεί παρών στα παλάτια του Κρεμλίνου. Σήμερα, μεσούσης της αναταραχής στην οποία έχει εμπλακεί η Μόσχα, ο φανατικός μαρξιστής, γιος τσαγκάρη γεννημένος στο Γκόρι το 1878, έχει πλέον αποκαθαρθεί τόσο από τις γεωργιανές ρίζες του όσο και από τη μαρξιστική ιδεολογία. Είναι πια ένας σύγχρονος τσάρος. Μια πηγή έμπνευσης για τις αυταρχικές, εθνικιστικές και ιμπεριαλιστικές καταβολές της σύγχρονης Ρωσίας του καπιταλισμού, του ρεαλισμού και της αλαζονείας. Στην παρούσα κρίση- και ποιος ξέρει ακόμη σε πόσες μελλοντικές…- ο Στάλιν ενσαρκώνει το αυτοκρατορικό πνεύμα, το γόητρο και τον θρίαμβο.
Στα σχολικά βιβλία που παρουσίασε ο Βλαντίμιρ Πούτιν την περασμένη χρονιά ο Στάλιν εμφανιζόταν ως «ο πιο επιτυχημένος ρώσος ηγέτης του 20ού αιώνα». Στο πρόσωπό του, έγραφε με ενθουσιασμό το βιβλίο, συναντώνται ο Μεγάλος Πέτρος και ο Βίσμαρκ. Επεξέτεινε την αυτοκρατορία περισσότερο απ΄ οποιοδήποτε μέλος της δυναστείας των Ρομανόφ και κατέστησε τη χώρα πυρηνική υπερδύναμη. Οσο για τις δολοφονίες που διέπραξε, δεν ήταν παρά ένα απαραίτητο πειθαρχικό, αν και ακραίο, μέτρο. Μην ξεχνάμε ότι όταν κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο αμερικανός απεσταλμένος στη Μόσχα Αβερελ Χάριμαν συνεχάρη τον Στάλιν για την είσοδο του Κόκκινου Στρατού στο Βερολίνο, εκείνος τού απάντησε «Ναι, αλλά ο Αλέξανδρος Α΄ είχε φθάσει ως το Παρίσι».
Ο Πούτιν είναι ένας πολύ επιδέξιος διάδοχος του Στάλιν που καταφέρνει να κινεί τα νήματα της αυτοκρατορικής υπερδύναμης
Είναι δύσκολο να περιγράψεις πόσο ξένη είναι η Γεωργία για τη Ρωσία. Εχει τη δική της ιστορία, τη δική της υπερχιλιετή δυναστεία και μια εντελώς ξεχωριστή από τα ρωσικά γλώσσα και λογοτεχνία. Σε μια πρόσφατη αψιμαχία του με τον Μιχαήλ Σαακασβίλι ο Πούτιν τού είπε ειρωνευόμενος: «Ευχαριστούμε που μας δώσατε τον Στάλιν». Με άλλα λόγια, ο κατά περίεργο τρόπο αναγεννημένος Στάλιν ζει μέσα από τα αυτοκρατορικά νικηφόρα χτυπήματα της Ρωσίας, ενώ οι επιθέσεις των Γεωργιανών μοιάζουν περισσότερο δυσάρεστες. Παραδόξως αμφότεροι οι ηγέτες μοιράζονται κοινά στοιχεία με τον Στάλιν: ο παππούς του Πούτιν ήταν μάγειράς του, ενώ οι αριστοκράτες πρόγονοι του Σαακασβίλι τού είχαν προσφέρει προστασία από την τσαρική μυστική αστυνομία. Οσο δικαιολογημένοι και αν είναι κάποιοι ισχυρισμοί της Ρωσίας κατά της Γεωργίας, όσο λανθασμένοι και αν είναι οι χειρισμοί της Δύσης και όσο εσφαλμένες και αν είναι οι πολιτικές των Γεωργιανών, είναι ωστόσο γεγονός ότι η Ρωσία επιχειρεί να απογυμνώσει ένα δημοκρατικό κράτος της για τον επιπλέον λόγο ότι η Γεωργία συγκαταλέγεται στο λεγόμενο εγγύς εξωτερικό της.
