Αν και το τελευταίο διάστημα φυτοζωούσε, σήμερα δεν υπάρχει καμία αμφιβολία: η επανάσταση της πλατείας Ταχρίρ πέθανε την περασμένη εβδομάδα στην Αίγυπτο. Ο θάνατός της σφραγίστηκε από τους 600 και πλέον νεκρούς, κυρίως άοπλους ισλαμιστές, που προκάλεσε η επιδρομή των δυνάμεων ασφαλείας σε δυο κατασκηνώσεις των Αδελφών Μουσουλμάνων στο Κάιρο την Τετάρτη. Εκτοτε η κατάσταση – που ήδη κρεμόταν από μια κλωστή μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα που ανέτρεψε στις αρχές Ιουλίου τον δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρο Μοχάμεντ Μόρσι – έχει τελείως εκτραχυνθεί. Πολλοί πιστεύουν ότι πρόκειται για τη μακάβρια γενική πρόβα ενός εμφυλίου που σιγοβράζει στη βαθιά διχασμένη αιγυπτιακή κοινωνία.
Αποτελούν τα αιματηρά γεγονότα των τελευταίων ημερών στην πολυπληθέστερη αραβική χώρα έναν εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα στους Αδελφούς Μουσουλμάνους και τους στρατιωτικούς; Ακόμη και αν μερικοί θεωρούν πρόωρη την ταμπέλα «εμφύλιος» για τις συγκρούσεις ανάμεσα στους οπαδούς του ανατραπέντος προέδρου Μόρσι και του πραξικοπηματία στρατηγού Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι μια πρωτοφανής αιματηρή σύγκρουση κλονίζει την Αίγυπτο, την «καρδιά» του αραβικού κόσμου.
Αλλά ας πάρουμε ένα-ένα τα στοιχεία για το τι συμβαίνει. Κατ’ αρχάς για τον «θάνατο» της επανάστασης της πλατείας Ταχρίρ που, στις αρχές του 2011, είχε ανατρέψει τον επί δεκαετίες δικτάτορα Χόσνι Μουμπάρακ, ο οποίος επίσης προερχόταν από τις ένοπλες δυνάμεις. Η «νεκρανάστασή» της αποκλείεται καθώς ο στρατηγός Αλ Σίσι σάρωσε και το τελευταίο ίχνος της δημοκρατικής διαδικασίας στη χώρα επαναφέροντας την περασμένη εβδομάδα την κατάσταση έκτακτης ανάγκης (που ίσχυε στην Αίγυπτο από το 1981 ως τον Μάιο του 2012).
Αυτό σημαίνει ότι ο στρατός και η αστυνομία αποκτούν ξανά όπως στην περίοδο της διακυβέρνησης Μουμπάρακ απόλυτη και ανεξέλεγκτη δικαιοδοσία όσον αφορά τη διατήρηση της τάξης. Επιπλέον, ύστερα από επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα που πραγματοποιήθηκαν τις τελευταίες μέρες ως αντίποινα για τη σφαγή των εκατοντάδων ισλαμιστών, οι άνδρες των δυνάμεων ασφαλείας έλαβαν απερίφραστα εντολή από τον στρατηγό Αλ Σίσι να πυροβολούν στο ψαχνό όποτε απειλούνται αστυνομικά τμήματα ή άλλα κυβερνητικά κτίρια. Η επαναφορά της στρατοκρατίας στην Αίγυπτο είναι γεγονός.
Η ειρωνεία είναι ότι μετά τους ισλαμιστές, ο επόμενος στόχος των στρατιωτικών που κατέλαβαν διά της βίας την εξουσία είναι μερικά από τα κινήματα που πρωτοστάτησαν στην επανάσταση της πλατείας Ταχρίρ. Μέλη των κινημάτων αυτών –που δεν έχουν καμία σχέση με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους –εκφράζουν την ανησυχία ότι θα είναι τα επόμενα θύματα του αγώνα κατά των «αντεπαναστατικών» στοιχείων.
Ενα άλλο στοιχείο που δείχνει εμφύλιο είναι ο βαθύτατος διχασμός της αιγυπτιακής κοινωνίας, ο οποίος δεν φαίνεται να μπορεί να γεφυρωθεί. Στο πλευρό των πραξικοπηματιών στρατιωτικών είχαν συνταχθεί αρχικά οι κόπτες –οι οποίοι ως χριστιανική μειονότητα φοβούνται ότι θα κακοπεράσουν σε μια εξισλαμισμένη Αίγυπτο –και οι φιλελεύθεροι κοσμικοί Αιγύπτιοι. Μετά τη σφαγή στις κατασκηνώσεις των Αδελφών Μουσουλμάνων στο Κάιρο όμως ο νομπελίστας Μοχάμεντ ελ Μπαραντέι –ο κορυφαίος φιλελεύθερος στο αιγυπτιακό σύστημα –παραιτήθηκε από τη θέση του αντιπροέδρου της χώρας διαμαρτυρόμενος για το αιματοκύλισμα. Ετσι η αιγυπτιακή κυβέρνηση έχασε το «φιλελεύθερο φύλλο συκής» και είναι πλέον αμιγώς στρατιωτική.
