Η ερώτηση είναι απλή: Γνωρίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες τι ακριβώς επιδιώκουν στην περίπτωση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν; Η συμμετοχή του Νο 3 του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Γουίλιαμ Μπερνς στον τελευταίο γύρο συνομιλιών μεταξύ της Τεχεράνης και της Ομάδας των Εξι (ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Κίνα και Ρωσία) στις 19 Ιουλίου στη Γενεύη προεβλήθη από τα μέσα ενημέρωσης ως στροφή της αμερικανικής διπλωματίας. Το ίδιο και η συνυπογραφή από την Κοντολίζα Ράις της τελευταίας πρότασης των Εξι. Από πότε όμως μία υπογραφή αλλάζει τα δεδομένα;

Ας δούμε λίγο τι λέει αυτή η πολυδιαφημισμένη πρόταση. Το Ιράν πρέπει να συμφωνήσει σε πάγωμα της διαδικασίας εμπλουτισμού ουρανίου για να παγώσουν και οι περαιτέρω κυρώσεις από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ (μία φόρμουλα γνωστή ως freeze for freeze). Αν αυτό γίνει, τότε μπορούν να ξεκινήσουν προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις. Οι Ιρανοί απέρριψαν με… τρόπο στη Γενεύη την πρόταση αυτή. Και έλαβαν προθεσμία δύο εβδομάδων να το ξανασκεφθούν προτού ακολουθήσουν αυστηρότερες κυρώσεις. Γιατί όμως η Τεχεράνη να προχωρήσει στην κίνηση αυτή; Το πάγωμα του εμπλουτισμού ουρανίου έχει το ίδιο βάρος ως παραχώρηση σε σχέση με το πάγωμα των κυρώσεων (για έξι μήνες) που θα ακολουθηθούν από… προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις; Το Ιράν δεν βρίσκεται σε τόσο αδύναμη θέση για να αποδεχθεί μια τόσο αφελή πρόταση, η οποία μάλιστα δεν καλύπτει την κύρια απαίτησή του: να συνομιλήσει απευθείας με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι Αμερικανοί νομίζουν ότι με κινήσεις εντυπωσιασμού, όπως η παρουσία Μπερνς στις διαπραγματεύσεις, θα πείσουν τους Ιρανούς να υποχωρήσουν. Είναι ο λόγος για την αποστολή του μια ειλικρινής στροφή πολιτικής; Ή μήπως η κυβέρνηση Μπους, ελλείψει ξεκάθαρου σχεδιασμού, θέλει να δείξει ότι «κάτι κινείται»; Οι λάτρεις της συνωμοσιολογίας θα μπορούσαν να προχωρήσουν περαιτέρω. Μήπως η Ουάσιγκτον επιχειρεί να… εκβιάσει μία αρνητική απάντηση του Ιράν για να λυθούν τα χέρια όσων θα ήθελαν ένα προληπτικό χτύπημα;

Το Ιράν δεν έχει λόγο να βιάζεται. Για ποιον λόγο να δεσμευθεί όταν ο πρόεδρος Μπους θα είναι σε λίγο παρελθόν; Εξάλλου όσο κερδίζει χρόνο ίσως πείσει τον διάδοχό του- ιδιαίτερα αν αυτός είναι ο Μπαράκ Ομπάμα- ότι πρέπει να προβεί σε ορισμένες υποχωρήσεις. Και ουδείς πρέπει να λησμονεί ότι οι ΗΠΑ προβλέπεται να παραμείνουν καθηλωμένες για άγνωστο προς το παρόν διάστημα στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν.