Μπορεί η Ιστορία να μην επαναλαμβάνεται, όμως η σημερινή επίδειξη δύναμης της Ρωσίας θα ήταν πολύ οικεία στον Στάλιν. Η μεταπολεμική Ρωσία φαινόταν να ανακτά τις δυνάμεις της έπειτα από μια περίοδο επαναστάσεων, τρόμου και πολέμων, όπως δηλαδή η Ρωσία του Πούτιν εμφανίζεται ισχυρή μετά τις ταπεινώσεις της περασμένης δεκαετίας. Ακόμη, οι δύο ηγέτες μοιράζονται την ίδια υπεροπτική αυτοπεποίθηση και το ίδιο αίσθημα οργής έναντι της υποκριτικής συμπεριφοράς της Δύσης.
Η σημερινή πραγματικότητα δεν αντανακλά απλώς ένα ζήτημα σφαιρών επιρροής αλλά την ίδια την κυριαρχία της περιοχής. Ο Στάλιν επέβαλε- και- διά των όπλων το πολιτικό του σύστημα στην Ανατολική Ευρώπη όπως περίπου σήμερα ο Πούτιν επιχειρεί να κάνει με τοαμερικανικής υποστήριξης- καθεστώς της Γεωργίας. Το Κρεμλίνο, τότε και τώρα, αντιτίθεται σε ό,τι υποστηρίζει η Δύση.
Η κρίση του Βερολίνου του 1948 θα είναι ένα χρήσιμο προηγούμενο σε περίπτωση που επιστρέψουμε σε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο. Τότε ο Στάλιν δοκίμαζε τις αντοχές της Δύσης στο Βερολίνο όπως σήμερα ο Πούτιν στη Γεωργία. Η σύγχρονη πρόκληση για την Αμερική είναι να υποστηρίξει μια εύθραυστη κρατική οντότητα και να υπερασπιστεί μια γραμμή άμυνας, χωρίς όμως να καταφύγει στον πόλεμο.
Πέρασα πολύ καιρό στον Καύκασο από το 1991 ως σήμερα αναλύοντας τα παιχνίδια της Ρωσίας που επιχειρεί να υποσκάψει και να ελέγξει τη Γεωργία με σταλινικές μεθόδους. Μια κλασική παγίδα είναι η υποστήριξη των αποσχιστικών τάσεων στην περιοχή και η παραχώρηση ρωσικών διαβατηρίων στους κατοίκους. Ο Πούτιν είναι ένας πολύ επιδέξιος διάδοχος του Στάλιν που καταφέρνει να κινεί τα νήματα της αυτοκρατορικής υπερδύναμης. Ανάλογα επιχειρήματαγια την υπεράσπιση ρωσικών πληθυσμών- είχε άλλωστε επικαλεστεί και ο Στάλιν το 1939 για τους κατοίκους της Ανατολικής Πολωνίας, της Βεσσαραβίας στην τότε Ρουμανία και των βαλτικών χωρών. Οι Γεωργιανοί είχαν θρηνήσει τον θάνατο του συμπατριώτη τους Ιωσήφ Τζουχασβίλι και αντέδρασαν όταν το 1956 ο Νικίτα Χρουστσόφ τον αποκήρυξε μετά θάνατον. Στις μέρες μας η Γεωργία έχει εναγκαλιστεί τη Δύση και την αποκατάσταση της φυσιογνωμίας του έχουν αναλάβει μάλλον τα ρωσικά άρματα μάχης που εισέβαλαν στη γενέθλια πόλη του.
Τώρα πλέον καταλαβαίνουμε τι εννοούσε το 2005 ο Πούτιν όταν δήλωνε ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης υπήρξε «η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή» του 20ού αιώνα. Επίσης τι εννοούσε ο ποιητής Γεβγένι Γεφτουσένκο όταν προειδοποιούσε: «Διπλοί,τριπλοί οι φύλακες μπροστά σε αυτό το μνήμα,μη βγει ποτέ ο Στάλιν από μέσα». Ισως όμως είναι πια αργά…
Ο κ. Σάιμον Σίμπαγκ Μοντεφιόρε είναι συγγραφέας. Εργα του «Ο νεαρός Στάλιν» και το υπό έκδοση μυθιστόρημα «Σάσενκα».
