Πως έγινε πόλη-υπόδειγμα η Μεντεγίν, η πρωτεύουσα των ναρκοβαρόνων

Οι κάτοικοι των φτωχογειτονιών του Μεντεγίν –της διαβόητης «έδρας των ναρκοβαρόνων» στην Κολομβία –αντιμετώπιζαν πάντα τους ξένους με καχυποψία. Ποιος άνθρωπος με τα σωστά του θα περιπλανιόταν στη γειτονιά τους, την οποία ήλεγχαν εγκληματικές συμμορίες τόσο βίαιες που ούτε η αστυνομία δεν τολμούσε να πατήσει το πόδι της;

Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει άρδην. Οι κάτοικοι της γειτονιάς Σάντο Ντομίγκο – Σάβιο, την οποία επισκέφθηκε την περασμένη εβδομάδα απεσταλμένη της βρετανικής εφημερίδας «Guardian», έχουν πλέον συνηθίσει τους ξένους που έρχονται να δουν την Βιβλιοθήκη Εσπάνια και το Πάρκο –από τα κορυφαία σύμβολα της μετατροπής της πόλης από παγκόσμια πρωτεύουσα των δολοφονιών σε υπόδειγμα αστικής κοινωνικής ένταξης.

Η απεσταλμένη της βρετανικής εφημερίδας επισκέφθηκε το Μεντεγίν με την ευκαιρία της διοργάνωσης εκεί συνεδρίου του ΟΗΕ για το μέλλον των πόλεων. Οι τοπικές Αρχές ξενάγησαν τους επισκέπτες σε σχολεία, βιβλιοθήκες, πάρκα και υποδομές μεταφορών που αποτελούν τα πιο ορατά σύμβολα της αλλαγής.

80% λιγότερες δολοφονίες

Το Μεντεγίν, με τα 2,2 εκατ. κατοίκους, ήταν κάποτε η έδρα του πιο διαβόητου και βίαιου καρτέλ κοκαΐνης του Πάμπλο Εσκομπάρ. Το 1991, για παράδειγμα, διαπράχθηκαν 6.349 δολοφονίες –δηλαδή 380 δολοφονίες ανά 100.000 κατοίκους. Εκτοτε ο αριθμός τους μειώθηκε κατά 80%, εν μέρει χάρη σε πεφωτισμένους δημάρχους που έβαλαν στόχο να ενσωματώσουν στην πόλη τις πιο φτωχές και βίαιες γειτονιές των γύρω λόφων.

Ενα καινούργιο τελεφερίκ, που συνδέεται με το μετρό, εξυπηρετεί καθημερινά δεκάδες χιλιάδες κατοίκους των λόφων μειώνοντας κατά πολύ τον χρόνο που χρειάζεται για να πάνε στο κέντρο της πόλης, στο βάθος της κοιλάδας. Φουτουριστικές βιβλιοθήκες και σχολεία υψώνονται ανάμεσα στις παράγκες. Και ύστερα από δεκαετίες που ανέβαιναν εκατοντάδες σκαλιά για να φθάσουν στο σπίτι τους, οι κάτοικοι της γειτονιάς Κομούνα 13 έχουν πλέον στην διάθεσή τους κυλιόμενες σκάλες ύψους 400 μέτρων.

Ο 18χρονος Αρλεϊ Παλομίνο θυμάται την όχι και τόσο μακρινή εποχή που το να περπατήσει ως το σχολείο του αποτελούσε μια πράξη θάρρους. Ανταλλαγές πυροβολισμών ανάμεσα σε συμμορίες ξεσπούσαν ανά πάσα στιγμή. «Ημασταν απομονωμένοι. Οι αστυνομικοί ούτε που τολμούσαν να έρθουν εδώ» λέει. Η κατάσταση άλλαξε αφότου εγκαινιάστηκε το τελεφερίκ το 2004 και η βιβλιοθήκη το 2007. Οι συμμορίες παραμένουν αλλά η βία έχει μειωθεί κατά πολύ, προσθέτει. Υπάρχει συνεχής αστυνομική παρουσία.

«Το Μεντεγίν παραμένει μια εύθραυστη πόλη και η ανασφάλεια συνεχίζει να αποτελεί μείζον πρόβλημα» λέει ο πολεοδόμος Χόρχε Μελγίσο που ήταν επικεφαλής του προγράμματος κοινωνικής ανάπτυξης της πόλης από το 2004 ως το 2010.

Ο Ραμόν Καράσκο το γνωρίζει αυτό πολύ καλά. Καθημερινά γυρίζει τους δρόμους πουλώντας μασαμόρα, ένα παραδοσιακό ποτό από καλαμπόκι που παρασκευάζει στο σπίτι του. Ο Καράσκο έφυγε από την πόλη του, σε άλλη περιοχή της Κολομβίας, για να προστεθεί στους πέντε εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους, από τους οποίους πολλοί συνωστίζονται στις φτωχογειτονιές του Μεντεγίν.

Μικροεκβιασμοί παντού

Παρά το τελεφερίκ και την αστυνομική παρουσία, ο Καράσκο λέει ότι οι συμμορίες συνεχίζουν να έχουν το πάνω χέρι. Οι πιθανότητες να φάει μια αδέσποτη σφαίρα είναι πολύ μικρότερες σήμερα, αλλά συχνά εξαναγκάζεται να «συνεισφέρει» κάτι στους αρχηγούς των συμμοριών προκειμένου να μπορεί να πουλάει το μασαμόρα του σε ορισμένες περιοχές. Οι μικροεκβιασμοί δίνουν και παίρνουν στο Μεντεγίν και αφορούν τους πάντες, από καταστηματάρχες και μαθητές σχολείου έως οδηγούς λεωφορείων και ταξί.

Ο Τζέρι Μακ Ντέρμοτ, διευθυντής του InSight Crime, μιας δεξαμενής σκέψης με έδρα το Μεντεγίν και αντικείμενο την ασφάλεια στη Λατινική Αμερική, υποστηρίζει ότι ενώ κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η πόλη έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο, η κατακόρυφη πτώση στις δολοφονίες δεν οφείλεται μόνο στα μέτρα ασφαλείας. «Υπάρχει μια pax criminale ανάμεσα στις συμμορίες που ελέγχουν τη διακίνηση ναρκωτικών στην πόλη» λέει. «Μοιράστηκαν τις περιοχές και ο πληθυσμός που βρίσκεται στις ζώνες των «κόμπος» (συμμοριών) υποφέρει εξίσου, αν όχι περισσότερο από πριν». Η βία, οι απειλές και η αναγκαστική στράτευση στις συμμορίες εξανάγκασε σε φυγή περισσότερους από 5.000 κατοίκους του Μεντεγίν το πρώτο δεκάμηνο του 2013.

Οι τοπικές Αρχές παραδέχονται ότι η βία και οι συμμορίες συνεχίζουν να αποτελούν πρόβλημα σε πολλές περιοχές. «Αλλά αυτό δεν αφαιρεί από τα θετικά βήματα που έχουν γίνει» λέει ο πολεοδόμος Μελγίσο. Προσθέτει ότι το Μεντεγίν πουλάει καλά τον εαυτό του διεθνώς αλλά το σημαντικότερο ήταν ότι «πούλησε» την ιδέα πως η αλλαγή ήταν δυνατή στους ίδιους τους κατοίκους του.