Ο «άγνωστος Χ» στην πολύπλοκη

Αυτό που αλλάζει και δεν μπορεί να ανεχθεί η υπερδύναμη είναι ότι σε μια πυρηνική δύναμη συμπεριφέρεσαι αλλιώς

ιρανική εξίσωση είναι το Ισραήλ. Το Τελ Αβίβ ανησυχεί πως η Τεχεράνη όχι μόνο εμπλουτίζει ουράνιο, αλλά συνεχίζει μυστικά τις προσπάθειες κατασκευής πυρηνικών όπλων. Αμφισβητεί επομένως τη σχετικά πρόσφατη εκτίμηση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών ότι οι προσπάθειες αυτές σταμάτησαν (έστω προσωρινά) το 2003. Τόσο η απόφασή του να βομβαρδίσει τις εγκαταστάσεις του Αλ Κιμπάρ στη Συρία πέρυσι τον Σεπτέμβριο (όπου σύμφωνα με αμερικανικές πληροφορίες η Δαμασκός ετοιμαζόταν να στήσει πυρηνικό αντιδραστήρα) όσο και η πρόσφατη άσκηση «Ενδοξος Σπαρτιάτης» στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο δείχνουν ότι κινείται στο πλαίσιο του «δόγματος Μπέγκιν», το οποίο εφαρμόστηκε στο προληπτικό πλήγμα του πυρηνικού αντιδραστήρα στο Οσιρακ του Ιράκ στις 7 Ιουνίου 1981. Η προσπάθεια της Ουάσιγκτον να δείξει ότι αλλάζει στάση ίσως είναι και ένα μήνυμα προς το Ισραήλ ότι δεν εγκρίνει μια αεροπορική επίθεση εναντίον του Ιράν. Δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι ανώτατοι στρατιωτικοί στις ΗΠΑ, όπως ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου ναύαρχος Μάλεν, δηλώνουν εσχάτως ότι με δύο μέτωπα ανοιχτά, το τελευταίο που θα ήθελαν θα ήταν και ένα τρίτο.

Το χειρότερο όμως είναι ότι η Ουάσιγκτον, που λόγω και της απουσίας της από το Ιράν μάλλον δεν έχει την καλύτερη πληροφόρηση για τις εσωτερικές διεργασίες, επιμένει να αγνοεί το μείζον αίτημα της Τεχεράνης: την αναγνώριση του περιφερειακού ρόλου της και την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας έναντι πιθανής επίθεσης κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεών της ή και απόπειρας ανατροπής του καθεστώτος.

Μετά το 2001 και αφού συνεργάστηκε με τις ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, η Τεχεράνη έλαβε ως… αναγνώριση της βοήθειας αυτής την ένταξή της στον «Αξονα του Κακού». Στη συνέχεια είδε να περικυκλώνεται από αμερικανικά στρατεύματα, έπειτα και από την εισβολή στο Ιράκ. Και τέλος, το παράδειγμα της Βόρειας Κορέας που έπεισε τις ΗΠΑ να καθήσουν στο τραπέζι μαζί της μόνο αφού έδειξε ότι διαθέτει πυρηνική ικανότητα, έγινε μάθημα στην Τεχεράνη. Η απειλή από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν συμπυκνώνεται στο επιχείρημα ότι το ιρανικό καθεστώς είναι ανάξιο εμπιστοσύνης να διαχειριστεί ένα πυρηνικό οπλοστάσιο και θα το χρησιμοποιήσει για να καθυποτάξει τα κράτη του Κόλπου. Τα ίδια βέβαια έλεγαν οι Αμερικανοί και για τους Σοβιετικούς στα τέλη της δεκαετίας του 1940. Καμία όμως πυρηνική δύναμη, ούτε φυσικά το Ισραήλ, για το οποίο οι ΗΠΑ σιωπούν προκλητικά όσον αφορά το ατομικό οπλοστάσιό του που είναι το πρώτο στη Μέση Ανατολή χρόνια τώρα , δεν συμπεριφέρθηκε παράλογα διαθέτοντας το απόλυτο όπλο. Αυτό που αλλάζει και δεν μπορεί να ανεχθεί η υπερδύναμη είναι ότι σε μία πυρηνική δύναμη συμπεριφέρεσαι αλλιώς. Δυστυχώς γι΄ αυτήν, οι Ιρανοί γνωρίζουν πολύ καλά ένα άλλο δόγμα. Ο ισχυρός σέβεται μόνο την ισχύ.

juve@dolnet.gr