Νέες κρίσεις, απρόβλεπτες καταστάσεις

«Εχω περισσότερες πιθανότητες να πέσω έξω σε ό,τι αφορά το 2016 από το να προβλέψω σωστά τα μεγάλα διεθνή προβλήματα που θα μας απασχολήσουν τον καινούργιο χρόνο» εκμυστηρευόταν την περασμένη Κυριακή ένας σχολιαστής του τηλεοπτικού δικτύου CNN. Δεν είχε άδικο. Το 2015 μάς κληροδότησε προβλήματα και κρίσεις –πολλές σε εμβρυακή φάση ακόμη –που δημιουργούν απρόβλεπτες καταστάσεις. Δύο ζητήματα θα κυριαρχήσουν στην παγκόσμια αρένα το 2016: οι προεδρικές εκλογές της 8ης Νοεμβρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και το Προσφυγικό. Η προγραμματισμένη αλλαγή στον Λευκό Οίκο θα έχει επιπτώσεις με απόηχο στις εξελίξεις σε παγκόσμια κλίμακα. Καθώς το ιδεολογικό και πολιτικό κύρος της Αμερικής δέχθηκε σοβαρές πιέσεις τα τελευταία χρόνια και ασφαλώς θα συνεχίσει να δέχεται, η Ουάσιγκτον θα στραφεί στη στρατιωτικο-πολεμική θωράκισή της και ίσως ακόμη και σε επίδειξη της ισχύος της για να διαφυλάξει όχι μόνο τον τίτλο αλλά και την ουσία της μοναδικής υπερδύναμης.

Ρεπουμπλικανικοί τυχοδιωκτισμοί

Το χάος και η πολιτική σύγχυση στην προεκλογική εκστρατεία δίνουν λαβή σε επικίνδυνους τυχοδιωκτισμούς, αν κρίνει κανείς από τις διακηρύξεις όλων σχεδόν των υποψηφίων για το χρίσμα των δύο κομμάτων. Η εισβολή του πολυεκατομμυριούχου Ντόναλντ Τραμπ στη διμοιρία των διεκδικητών του Ρεπουμπλικανικού χρίσματος, ο απερίγραπτος λαϊκισμός και το θρασύτατο λεξιλόγιό του έχουν τέτοια απήχηση στο εκλογικό σώμα που, εκτός απροόπτου, ίσως είναι ο Ρεπουμπλικανός προεδρικός υποψήφιος. Διακηρύσσει ότι είναι «απαραίτητη» η άμεση στρατιωτική επέμβαση της Αμερικής στη Συρία, καλεί το Πεντάγωνο «να εκκαθαρίσει τις οικογένειες των τρομοκρατών» ακόμη και αν αυτές βρίσκονται στην Ευρώπη (!) και –παραβλέποντας τη συμφωνία της Βιέννης και τις αμερικανικές δεσμεύσεις –δηλώνει ότι «καθόλου δεν θα διστάσει να βομβαρδίσει» τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Δεν υστερούν σε επικίνδυνες φιλοπόλεμες κορόνες οι άλλοι υποψήφιοι. Ο ένας καλεί τον στρατό «να απλώσει το αμερικανικό βομβαρδιστικό χαλί» στη Μέση Ανατολή, αδιαφορώντας αν αυτό θα αποτελεί γενοκτονία. ένας άλλος απειλεί τη Ρωσία και την Κίνα. Δεν θα διστάσει, βεβαιώνει, να αρχίσει τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο αν τα ρωσικά αεροπλάνα εξακολουθήσουν να πετούν στον ουρανό της Συρίας. Οσο για την Κίνα, η οποία «κλέβει» τα βιομηχανικά μυστικά της Αμερικής, θα την τιμωρήσει «κοινολογώντας στα διεθνή ΜΜΕ» τα άκρως απόρρητα στρατιωτικά μυστικά της.

Αλλά και η Χίλαρι Κλίντον, μοναδική υποψήφια των Δημοκρατικών και με μάλλον λίγες πιθανότητες εκλογής αυτή τη στιγμή –σε δημοσκόπηση του Νοεμβρίου μόνο 34% των Αμερικανών θα την ψήφιζε -, έχει συμπυκνώσει τις προεκλογικές επαγγελίες της στη στρατιωτική ισχύ της Αμερικής. «Είμαστε και θα μείνουμε ισχυροί (…) ασκώντας με κάθε μέσο τον ρόλο του δυναμικού εταίρου» διακήρυξε στο τελευταίο ντιμπέιτ.

Πυρήνες «ανυπάκουων» κρατών στην Ευρώπη

Το Προσφυγικό σε συνδυασμό με την πολιτικο-θρησκευτική σύγκρουση στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική είναι κυρίως ευρωπαϊκό πρόβλημα. Με επεκτάσεις κοινωνικές, εθνικές, πολιτικές αλλά και θεσμικές για τη Γηραιά Ηπειρο. Αν το 2015 ήταν πρόβλημα το «πού θα εγκαταστήσουμε» το 1 εκατομμύριο και πλέον απρόβλεπτους «επισκέπτες», το μεγάλο ερώτημα του 2016 θα είναι «τι να τους κάνουμε». Εργατικό δυναμικό οι μισοί τουλάχιστον από αυτούς, πρέπει να βρουν –δηλαδή να τους βρούμε –δουλειά που θα μπορεί να καλύπτει τις ανάγκες τις δικές τους και των οικογενειών τους. Πρόβλημα κρίσιμης σημασίας επειδή από το πώς θα αντιμετωπιστεί θα εξαρτηθούν βασικοί ευρωπαϊκοί θεσμοί, ίσως και αυτή καθαυτή η ύπαρξη της ΕΕ στη μορφή που τη γνωρίζουμε σήμερα, καθώς η παρουσία τους δίνει τροφή σε τυχοδιώκτες της Δεξιάς και μόνιμους αντιευρωπαϊστές σε όλα σχεδόν τα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Η ίδια η ΕΕ θα υποστεί αλλαγές. Αρχισε ήδη να διαμορφώνεται ένας πυρήνας κρατών «ανυπακοής» σε αποφάσεις και θεσμούς της. Με επικεφαλής την Πολωνία και σημαία την έντονη αντιπαράθεση στη Ρωσία οι τρεις χώρες της Βαλτικής και άλλες τρεις της Κεντρικής Ευρώπης, μέσα στο κλίμα αβεβαιότητας που δημιουργεί η απόφαση της Βρετανίας να θέσει σε δημοψήφισμα –ίσως και εντός του 2016 –το ευρωπαϊκό μέλλον της, έχουν ήδη δημιουργήσει καταστάσεις οι οποίες «δυστυχώς οδηγούν σε βαθύ ρήγμα» στην ΕΕ, θρηνεί ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.