Μόνοι τους λοιπόν οι στρατιωτικοί δεν έχουν κανένα κίνητρο να χαλαρώσουν τον αγώνα εναντίον των Αδελφών Μουσουλμάνων γιατί ο αγώνας αυτός αφορά την ίδια τους την ύπαρξη. Η οποία είχε απειληθεί μετά την εκλογή του προέδρου Μόρσι. Ο υποψήφιος των Αδελφών Μουσουλμάνων εξελέγη στο ανώτατο αξίωμα της Αιγύπτου με δημοκρατικές εκλογές στις οποίες έλαβε περισσότερες από το 50% των ψήφων (δεύτερο κόμμα αναδείχθηκε το σαλαφιστικό, δηλαδή ακραία μουσουλμανικό, Ελ Νούρι και πολύ χαμηλότερα ακολουθούσαν οι δυνάμεις που κυβερνούν σήμερα την Αίγυπτο).
Στον έναν χρόνο που κυβέρνησε ο Μόρσι, απομάκρυνε τον στρατό από τη διακυβέρνηση της Αιγύπτου και περιόρισε τα δικαιώματα και τα προνόμιά του.
Αλλά και οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, που από τη δεκαετία του ’70 έχουν αποκηρύξει τη βία, θα το βρίσκουν όλο και δυσκολότερο να χαμηλώσουν τους τόνους μετά τα τελευταία γεγονότα. Οσοι δεν κατεβαίνουν στους δρόμους για να εκδικηθούν για κάποιον από τους εκατοντάδες νεκρούς, κατεβαίνουν γιατί θυμούνται τη δεκαετία του ’90 όταν το κυνήγι εναντίον της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που είχε εξαπολύσει ο Μουμπάρακ οδήγησε σε 90.000 συλλήψεις.
Και οι δύο πλευρές λοιπόν είναι αποφασισμένες να μην επιτρέψουν μια επανάληψη γεγονότων του παρελθόντος που τις έχουν σημαδέψει. Τα όπλα που υπάρχουν εν αφθονία μετά την επανάσταση της πλατείας Ταχρίρ δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.
Εν τω μεταξύ, η Ουάσιγκτον παρακολουθεί αμήχανη την Αίγυπτο να βυθίζεται από την κρίση στον εμφύλιο. Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα αντέδρασε υπερβολικά αδύναμα, υπερβολικά αργά. Το πρώτο λάθος του ήταν ότι απέφυγε να ονομάσει «πραξικόπημα» την ανατροπή του Μόρσι, για να μην τον αναγκάσει το Κογκρέσο να διακόψει τη βοήθεια στις αιγυπτιακές ένοπλες δυνάμεις. Η «ήξεις αφήξεις» στάση του υπάρχει κίνδυνος να αποξενώσει και τις δύο πλευρές.
Τελευταίο παράδειγμα είναι η ματαίωση μιας κοινής στρατιωτικής άσκησης ΗΠΑ – Αιγύπτου. Η άσκηση ήταν ασήμαντη και η ματαίωσή της δεν σημαίνει τίποτε ουσιαστικό. Αυτό που θα σήμαινε θα ήταν η διακοπή της βοήθειας, ύψους 1,55 δισ. δολαρίων που δίνει η Ουάσιγκτον στο Κάιρο ετησίως (τα 1,3 δισ. από αυτά στον στρατό).
Και μετά το λουτρό αίματος; Σύμφωνα με το χειρότερο σενάριο οι σποραδικές συγκρούσεις μεταξύ του στρατού και των Αδελφών Μουσουλμάνων θα γενικευτούν, ο στρατός θα θέσει την ισλαμιστική οργάνωση εκτός νόμου και θα πραγματοποιήσει νοθευμένες εκλογές –εξελίξεις που θα δυσχεράνουν την εξεύρεση ειρηνικής λύσης στο μέλλον. Το καλύτερο σενάριο είναι να αποσυρθούν, προσωρινά, από τους δρόμους οι ισλαμιστές διαδηλωτές. Για πόσο όμως;
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
