Η ιστορία του Κουνκούς πριν από έναν μήνα είχε κάνει τον γύρο του κόσμου. Εφυγε μαζί με την οικογένειά του από το Ιράκ. Διέσχισε μέσα σε μια φουσκωτή βάρκα το Αιγαίο και έφτασε στη Λέσβο. Ωστόσο, μέσα στον πανικό χάθηκαν τα ίχνη του. Η οικογένειά του συνέχισε το ταξίδι της καταλήγοντας σε ένα κέντρο φιλοξενίας στη Νορβηγία, αλλά εκείνος παρέμεινε στο νησί. Οι κάτοικοι τον ξεχώρισαν αμέσως. Διέφερε από τις υπόλοιπες γάτες. Ηταν ένας γάτος-πρόσφυγας. Τον ονόμασαν Δία και δύο εθελόντριες έφτιαξαν μια σελίδα στο Facebook, την κοινότητα Reunite Dias, και έναν λογαριασμό στο Twitter, @DiasTheCat με hashtag #reunitedias, προκειμένου να σμίξει με τους δικούς του. Τελικά, μια γυναίκα από το Βερολίνο δέχτηκε να τον φιλοξενήσει και να τον υιοθετήσει, σε περίπτωση που δεν βρισκόταν η οικογένειά του. Η αναζήτηση, όμως, πέτυχε. Και ο Κουνκούς επέστρεψε γουργουρίζοντας στην αγκαλιά των καλών του φίλων.
Οι γάτες φαίνεται να ασκούν μια περίεργη γοητεία στους ανθρώπους. Μοιάζουν να καμαρώνουν με την ανεξαρτησία τους, σαν να μας λένε ότι δεν μας χρειάζονται πραγματικά. Και παρά την υπεροψία τους –ή πιθανόν εξαιτίας της –πολλοί από εμάς δεν μπορούμε να τους αντισταθούμε: από τον σύρο πρόσφυγα που θα κουβαλήσει τη γάτα του μέσα σε μάρσιπο, μέχρι την ποπ σταρ Τέιλορ Σουίφτ η οποία δεν σταματά να ανεβάζει στο Ιnstagram ενσταντανέ με τις γάτες της. Μάλιστα, όταν έφτασε τους 50 εκατομμύρια ακολούθους στο Instagram, δεν δίστασε να παραδεχτεί: «Ευχαριστώ πολύ, παιδιά. Είμαι απόλυτα σίγουρη πως αυτό συνέβη μόνο και μόνο επειδή έχω χαριτωμένες γάτες».
Η δυναμική των εφτάψυχων αιλουροειδών είναι γνωστή. Μπορούν να γίνουν αυτήκοοι μάρτυρες των πιο μυστικών συζητήσεών μας και να φτάσουν να προκαλέσουν ακόμη και «διπλωματικά επεισόδια». Το 2009, στη 18η Εκθεση Καθαρόαιμων Γάτων που πραγματοποιήθηκε στη Λευκωσία, εκατοντάδες Ελληνοκύπριοι κατηγόρησαν την Αγκυρα ότι τα τελευταία χρόνια επιχειρεί να διασταυρώσει με δικές της γάτες κυπριακά είδη (τη ράτσα «Αγία Ελένη» και τη ράτσα «Αφροδίτη») και να τα μεταλλάξει. Γιατί οι γάτες στην Κύπρο θεωρούνται σχεδόν ιερές. Η παράδοση, μάλιστα, θέλει να τις έφερε στο νησί η Αγία Ελένη όταν σταμάτησε ύστερα από φουρτούνα στην Κύπρο, καθώς κατευθυνόταν στους Αγίους Τόπους, ώστε να προστατεύσει το νησί από τα φίδια και τις σαύρες που είχαν αναπτυχθεί εκεί λόγω της ξηρασίας.
Από τον καιρό λοιπόν που ο Ηρόδοτος αφιέρωσε τον χρόνο του για να καταγράψει τη δική του μαρτυρία για τις γάτες, «αυτή η γαλή η οικοδίαιτος», η πάντα αυτόνομη και διακριτική, με μια «συμπυκνωμένη προσωπικότητα» που δεν δωροδοκείται απλά με μερικά χάδια στο τέλος της ημέρας, αποτελεί πιστή σύντροφο των καλλιτεχνών. Μέχρι και ο αυστηρός ποιητής της «Ερημης χώρας», ο Τ.Σ. Ελιοτ, δεν μπόρεσε να της αντισταθεί, εκδίδοντας το 1939 την ποιητική του συλλογή «Το εγχειρίδιο πρακτικής γατικής του γερο-Πόσουμ», βιβλίο το οποίο αποτέλεσε αργότερα έμπνευση για ένα από τα μακροβιότερα μιούζικαλ του κόσμου, το περίφημο «Cats».
