Από την επομένη των τελευταίων εκλογών και με βάση τις δημοσκοπήσεις πολλοί προβλέπουν το τέλος του «Δικομματισμού». Κάποιοι τον «ξορκίζουν» και καθημερινά διατυπώνονται σενάρια για τη «διαδοχή» του… με αποκλεισμό των συνεργα
σιών! Ο «Δικομματισμός», στον οποίο οφείλουμε την πολιτική σταθερότητα για 34 χρόνια- τη μακροβιότερη του κοινοβουλευτισμού από το 1844-,
έχει τη «δική του ιστορία». Η αφήγηση και η υπενθύμιση αυτής της ιστορίας με το ανάγνωσμα που άρχισε την περασμένη Κυριακή- και θα συνεχισθεί τις επόμενες ημέρες- προσφέρουν μιαν άλλη οπτική των πολιτικών εξελίξεων.
Ο ραδιοσταθμός της Μόσχας θα χαρακτηρίσει τον Πλαστήρα «λακέ της Γουόλ Στριτ» και ο ραδιοσταθμός του ΚΚΕ «απατεώνα, ψευτοδημοκράτη, διάδοχο του Τσαλδάρη»…
Ο ι Αμερικανοί δεν υποκύπτουν στις πιέσεις του βασιλιά που μισεί τον Πλαστήρα και στις παρακλήσεις του Βενιζέλου, ο οποίος με την εντολή στο χέρι ζητεί υποστήριξη. Οχι μόνο δεν αλλάζουν σχέδια, αλλά σπεύδουν να «αδειάσουν» τον Βενιζέλο. Στις εφημερίδες δημοσιεύεται επιστολή του πρεσβευτή Γκρέιντι με «την πιο δριμεία φρασεολογία που εχρησιμοποιήθη έως τώρα υπό Αμερικανών αντιπροσώπων εις μία χώρα του Σχεδίου Μάρσαλ» (σχόλια των εφημερίδων).
Ηταν η εποχή που οι ΗΠΑ επιχειρούσαν προσέγγιση με τη Γιουγκοσλαβία- που είχε ήδη κλείσει τα σύνορα στους αντάρτες του ΚΚΕ – μέσω Ελλάδος. Στις 11 Απριλίου – έχουν περάσει 20 ημέρες από τις εκλογές- ο Βενιζέλος δηλώνει ότι η κυβέρνησή του θα εμφανισθεί στη Βουλή για να κριθεί από το πρόγραμμά της. Σε λιγότερο από 24 ώρες οδεύει προς τα Ανάκτορα και υποβάλλει παραίτηση. Από τα Ανάκτορα κατευθείαν στον Πλαστήρα για να τον ενημερώσει ότι πρέπει να περιμένει στο ακουστικό του…..
Το ανακτορικό τηλεφώνημα θα γίνει μετά δύο ημέρες. Ο βασιλιάς υπέκυψε στις πιέσεις των Αμερικανών και δίνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον αρχηγό της επανάστασης του 1922, στον «Μαύρο Καβαλάρη» του αντιβασιλισμού, στον «εχθρό της οικογένειας»…
Τι είχε συμβεί σε ένα εικοσιτετράωρο που ανάγκασε τον Βενιζέλο να παραιτηθεί; Το αποκάλυψε ο ίδιος: «Οδηγήθηκα σε παραίτηση μετά την έκδηλον προτίμησιν του συμμαχικού παράγοντος δι΄ άλλο κυβερνητικόν σχήμα». Στις 15 Απριλίου ορκίζεται η κυβέρνηση Πλαστήρα, χωρίς τον Π. Κανελλόπουλο και τον Σοφ. Βενιζέλο, για τον οποίο είχε μείνει κενό το υπουργείο Εξωτερικών. Αλλά ο αρχηγός των Φιλελευθέρων είχε τα δικά του «σχέδια».
Η εμφάνιση της κυβέρνησης Πλαστήρα στη Βουλή, έξι μήνες μετά το τέλος του Εμφυλίου, προκαλεί ευφορία στον λαό και πολλές ελπίδες για ειρηνική συμφιλίωση, κλείσιμο των στρατοπέδων εξορίας και την απελευθέρωση των κρατουμένων, χωρίς δίκη, στις φυλακές.
