«Πηγαίνετε πάρα πολύ γρήγορα. Αν καθυστερούσε λίγο καιρό ακόμη η σημερινή εκδήλωση, ίσως να είχαμε 110 ή και 150 προϊόντα ΠΟΠ από την Ελλάδα» δήλωσε χαριτολογώντας ο επίτροπος σε θέματα γεωργίας Ντάσιαν Τσιόλος πριν από λίγο καιρό, όταν το ντοματάκι Σαντορίνης έγινε το 101ο προϊόν που έλαβε σήμα ΠΟΠ. Ποια είναι, όμως, η δυναμική των ελληνικών αγροτικών προϊόντων; Ποιες οι προκλήσεις; Αναζητήσαμε απαντήσεις από τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Αθανάσιο Τσαυτάρη.
Η Ελλάδα έχει κατοχυρώσει 101 προϊόντα µε την ελληνική ταυτότητα. Πώς σκέφτεστε να κινηθούµε από εδώ και στο εξής;
Kάναμε μια στρατηγική επιλογή προς μια γεωργία ποιότητας και τα προϊόντα με σήμα ποιότητας είναι η απόδειξη. Αλλά πρόκειται μόνο για την αρχή. Η γεωγραφία της χώρας μας έχει ως συνέπεια τον επιμερισμό: άλλη είναι η γεωργία της Νάξου, άλλη του Μετσόβου και άλλη της Κοπαΐδας. Και ο επιμερισμός έχει ως συνέπεια μικρές παραγωγές: η ωραιότατη φακή Εγκλουβής σε μια καλή χρονιά δίνει 700 κιλά και σε μια άσχημη 400 κιλά. Αυτές οι ποσότητες δεν επαρκούν καλά καλά για την εσωτερική αγορά. Αν λοιπόν επιζητούμε την εξωστρέφεια, είναι σαφές πως δεν μπορούμε να διεισδύσουμε στις διεθνείς αγορές με τέτοιες ποσότητες. Θα πρέπει λοιπόν να προωθήσουμε προϊόντα που αφορούν όχι μόνο μια μικρή περιοχή, αλλά προϊόντα εθνικής κλίμακας.
Πόσο εφικτό είναι, όµως, αυτό;
Το κάναμε ήδη με τη φέτα. Δεν μιλάμε για φέτα της τάδε και της δείνα περιοχής, μιλάμε για την ελληνική φέτα. Με τον ίδιο τρόπο σκοπεύουμε να αναδείξουμε το ελληνικό γιαούρτι, το ελληνικό ελαιόλαδο, το ελληνικό μέλι, το ελληνικό κάστανο, την ελληνική τσιπούρα κ.ά. Το λέω ξανά, αν θέλουμε να διεκδικήσουμε μια θέση σε μεγάλες αγορές, θα πρέπει να το κάνουμε με μεγάλες ποσότητες. Μάλιστα, σε μερικές περιπτώσεις δεν φτάνει μόνο η δική μας παραγωγή. Οταν χτυπάς την πόρτα της Κίνας και της λες «θα σου πουλήσω 1.000 τόνους λάδι», θα σου απαντήσουν ότι αυτό δεν είναι τίποτα για εκείνους. Μας λένε λοιπόν: «Μας ενδιαφέρουν η μεσογειακή διατροφή και το λάδι, αλλά θέλουμε 100.000 τόνους. Μπορείτε;». Δεν μπορούμε μόνοι μας. Πήρα την πρωτοβουλία και συναντηθήκαμε στη Ρώμη με τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης της Κίνας Χούι Λιανγκγού και τους ομολόγους μου από τις μεσογειακές χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Παράλληλα, αγωνιστήκαμε και καθιερώσαμε υπό την ομπρέλα της UNESCO τη μεσογειακή διατροφή ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας. Από αυτόν τον Σεπτέμβριο, μάλιστα, ξεκινά στο Ντύσελντορφ της Γερμανίας ένας νέος θεσμός, μια μεγάλη έκθεση για τα προϊόντα της μεσογειακής διατροφής. Ο,τι πρέπει να γίνει θα το κάνουμε.
Ισως ένας ακόµη τρόπος θα ήταν η σύνδεση της γαστρονοµίας µε τον τουρισµό.
Βεβαίως, προχωράμε σε τέτοιες ενέργειες, και μόνοι μας και σε συνεργασία με το υπουργείο Τουρισμού. Παραδείγματος χάρη, μαζί με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο καθιερώσαμε το ελληνικό πρωινό για τα ξενοδοχεία, που πρέπει να προσφέρουν προϊόντα και συνταγές ανάλογα με την περιφέρεια στην οποία ανήκουν, δίνοντάς τους το ειδικό σήμα. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο καλά πήγαν οι επιχειρήσεις που εντάχθηκαν στο πρόγραμμα. Ξεκινήσαμε με 70-80 ξενοδοχεία, ο αριθμός τους έχει εκτοξευθεί και θέλουν πολλά ακόμη να ενταχθούν. Τώρα, καθιερώνουμε και ένα δεύτερο ανάλογο εργαλείο: τις ελληνικές παλέτες τυριών. Αν είσαι στις Κυκλάδες, για παράδειγμα, αυτά τα συγκεκριμένα τυριά θα έχει η παλέτα σου. Αν είσαι στο Μέτσοβο, θα σερβίρεις τα άλλα και ούτω καθεξής. Με έναν νέο νόμο έχουμε επίσης θεσμοθετήσει τα λεγόμενα πολυλειτουργικά αγροκτήματα και τον θεσμό της οικοτεχνίας. Σε πρόσφατη ημερίδα παρουσιάσαμε τους πρωτοπόρους των πολυλειτουργικών αγροκτημάτων και της οικοτεχνίας μεταξύ των οποίων και τέσσερα αδέλφια από τη Φλώρινα που έκαναν δικό τους αγρόκτημα και οικοτεχνία. Από την πιπεριά Φλωρίνης που καλλιεργούν παράγουν τουλάχιστον 30 προϊόντα. Να ένας ακόμη τρόπος να προβληθεί η τοπική γαστρονομία και να πρωταγωνιστήσει, διασώζοντας παράλληλα και τις παραδοσιακές γεύσεις, αλλά και να δώσουμε φθηνά προϊόντα στον καταναλωτή .
