Ποιος δεν θέλει να γίνει μουσείο το εργοστάσιο του Σίντλερ;

«Τα σχέδια μετατροπής του εγκαταλελειμμένου πρώην εργοστασίου της λίστας του Οσκαρ Σίντλερ σε μουσείο αντιμετωπίζουν εμπόδια, συμπεριλαμβανομένων των εξόδων χρηματοδότησης και της αμφιθυμίας των Τσέχων απέναντι στον ναζιστή βιομήχανο που έσωσε Εβραίους» γράφει η βρετανική εφημερίδα «Guardian». Ακολουθούν αποσπάσματα από το ρεπορτάζ του ανταποκριτή της εφημερίδας στην Τσεχία Ρόμπερτ Τέιτ:
«Τίποτα σε αυτή την έρημη περιοχή δεν φανερώνει ότι ήταν το σκηνικό μιας από τις πιο διάσημες πράξεις σωτηρίας ανθρώπων στη σύγχρονη εποχή. Αδεια μπουκάλια και διάφορα συντρίμμια είναι διάσπαρτα στο πάτωμα της έπαυλης της εποχής των Αψβούργων. Πουλιά φωλιάζουν μέσα στην άγρια βλάστηση και η στέγη έχει καταρρεύσει ολοσχερώς σε μια πτέρυγα. Ενας κρύος άνεμος φυσάει μέσα από τα κενά κουφώματα στο εγκαταλελειμμένο κτίριο του εργοστασίου.

Η εικόνα της εγκατάλειψης στο μικροσκοπικό χωριό Brněnec (πρώην Brünnlitz) της Βοημίας, 225 χλμ. βορειοανατολικά της Πράγας, είναι το μόνο που απομένει από τον βιομηχανικό χώρο που χρησιμοποιήθηκε από τον Οσκαρ Σίντλερ ως καταφύγιο για να σώσει 1.200 Εβραίους στη διάσημη λίστα του τους τελευταίους μήνες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο ναζιστής βιομήχανος μετέφερε Εβραίους εργάτες του εδώ από τα εργοστάσιά του στην Κρακοβία στην Πολωνία στα τέλη του 1944, με το πρόσχημα ότι ήταν ειδικευμένοι στα πυρομαχικά που απαιτούνταν για τη γερμανική πολεμική προσπάθεια. Στην πραγματικότητα, τους μετέφερε για να τους σώσει από το Ολοκαύτωμα, καθώς οι ναζιστές κλιμάκωναν την εξόντωση των Εβραίων την ώρα που οι γερμανικές δυνάμεις υποχωρούσαν μπροστά στην προέλαση του Κόκκινου Στρατού.

Νομική μάχη για την κυριότητα του χώρου

Τώρα το ερειπωμένο πρώην εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας –που απεικονίζεται τόσο ζωντανά στην ταινία του Στίβεν Σπίλμπεργκ «Η λίστα του Σίντλερ» –βρίσκεται στο κέντρο ενός φιλόδοξου σχεδίου για τη μετατροπή του σε μουσείο. Υστερα από παρατεταμένη νομική μάχη, η κυριότητα του χώρου –που παρήγαγε υφάσματα για το Ikea και για καλύμματα αυτοκινήτων της Skoda προτού κλείσει το 2009 –πέρασε πρόσφατα στο νεοϊδρυθέν Κληροδότημα Ολοκαυτώματος και Οσκαρ Σίντλερ.

Ενας ντόπιος συγγραφέας, ο Γιάροσλαβ Νόβακ, είναι επικεφαλής του ιδρύματος, το οποίο δημιουργήθηκε για να προωθήσει το σχέδιο του μουσείου. Αναζητεί χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς και από διεθνείς εβραϊκές οργανώσεις για ένα έργο που ο ίδιος πιστεύει ότι είναι ζωτικής σημασίας για να μη χαθεί ένα ιστορικό μνημείο. «Αυτό είναι το μόνο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Δημοκρατία της Τσεχίας που στέκεται ακόμα στο αρχικό κτίριό του» λέει ο 49χρονος Νόβακ. «Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να εξαφανιστεί αυτό και όλη η ιστορία της λίστας του Σίντλερ. Αγωνίζομαι γι’ αυτό εδώ και 20 χρόνια. Αλλά ο κόσμος απλώς δεν ενδιαφέρεται» προσθέτει.
Ενας λόγος είναι η χρηματοδότηση. Το κόστος μετατροπής υπολογίζεται σε 140 εκατ. τσεχικές κορόνες (5 εκατ. ευρώ), συν τα κεφάλαια έκτακτης ανάγκης που απαιτούνται για επείγουσες επισκευές στη στέγη προτού μπει ο χειμώνας.

Το σχέδιο αντιμετωπίζει και άλλο ένα εμπόδιο: τα ανάμεικτα συναισθήματα πολλών Τσέχων για τον Σίντλερ.

Ο βιομήχανος ήταν τσέχος πολίτης από την κυρίως γερμανόφωνη περιοχή της Σουδητίας. Ηταν κατάσκοπος για λογαριασμό της Abwehr, της υπηρεσίας πληροφοριών εξωτερικού των ναζιστών, προτού προσαρτήσει τα εδάφη ο Χίτλερ στο πλαίσιο της συμφωνίας του Μονάχου το 1938, και στη συνέχεια προσχώρησε στο ναζιστικό κόμμα.
Λίγοι Τσέχοι είχαν ακούσει για τα κατορθώματά του προτού γυριστούν ταινία από το Χόλιγουντ, το 1994. Ακόμα και σήμερα, πολλοί θυμούνται τον Σίντλερ, ο οποίος πέθανε το 1974 και τιμάται μαζί με τη σύζυγό του στο Μουσείο Ολοκαυτώματος Γιαντ Βασέμ της Ιερουσαλήμ, περισσότερο για την προπολεμική τοπική φήμη του ως «gauner» (απατεώνας στα γερμανικά), επειδή ήταν διαβόητος πότης, γυναικάς και είχε δημιουργήσει χρέη από τυχερά παιχνίδια.

Η Jitka Gruntova, πρώην βουλευτής με το κομμουνιστικό κόμμα και συγγραφέας ενός βαθιά επικριτικού βιβλίου για τον Σίντλερ, χαρακτηρίζει τον βιομήχανο «προδότη και εγκληματία πολέμου» και τη φήμη του ως σωτήρα βασισμένη σε «έναν μύθο».

Η Πράγα εξακολουθεί να μην έχει κεντρικό μνημείο Ολοκαυτώματος, παρ’ όλο που ήταν μία από τις πιο εβραϊκές πόλεις στον κόσμο και η συντριπτική πλειονότητα των Εβραίων της δολοφονήθηκε. Η μικρή τοπική εβραϊκή κοινότητα βλέπει με επιφυλάξεις μια εκστρατεία για μουσείο Ολοκαυτώματος, ίσως γιατί φοβάται αντισημιτικές αντιδράσεις».