Το αισιόδοξο αυτό κλίμα σκίασαν τα συγχαρητήρια των Αμερικανών και των Αγγλων και η έντονη αντίδραση της Μόσχας και του ΚΚΕ. Ο ραδιοσταθμός της Μόσχας θα χαρακτηρίσει τον Πλαστήρα «λακέ της Γουόλ Στριτ» και ο ραδιοσταθμός του ΚΚΕ «απατεώνα, ψευτοδημοκράτη, διάδοχο του Τσαλδάρη». Από την πρώτη ημέρα έγινε φανερό ότι ο δρόμος που έπρεπε να διανύσει ο Πλαστήρας ήταν στρωμένος με άνθη και με καρφιά. Το σημαντικότερο πρόβλημα και το πιο ακανθώδες για τη νέα κυβέρνηση και προσωπικά για τον Πλαστήρα θα είναι η υλοποίηση της πολιτικής της λήθης και της ειρηνικής συμφιλίωσης.
Σε ραδιοφωνικό διάγγελμα διακηρύσσει: «Η κυβέρνηση Κέντρου θα εκπληρώσει όλες της τις υποσχέσεις με σταθερότητα, αλλά και με γοργό ρυθμό. Και μεταξύ αυτών πρώτη θέσιν έχει η ειρήνευσις των Ελλήνων». Υπέρμετρα ιδεαλιστής, ειδικά για την εποχή εκείνη, ο Πλαστήρας πίστευε ότι απέναντι στη Δεξιά, στο παρακράτος, στον Στρατό- στον οποίο είχε ήδη συγκροτηθεί η οργάνωση ΙΔΕΑ- και στους Αμερικανούς θα είχε την απόλυτη στήριξη και συμπαράσταση των δυνάμεων του Κέντρου, οι οποίες μετείχαν στην κυβέρνηση και της Αριστεράς.
Οι προσδοκίες του δεν θα αργήσουν να διαψευσθούν. Τα κόμματα του Κέντρου ή διαφωνούσαν με αυτή την πολιτική- Γεώργιο Παπανδρέου- ή την υπονόμευανΣοφ. Βενιζέλος. Το ΚΚΕ είχε επίσημα δηλώσει ότι έχει «το όπλο παρά πόδα» και με τους παράνομους μηχανισμούς που είχε στήσει στην Αθήνα, υποδαύλιζε το αντικομμουνιστικό μένος και υπονόμευε τις πρωτοβουλίες του Πλαστήρα. Αν υπήρχε, έστω και μερική ιδεολογική ομοιογένεια και πολιτική συναίνεση και αν οι ηγέτες του Κέντρου υπερέβαιναν τις προσωπικές αντιζηλίες και φιλοδοξίες και αν το ΚΚΕ είχε αποδεχθεί ότι δεν υπήρχε ελπίδα για «τρίτο γύρο», ίσως η κυβέρνηση Πλαστήρα θα μπορούσε να ξεπεράσει, έστω και με συμβιβασμούς, τις συμπληγάδες της Δεξιάς και των Αμερικανών και να αποτρέπονταν «η μακρά νύκτα» της Δεξιάς (1952-1963).
Τον Μάιο, ένα μήνα μετά την ορκωμοσία της κυβέρνησης, ο Σοφοκλής Βενιζέλος ρίχνει τις «πρώτες βολές» από τη Νέα Υόρκη. Με δηλώσεις του στην εφημερίδα «Εθνικός Κήρυξ» υποστηρίζει ότι «η πίεσις ήτις μου ησκήθη διά να παραιτηθώ προς διευκόλυνση του σχηματισμού κυβερνήσεως αυτοδυνάμου πλειοψηφίας, ούτε λυσιτελής ήτο, ούτε οδήγησεν εις την ενδεδειγμένην κατάστασιν».
Κατά την παραμονή του στη Νέα Υόρκη, αμερικανοί αξιωματούχοι προσπαθούν να τον πείσουν ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική βιώσιμη λύση και επομένως πρέπει να μετάσχει στην κυβέρνηση Πλαστήρα. Ο Σοφ. Βενιζέλος- επονομαζόμενος και Κλης-Κλης- έχει τα δικά του σχέδια. Με την επιστροφή του στην Αθήνα συναντά τον Παπάγο- ήταν ακόμη αρχιστράτηγος και ήλεγχε τις Ενοπλες Δυνάμεις- ο οποίος προβάλλεται ως πρωθυπουργός «μεταβατικής κυβέρνησης», την οποία απεργάζονται στο παρασκήνιο ο Π. Πιπινέλης, ανακτορικός μηχανορράφος, και ο διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου του βασιλιά Ανδρέας Μεταξάς.
