Η δημοκρατία δοκιμάζεται στην Πολωνία

Η τελευταία διαμάχη της Βαρσοβίας με τις Βρυξέλλες για τις αλλαγές στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας δείχνουν πόσο έχει απομακρυνθεί η Πολωνία από την Ευρώπη, αλλά και την ανικανότητα της ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις σε ένα κράτος-μέλος που καταπατά κύριες ευρωπαϊκές αξίες, όπως η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Η ευρωσκεπτικιστική εθνολαϊκιστική κυβέρνηση της Πολωνίας έχει πάρει υπό τον έλεγχό της βήμα-βήμα όλα τα επίπεδα της Δικαιοσύνης στη χώρα, αλλά η διαδικασία που ξεκίνησε πέρυσι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και θεωρητικά μπορεί να καταλήξει στη στέρηση του δικαιώματος ψήφου της Πολωνίας στην ΕΕ, πρακτικά δεν πρόκειται να φθάσει ως εκεί, αφού απαιτείται ομοφωνία και η Ουγγαρία έχει δηλώσει ότι θα ασκήσει βέτο.

Αυτή είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ΕΕ που έγινε επίκληση του Αρθρου 7 της Συνθήκης της Λισαβόνας για την απώλεια του δικαιώματος ψήφου ενός κράτους-μέλους. Τελευταίως κερδίζει έδαφος ανάμεσα στους εταίρους μια άλλου τύπου κύρωση: η σύνδεση ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κονδύλια που λαμβάνουν η Πολωνία και η Ουγγαρία με τον σεβασμό που επιδεικνύουν στο κράτος δικαίου.

Την Τρίτη τέθηκε σε εφαρμογή ο νέος πολωνικός νόμος που μειώνει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης των δικαστών του Ανώτατου Δικαστηρίου από τα 70 στα 65 έτη, εξαναγκάζοντας σε πρόωρη συνταξιοδότηση πριν από τη λήξη της θητείας τους 27 από τους 72 δικαστές, μεταξύ των οποίων την πρόεδρο, της οποίας η θητεία έληγε το 2020. Την προηγουμένη η Επιτροπή κίνησε διαδικασία επί παραβάσει, αποστέλλοντας προειδοποιητική επιστολή στην Πολωνία για το ζήτημα αυτό. Η πολωνική κυβέρνηση έχει προθεσμία ενός μηνός για να απαντήσει.

Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ματέους Μοραβιέτσκι μετέβη την Τετάρτη στο Ευρωκοινοβούλιο, όπου εμφανίστηκε αμετανόητος, μιλώντας για «σεβασμό στις εθνικές ταυτότητες» και το δικαίωμα κάθε χώρας «να δημιουργήσει το δικό της νομικό σύστημα σεβόμενη τις παραδόσεις της».

Την ίδια εθνοκεντρική γραμμή και έλλειψη κατανόησης των ευρωπαϊκών αξιών επέδειξε και ο ηγέτης του κυβερνώντος κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, ο οποίος δήλωσε ότι οι Βρυξέλλες δεν έχουν δικαίωμα να αναμειγνύονται σε εσωτερικά ζητήματα των κρατών-μελών, όπως η Δικαιοσύνη.

Οι ενέργειες της πολωνικής κυβέρνησης για τη χειραγώγηση της Δικαιοσύνης απηχούν μια γενικότερη παγκόσμια τάση αυταρχισμού και ελέγχου των εξουσιών από ένα άτομο. Τη βλέπουμε στην Τουρκία όπου ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μετά τις τελευταίες εκλογές και τις υπερεξουσίες που απέκτησε ως πρόεδρος, έχει το δικαίωμα να ορίζει δικαστές, αλλά και στις ΗΠΑ όπου ο Ντόναλντ Τραμπ αναμένεται αύριο Δευτέρα να ανακοινώσει το όνομα του δικαστή του Ανώτατου Δικαστηρίου που θα αντικαταστήσει συνάδελφό του ο οποίος συνταξιοδοτήθηκε. Οι μεθοδεύσεις του αμερικανού προέδρου έχουν στρέψει το Ανώτατο Δικαστήριο προς το συντηρητικότερο, απειλώντας κεκτημένα δεκαετιών, όπως οι αμβλώσεις και τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων.

Στη Βαρσοβία, έξω από το Ανώτατο Δικαστήριο, και σε άλλες πόλεις της Πολωνίας ξέσπασαν αυτή την εβδομάδα διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για τις εκκαθαρίσεις των δικαστών, όμως δεν ήταν τόσο μαζικές όσο ανέμενε η αντιπολίτευση. Αλλωστε το PiS κυμαίνεται σταθερά γύρω στο 40% στις δημοσκοπήσεις, πολύ υψηλότερα από τα υπόλοιπα κόμματα. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι εκκαθαρίζει το δικαστικό σώμα από τα κομμουνιστικά κατάλοιπα.