Πάντως, µπορεί 101 προϊόντα να κατοχύρωσαν την ελληνική ταυτότητα, η χώρα όµως έχει µικρότερα κέρδη σε σχέση µε άλλα κράτη «φτωχότερα» σε προϊόντα ΠΟΠ και ΠΓΕ.
Αυτό συμβαίνει, όμως, επειδή ένα μεγάλο μέρος των ΠΟΠ προϊόντων που παράγουμε καταναλώνεται στην εσωτερική αγορά. Ακόμηκαι στη φέτα, το 80% της παραγωγής μένει στην Ελλάδα. Ισως και οι έλεγχοι πρέπει να γίνουν αυστηρότεροι, γιατί και στο εσωτερικό, δυστυχώς κάποια λευκά τυριά βαφτίζονται φέτα και πωλούνται ως τέτοια. Χρειάζεται επισταμένη προσπάθεια και σε αυτό μπορεί να μας βοηθήσει και η επιστήμη.
Τι εννοείτε;
Πλέον οι τεχνικές γονιδιωματικής τεχνολογίας – που εξελίχθηκαν με την αλληλούχηση πολλών γονιδιωμάτων από πολλά είδη, με αποκορύφωμα την αλληλούχηση του ανθρωπίνου γονιδιώματος στις αρχές του αιώνα – έχουν αναπτυχθεί πάρα πολύ από τα ινστιτούτα μας σε συνεργασία με την Τράπεζα Διατήρησης Γενετικού Υλικού. Εχουμε κάνει DNA barcoding σε πάρα πολλά ελληνικά προϊόντα και στα είδη από τα οποία προέρχονται, έχουν δηλαδή αναπτυχθεί συγκεκριμένα τεστ ώστε να μπορούμε να ελέγξουμε τα προϊόντα και κανείς να μην μπορεί να κοροϊδέψει τον καταναλωτή. Ετσι, αν διαθέσουμε μερικά λεπτά παραπάνω, παραδείγματος χάρη, για τη φάβα Σαντορίνης, θα είμαστε σίγουροι ότι πρόκειται για αυθεντική φάβα Σαντορίνης. Επιπλέον, η επιστήμη μάς δίνει ένα ακόμη δυνατό όπλο. Η γνώση μέσα από τις επιστημονικές μελέτες έρχεται να δώσει νέα αξία στα παραδοσιακά μας προϊόντα. Γιατί θεωρείτε ότι γίνεται σήμερα τόσο μεγάλη συζήτηση στην Αμερική για το ελληνικό γιαούρτι; Επειδή είναι πλούσιο σε προβιοτικά, καλούς μικροοργανισμούς που συμβιούν μαζί μας και συμβάλλουν στην καλή λειτουργία του οργανισμού μας, από το γαστρεντερικό σύστημα μέχρι το ανοσοποιητικό. Ξέρετε ποιο είναι το Νο 1 προβιοτικό προϊόν; Το γιαούρτι μας, το ζυμωμένο γιαούρτι μας. Μια δεύτερη κατηγορία είναι τα ζυμωμένα λαχανικά, τα τουρσιά, οι ελιές, αλλά και τα ζυμωμένα κρεατικά, όπως το σαλάμι αέρος και το κρητικό απάκι για παράδειγμα. Είναι απορίας άξιον πώς αυτοί οι άνθρωποι από τόσο παλιά είχαν τόσο προχωρημένη γνώση χάρη στην παρατήρηση.
Οπως έχετε δηλώσει, προωθούνται στην ΕΕ τρία νέα σήµατα ποιότητας: για τα παραδοσιακά προϊόντα, για τη νησιωτική παραγωγή και για την ορεινή. Πώς βαίνουν οι συζητήσεις;
Χειριζόμαστε αυτά τα θέματα στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας και τα προωθούμε όσο περισσότερο μπορούμε. Θέλω να πιστεύω ότι θα τελειώσουμε νωρίς με τα σήματα ποιότητας των παραδοσιακών προϊόντων. Αμέσως μετά θα προχωρήσουμε στα ορεινά. Σε σχέση με τα προϊόντα της νησιωτικής παραγωγής υπάρχουν κάποια κωλύματα και ίσως καθυστερήσουν. Οταν 28 κράτη συζητούν, τα πράγματα περιπλέκονται ανάλογα με τα συμφέροντα της κάθε χώρας. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να ευτελιστεί το πνεύμα του σήματος ποιότητας και πιστεύω ότι θα βρούμε τη χρυσή τομή.
*Δημοσιεύθηκε στο BΗΜΑ GOURMET την Κυριακή 9 Μαρτίου 2014.
