Η Φολέγανδρος λάμπει ολοχρονίς σαν αρχοντογεννημένη καλλονή. Αλλά αυτές τις ακριβές ημέρες, την Κυριακή, τη Δευτέρα και την Τρίτη του Πάσχα, που η Κερά του νησιού, σαν μεγάλη μητέρα που διατρέχει όλη την πορεία μέσα στις χιλιετίες του γένους των ανθρώπων, πηγαίνει σε όλα τα σπίτια για να αφήσει τη χάρη Της για όλον τον επόμενο χρόνο, το νησί και τα πρόσωπα των ανθρώπων του λάμπουν. Πραγματική Λαμπρή των πάλλευκων εκκλησιών, των σπιτιών και των σοκακιών, των μεσογειακών φρύγανων, των γκρίζων ξερολιθιών, της γαλανής θάλασσας, των εκτυφλωτικών συναισθημάτων. Η μεγάλη γιορτή των μικρών τόπων, η απελευθέρωση της συλλογικής ενέργειας και της συσσωρευμένης χαράς της ζωής.
Λαμπρή και η εμβληματική εικόνα της Φολεγάνδρου, η εκκλησιά της Παναγιάς στην κορυφή του βράχου, με τα αρχαία μέλη του Παλαιόκαστρου γύρω της και το ασβεστογραμμένο μονοπάτι με τις δεκάξι βόλτες που ανηφορίζει από τη Χώρα μέχρις εκεί. Λαμπρά και τα πρόσωπα της Γεωργίας, που πάει μπροστά και χτυπά το καμπανάκι της για να αναγγείλει την έλευση της Εικόνας, και του Αντώνη, που κρατά υψωμένο το λάβαρο της Ανάστασης. Δόθηκε το σύνθημα και κίνησε η πομπή με την ασημένια κεφαλή που δύο νέοι κατέβασαν τόσο προσεκτικά από το τέμπλο. Εκεί, ακουμπισμένο στη θέση της Παναγιάς, έμεινε ένα τάμα, ένα αφιέρωμα, ένα μικρό κουλούρι που περιγράφει έναν σταυρό διακοσμημένο με αμύγδαλα, ζυμωμένο με μεράκι και πίστη. Το έπλασε και το απόθεσε εκεί την Πρωτοχρονιά η κυρία Ειρήνη, και ένα άλλο κουλούρι το κράτησε στο εικονοστάσι της θεμωνιάς τους στη Στρίνα, στο Ανω Λιβάδι. Δίπλα, ο κύριος Δημήτρης σταυρώνει το καζάνι όπου βράζει το γάλα στα ξύλα για να βγάλει την πρώτη κουταλιά μυζήθρα. Η μυζήθρα βγαίνει κλασικά από το τυρόγαλο που έμεινε από την πρώτη βράση, αφού προσθέσεις και πλήρες γάλα. Από την πρώτη βράση βγαίνει η μανούρα, ένα κεφαλοτύρι που τώρα τα αλατισμένα κεφαλάκια του στεγνώνουν πάνω στην κρεβατσούλα. Η κυρία Ειρήνη περιμένει να ακουστεί το «Χριστός Ανέστη» και να την επισκεφτεί η Παναγιά τη Λαμπρή Τρίτη το πρωί, για να τα πάει στη θάλασσα και να τα πλύνει. Προς τη θάλασσα θα πάει μετά και η εικόνα της Παναγιάς, για να επιβιβαστεί στον Καραβοστάση στο μεγάλο, κόκκινο τρεχαντήρι που έχει το όνομά Της, για να την πάει μια βόλτα και στη θαλασσινή επικράτειά Της.
Βασικό συστατικό στα μελοπιτάκια είναι η μυζήθρα και στις πίτες η μανούρα. Αυτά είναι τα κλασικά πασχαλινά γλυκά της Φολεγάνδρου που τα ετοιμάζουν το Μέγα Σάββατο και υπάρχουν στο τραπέζι κάθε σπιτιού που μπαίνει η εικόνα της Παναγίας. Οι πίτες είναι μεγάλες, αλμυρές «φωλιές» από ζυμάρι (αλεύρι, βούτυρο, λάδι, μαγιά) γεμάτες με μανούρα, μυζήθρα και αβγό, και τα μελοπιτάκια μικρότερες, γλυκές, με γέμιση από μυζήθρα, μέλι, ζάχαρη και κανέλα. Αυτά τα στρωμένα τραπέζια είναι καθρέφτης της ζωής της Φολεγάνδρου.

Στη Χώρα είναι πιο συχνό, κοντά στα παραδοσιακά εδέσματα, να αυξάνονται και να πληθύνονται τα καινούργια, υπερτοπικά κεράσματα. Στην Ανω Μεριά, πιο παραδοσιακό τόπο οικογενειακής αυτάρκειας, στα κεράσματα εμφανίζεται και η λαδένια, η πίτσα των Κυκλάδων, από φύλλο, ντομάτα, λαδάκι, κάππαρη και το άλλο τοπικό τυρί, το σουρωτό, ξινό τυρί που γίνεται από αδύνατο γάλα τους καλοκαιρινούς μήνες και ταιριάζει πολύ στη σαλάτα, με το καρπούζι και το σταφύλι, όπως μας λέει ο Αντώνης Αγάς. Η Ειρήνη, στο παραδοσιακό μαγειρείο «Μίμης», ετοιμάζει στο άψε σβήσε μπουρεκάκια με χειροποίητο φύλλο και σουρωτό, καθώς περιμένουν την έλευση της εικόνας.

Εδώ στην Ανω Μεριά η εικόνα της Παναγιάς ήρθε με τα πόδια από τη Χώρα. Την παρέλαβαν οι χωριανοί που ήρθαν μαζί με τον δικό τους παπά και άρχισαν να περπατούν νύχτα στο «φρύδι» που χαράζει τις απότομες πλαγιές που κατρακυλούν προς τη θάλασσα. Από το Πρόβαλμα διαγραφόταν μέσα στο λυκόφως η Αγκάλη, καθώς ο ήλιος έδυε πίσω από την Πολύαιγο, την Κίμωλο και τη Μήλο. Πού και πού αχνοσχεδιάζονταν και οι κύκλοι των λεμονόσπιτων. Μια ολόκληρη ξερολιθιά χτίστηκε για να προσφέρει απανεμιά στο πολύτιμο χρυσόδενδρο. Ο κύριος Μίμης, η προσωποποίηση των αγαθών της γης, λάμπει καθώς προσφέρει το κρασί του στο αρχοντικό του στην Ανω Μεριά, καθώς η κυρία Μαρία δεν προλαβαίνει να πηγαινοέρχεται από την κουζίνα για τους μεζέδες. Το καράβι που περνάει ανοιχτά χαιρετά με ένα σφύριγμα την εικόνα που συνεχίζει την πορεία της μέσα στα αθέριστα ακόμη χωράφια για τις θεμωνιές των ξωμάχων. Το βράδυ, όμως, θα διανυκτερεύσει στο τέρμα αυτού του απίθανου σοκακιού, από τα πιο όμορφα σύνολα των Κυκλάδων Νήσων, στο Κάστρο της Χώρας. Το πρωί της Λαμπρής Τρίτης οι γυναίκες που κρατούσαν όλο το βράδυ συντροφιά στην εικόνα στο κέντρο της Παντάνασσας θα ευχηθούν με ένα στόμα σε Εκείνην και σε εμάς: «Καλό δρόμο»…

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Μ. Σάββατο 30 Απριλίου 2016

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