Με αφορμή τις μεγάλες διαδηλώσεις ενάντια στην ισλαμιστική κυβέρνηση του ανατραπέντος με πραξικόπημα προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι αλλά και τις απίσης ογκώδεις διαδηλώσεις ισλαμιστών που ακολούθησαν και πνίγηκαν σε λουτρό αίματος, προκύπτει το ζήτημα της αξιοπιστίας της μέτρησης των μαζών. Είναι πράγματι τόσος πολύ ο κόσμος που διαδηλώνει στην Αίγυπτο όσο ανακοινώνουν οι εκάστοτε διοργανωτές των κινητοποιήσεων ; Εχουν βάση όσοι μιλούν ακόμη και για 30 εκατομμύρια διαδηλωτές σ’ όλη την Αίγυπτο μέσα σε μιά μέρα ; Στα εύλογα αυτά ερωτήματα επιχειρεί να δώσει κάποιες λογικές απαντήσεις ρεπορτάζ του βρετανικού BBC.
Ως «κατάφωρη υπερβολή» χαρακτηρίζεται η εκτίμηση των 30 εκατομμυρίων παναιγυπτιακά που είχε ανακοινωθεί στις 3 Ιουλίου, ημέρα που ο στρατός ανέτρεψε τον Μόρσι. «Δεν φαίνονταν περισσότεροι από το 2011, όταν ξέσπασε η επανάσταση. Περίπου 500.000 άνθρωποι χωράνε στην Πλατεία Ταχρίρ. Οπότε είναι αδύνατο κάθε φορά που συμβαίνει μια μεγάλη διαδήλωση να λέμε ότι στην Ταχρίρ βρίσκονται εκατομμύρια άνθρωποι. Πιστεύω ότι σε εθνικό επίπεδο υπήρξαν εκατομμύρια διαδηλωτές, αλλά σε καμία περίπτωση τα 30 ή και τα 40 εκατομμύρια που λένε κάποιοι. Αυτό αποτελεί το 45% του πληθυσμού της χώρας, είναι μαθηματικά αδύνατον», λέει ο Γουάιρι Ντέιβις ανταποκριτής του BBC στο Κάιρο. Και φαίνεται να έχει δίκιο, αν σκεφτεί κανείς ότι μόνο τα παιδιά κάτω των 10 ετών αποτελούν το ένα πέμπτο των 80 εκατομμυρίων Αιγυπτίων.
«Ενας αριθμός που αναφέρεται συνεχώς στα αιγυπτιακά μέσα ενημέρωσης για τους διαδηλωτές της 3ης Ιουλίου είναι τα 17 εκατομμύρια. Ωστόσο είναι αδύνατο να τον επαληθεύσεις, πέρα από τις εκτιμήσεις κάποιων εμπειρικών σχολιαστών του δημόσιου βίου», λέει ο Κρίς Γκρινγουέι της ομάδας BBC Monitoring, η οποία καταγράφει και αναλύει για λογαριασμό του BBC τον διεθνή Τύπο, έντυπο και ηλεκτρονικό.
Για την ίδια μέρα το αιγυπτιακό πρακτορείο ειδήσεων Mena ξεκαθάρισε ότι το υπουργείο Εσωτυερικών δεν ανακοίνωσε καμία εκτίμηση για τον όγκο των διαδηλωτών, ενώ το πρακτορείο Reuters έκανε λόγο για 14 εκατομμύρια. Αλλοι πάλι, επιμένουν στα 33 εκατομμύρια. Γίνεται ένα παιχνίδι με τους αριθμούς, αφού και οι δύο πλευρές που αντιπαρατίθενται στην Αίγυπτο επιχειρούν να κερδίσουν τις εντυπώσεις.
«Ακόμα και όταν δεν υφίσταται πολιτική ατζέντα, οι εκτιμήσεις για τον όγκο του πλήθους μπορεί να ποικίλουν», εξηγεί ο Πώλ Γίπ, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Χονγκ Κονγκ. Για παράδειγμα, οι υπολογισμοί για σύνολο του κόσμου στο βασιλικό γάμο του πρίγκηπα Ουίλλιαμ και της Κέητ Μίντλετον, κυμάνθηκαν από 500.000 έως και ένα εκατομμύριο.
Ποιος θεωρείται λοιπόν ο καταλληλότερος τρόπος για μια αξιόπιστη μέτρηση;
Μια αρκετά διαδεδομένη και απλή μέθοδος είναι αυτή της δορυφορικής φωτογραφίας. Η μέτρηση της πυκνότητας του κόσμου γίνεται με το χωρισμό της εικόνας σε πλέγματα. Έτσι, αφού μετρηθεί ο κόσμος σε ένα από αυτά, ο αριθμός που προκύπτει πολλαπλασιάζεται με τα το σύνολο των πλεγμάτων. Ωστόσο, η συγκεκριμένη μέθοδος δε δίνει πάντοτε ακριβή αποτελέσματα, μια και είναι δύσκολο να οριστεί ένα πλήθος που δεν διασκορπίζεται ομοιόμορφα.
Ένας εναλλακτικός τρόπος μέτρησης, είναι μέσω των δημοσκοπήσεων. Κρίνεται όμως, εξίσου αμφίβολος ως προς το τελικό αποτέλεσμα δεδομένου ότι δεν μπορεί να εξακριβωθεί κατά πόσο οι απαντήσεις που δόθηκαν είναι αληθινές ή όχι.
Ενίοτε προτιμάται και η φυσική μέτρηση των παρευρισκόμενων σε μια εκδήλωση. Βέβαια, ο κίνδυνος που ενέχει η εν λόγω μέθοδος είναι να μετρηθεί κάποιος είτε εις διπλούν ή καθόλου, εάν για παράδειγμα εισχωρήσει από διαφορετικό σημείο και δεν εντοπιστεί.
Η μέθοδος, στην οποία συχνά καταφεύγει ο καθηγητής Γιπ, είναι εκείνη της μέτρησης των ανθρώπων από δύο σημεία, το Α και το Β. Έπειτα, προκειμένου να ελέγξει για διπλομετρήσεις ρωτάει το πλήθος στο σημείο Β εάν έχει προηγουμένως περάσει από το Α.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι μετρήσεις από τέσσερις διαφορετικού είδους συγκεντρώσεις. Το φετινό θρησκευτικό φεστιβάλ Κούμπ Μελά στην Ινδία υπολογίζεται ότι συγκέντρωσε περίπου 30 εκατομμύρια Ινδουιστών, ενώ στην κηδεία του Αγιατολάχ Χομεινί, το 1989 παρευρέθηκαν μεταξύ 5 και 7 εκατομμυρίων πενθώντων. Επίσης το 1996, 4,2 εκατομμύρια ακροατές παρακολούθησαν συναυλία του Βρετανού τραγουδιστή Ροντ Στιούαρτ στη Βραζιλία, ενώ το 1979 1,25 εκατομμύρια κόσμου παρακολούθησαν ομιλία του πάπα Ιωάννη Παύλου Β’ στο Δουβλίνο.