Και ο Eρνεστ Χέμινγουεϊ λάτρεψε τις γάτες, όταν ένας καπετάνιος τού χάρισε μια εξαδάκτυλη γαλή, τη Σνόουμπολ, την οποία άφησε ελεύθερη να αναπαραχθεί στο κτήμα του στη Φλόριντα γεμίζοντας γάτες τις οποίες τις βάπτιζε με ονόματα διάσημων ανθρώπων. Ο Σαρτρ, πάλι, αποκαλούσε τη γάτα του Μηδέν, ενώ ο Μπέκετ ονόμασε τις γάτες του Βατ και Μέρφι, που είναι τίτλοι δύο μυθιστορημάτων του. Γατόφιλος και ο Χαρούκι Μουρακάμι, ο οποίος δεν δίστασε να βαπτίσει τον γάτο του Κάφκα. O Zαν Κοκτό πήγε ένα βήμα παραπέρα και πέρασε στην ενεργό δράση, βοηθώντας ακόμη και στη δημιουργία μιας «Λέσχης Φίλων της Γάτας» στο Παρίσι όπου γινόταν σόου γατο-καλλιστείων και τα μέλη φορούσαν μια καρφίτσα-κεφάλι γάτας, σχεδιασμένη από τον ίδιο. Mια από τις ιδιαίτερα αγαπημένες του φράσεις ήταν η εξής: «Αγαπώ τις γάτες επειδή μου αρέσει το σπίτι μου –και σιγά σιγά, μετατρέπονται στην ορατή του ψυχή».
Στη λίστα με τους φαν των εξημερωμένων αίλουρων φιγουράρουν δεκάδες προσωπικότητες των γραμμάτων και της διανόησης, από τον Μαρκ Τουέιν μέχρι τον Τρούμαν Καπότε και από τον Ρέιμοντ Τσάντλερ μέχρι την Πατρίτσια Χάισμιθ, ανάμεσά τους και ποιητές που έγραψαν για τη γάτα όπως ο Μποντλέρ και ο Ρίλκε, αλλά και δικοί μας όπως ο Σεφέρης, ο Ρίτσος και η Δημουλά, ενώ ο Νίκος Δήμου τούς έχει χαρίσει «Το βιβλίο των γάτων», με ποιήματα που θα συγκινήσουν κάθε συνειδητοποιημένο φιλόζωο. Εξίσου πλούσιο σε ιστορίες γατίσιας αγάπης υπήρξε ανέκαθεν και το Χόλιγουντ, τόσο το παλαιό όσο και το νέο –εντός και εκτός πλατό.
Στις λιγότερο ρομαντικές ημέρες μας η Grumpy Cat (σ.σ.: η σκυθρωπή γάτα) μονοπωλεί τα social media και κερδίζει εκατομμύρια, ενώ η Σουπέτ, η γάτα του εκκεντρικού Καρλ Λάγκερφελντ, μετρά πάνω από 49.500 followers στο Τwitter. Την ίδια στιγμή, τα νέα είδωλα της ποπ εμφανίζονται ιδιαίτερα γατόφιλα. Πέρα από την Τέιλορ Σουίφτ υπάρχει και η Κέιτι Πέρι –μάλιστα η μία γάτα της που ακούει στο όνομα Kitty Purry έχει κάνει πέρασμα και από το βιντεοκλίπ του τραγουδιού «Ι Κissed a Girl» -, ενώ η Κesha έχει έναν γάτο Σιάμ που ονομάζει Mr. Peep$.
Πέρα από τη σόουμπιζ, τις τέχνες και τα γράμματα, η πολιτική και η εξουσία γενικότερα είναι επίσης ένα από τα πεδία δραστηριότητας που η γάτα τιμά. Η ατάραχη, αυστηρή και αθόρυβη «γάτα των Ιμαλαΐων» που ζει σε μοντέρνο διαμέρισμα πολύ κοντά στην αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας συμμετείχε και «κατέγραφε» με την έκτη αίσθησή της όλες τις μυστικές συναντήσεις κορυφαίου πολιτικού προσώπου με σημαίνοντες παράγοντες της επιχειρηματικής και εκδοτικής ζωής. Ορισμένες από τις αποκαλύψεις της γάτας αυτής, όπως δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο «Βήμα της Κυριακής», προκάλεσαν έντονη νευρικότητα σε ανώτατους πολιτικούς κύκλους.