Αποφεύγει να συναντήσει τον Πλαστήρα και μετά λίγες ημέρες φεύγει για τη Μασσαλία και από εκεί για το Παρίσι. Είναι, ακόμη, αρχηγός του Κόμματος των Φιλελευθέρων και τα στελέχη του μετέχουν στην κυβέρνηση. Ο Πλαστήρας αντιλαμβάνεται ότι κάτι συμβαίνει και κάτι μαγειρεύεται «πίσω από την πλάτη του». Αποφασίζει να πάει στο Παρίσι για να συναντήσει τον Βενιζέλο και να ξεκαθαρίσει τις προθέσεις του. Οταν φθάνει στο Παρίσι, ο Βενιζέλος έχει φύγει για το Λονδίνο! Ενημερώνεται ότι ο Πλαστήρας τον περιμένει στο Παρίσι. Επιστρέφει και η περιπετειώδης συνάντηση πραγματοποιείται στις 5 Ιουνίου. Είναι όμως άκαρπη. Ο Βενιζέλος υπόσχεται ότι θα συστήσει στο κόμμα του ειλικρινή συνεργασία, αλλά αρνείται να μετάσχει στην κυβέρνηση.
Γρήγορα θα αποκαλυφθεί ότι ο Βενιζέλος «συμπλέει» με τον Τσαλδάρη. Επιβεβαιώνεται από δηλώσεις του αρχηγού του Λαϊκού Κόμματος: «Με τον κ. Βενιζέλο είμεθα σύμφωνοι ότι επ΄ ουδενί λόγω πρέπει να διευκολυνθή- διά των μέτρων επιεικείας και του καθαρμού – η αναβίωσις του κομμουνισμού και των μεθόδων προς επικράτησιν αυτού, διότι εις την εφαρμογήν των μέτρων αυτών θα αντιδράσει ο εθνικόφρων Ελληνικός Λαός». Είχε ήδη αρχίσει η κατηγοριοποίηση των Ελλήνων σε εθνικόφρονες, κομμουνιστές και συνοδοιπόρους ή μιάσματα. Αυτή η διάκριση θα συνοδεύει τους έλληνες πολίτες ως τη Μεταπολίτευση του 1974! Ο Γεώργιος Παπανδρέου, μετά την οριστική άρνηση του Βενιζέλου να μετάσχει στην κυβέρνηση, ανησυχεί για τη σταθερότητά της. Εκφράζει την ανησυχία του στον Πλαστήρα και στον Τσουδερό και ζητεί να ξεκαθαριστεί το θέμα. Τον προλαβαίνουν οι Αμερικανοί. Ο επιτετραμμένος Μάινορ και ο αρχηγός της Οικονομικής Αποστολής Πόρτερ συναντούν τους Πλαστήρα, Παπανδρέου, Τσουδερό και Κωστόπουλο και τους προειδοποιούν ότι αν ανατραπεί η κυβέρνηση θα διακοπεί η αμερικανική βοήθεια.
Η απόλυτη στήριξη των Αμερικανών αποδεικνύεται ανεπαρκής για την αποτροπή της διάλυσης του κυβερνητικού συνασπισμού του Κέντρου. Από Δεξιά οι επιθέσεις εντείνονται με αφορμή και τον πόλεμο των Αμερικανών κατά των Κομμουνιστών στην Κορέα. Χαρακτηριστικό άρθρο δεξιάς εφημερίδας: «Ηλθε η στιγμή να τους διώξουμε. Το κανόνι που κροτεί εις την άλλην πλευράν του 38ου παράλληλου πρέπει να μας εξυπνήσει, εφ΄ όσον είναι καιρός. Δεν πρέπει να τους αφήσουμε να μας παραδώσουν χειροπόδαρα εις το ΚΚΕ και το ΕΑΜ».
Από τις επιθέσεις της Δεξιάς σοβαρότερα είναι τα εσωτερικά προβλήματα της κυβέρνησης. Ο Παπανδρέου προσπαθεί να θέσει υπό πολιτική «κηδεμονία» τον Πλαστήρα και ο Βενιζέλος συνεχίζει το παρασκηνιακό παιχνίδι για «μεταβατική κυβέρνηση Παπάγου». Η απόλυση από τη Μακρόνησο, με προσωπική διαταγή του Πλαστήρα, 95 ασθενών εξορίστων γίνεται αφορμή για σύγκρουση με τον Παπανδρέου, ο οποίος αντιδρά έντονα και διαμαρτύρεται, διότι οι απολύσεις έγιναν χωρίς γνωμοδότηση των αρμοδίων υπηρεσιών ασφαλείας.