Ανάλογη νευρικότητα προκαλούσε στους επισκέπτες η μελαγχολική γκρίζα γάτα που κρατούσε στοργικά στην αγκαλιά του ο Μάρλον Μπράντο στον «Νονό» –την είχε «στρατολογήσει» ο Κόπολα στο πάρκινγκ της Paramount -, ενώ γενική κατακραυγή ξεσήκωσε στην Αγγλία η θρυλούμενη αντιπάθεια της Σερί Μπλερ για τον γάτο Χάμφρι που ζούσε στην Ντάουνινγκ Στριτ για οκτώ χρόνια, ώσπου να εκλεγεί πρωθυπουργός ο Τόνι Μπλερ, το 1997. Η Σερί ποτέ δεν παραδέχτηκε ότι αντιπαθούσε τις γάτες, διότι οι γάτες είναι δημοφιλείς στην Αγγλία, ωστόσο μέσα στους πρώτους έξι μήνες της θητείας του συζύγου της, ο Χάμφρι εξορίστηκε από την πρωθυπουργική κατοικία. Ο Χάμφρι χαρακτηριζόταν από τον Τύπο «υπάλληλος της πρωθυπουργικής κατοικίας» και μάλιστα ήταν ο μοναδικός που είχε ελεύθερη πρόσβαση όλες τις ώρες σε όλους τους χώρους. Οπως ακριβώς η γάτα των Ιμαλαΐων στην Αθήνα και η γάτα του Ντον Κορλεόνε στον «Νονό», έτσι και ο Χάμφρι κατέγραψε μερικά από τα μεγαλύτερα μυστικά της τελευταίας περιόδου της κυβέρνησης Θάτσερ, αλλά και της κυβέρνησης Μέιτζορ. Η επίσημη δουλειά του Χάμφρι, όμως (το «cover» του, για να το πούμε απλά, στη γλώσσα των μυστικών υπηρεσιών), ήταν να περιπολεί και να εξολοθρεύει τα ποντίκια που αναδύονται από τους υπονόμους του κέντρου του Λονδίνου και βρίσκονται πολύ κοντά στον Τάμεση, τα οποία λατρεύουν να ροκανίζουν τα πάντα μέσα στα ηλικίας σχεδόν 400 ετών κεντρικά κτίρια της βρετανικής εξουσίας.
Ο Χάμφρι, λοιπόν, ήταν μία από τις πιο γνωστές γάτες του κατεστημένου και της αγγλικής διαπλοκής που έπιανε όλα τα ποντίκια και μάλιστα είχε διαδεχθεί τον γάτο Γουίλμπερφορς, ο οποίος έκανε την ίδια δουλειά από το 1973 έως το 1986. Το 2007, δέκα χρόνια μετά την «αποστράτευση» του Χάμφρι, και επί πρωθυπουργίας Γκόρντον Μπράουν, ήταν η σειρά της ασπρόμαυρης Σίμπιλ να ξετρυπώσει τα μικροσκοπικά τρωκτικά στον αριθμό 10 της Ντάουνινγκ Στριτ (πήρε το όνομά της από ηρωίδα της κωμικής βρετανικής σειράς «Fawlty Towers»). Περιττό να προσθέσουμε ότι, όπως αντιλαμβάνονται οι οξυδερκείς αναγνώστες, κάθε απρόσιτο κτίριο εξουσίας, όσο καινούργιο και αν είναι, προσελκύει διαρκώς ποντίκια και αρουραίους κάθε είδους (που συνήθως μεταμφιέζονται σε πρόσωπα τα οποία ασκούν την εξουσία με τρόπο όλο και πιο αγοραίο) και γι’ αυτό οι γάτες –οι πραγματικές, αλλά και με τη μεταφορική σημασία της λέξης -, αυτά τα ανεξιχνίαστα, μυστηριώδη, μοναχικά, εμμονικά και περίεργα θηλαστικά, είναι πάντα απαραίτητες για την εύρυθμη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Παρ’ όλα αυτά, το ερώτημα παραμένει: Τι πραγματικά γνωρίζουμε για τις γάτες; Η σχέση μας σίγουρα μετρά χρόνια. Το DNA των αιλουροειδών δείχνει ότι η οικόσιτη γάτα ίσως να χωρίστηκε από την αντίστοιχη άγρια κάπου στη Μ. Ανατολή σχεδόν πριν από 10.000 χρόνια. Το 2014, μια έρευνα του Μάικλ Μοντάζ και των συναδέλφων του στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις εντόπισε ένα σετ γονιδίων που μπορεί να ήταν κρίσιμο για τη μετάλλαξη των προϊστορικών γατών στα αινιγματικά κατοικίδια που γνωρίζουμε σήμερα. Αυτά τα γονίδια συνδέονται με κύρια χαρακτηριστικά συμπεριφοράς όπως η ικανότητα να μαθαίνουν αλλά και να μειώνουν τη δειλία τους, στοιχεία ικανά να βοηθήσουν τις γάτες να συμβαδίσουν με την ανθρώπινη καθημερινότητα.
Παρ’ όλα αυτά, πολλά μυστήρια παραμένουν σε σχέση με την αποκρυπτογράφηση της συμπεριφοράς και της εξυπνάδας των αιλουροειδών, σε αντίθεση με τις ολοένα περισσότερες γνώσεις μας για τους σκύλους. Το χάσμα ξεκίνησε κυρίως λόγω της εντατικής ανάγκης να μελετήσουμε για τους σκύλους, καθώς πολλές αρνητικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ ανθρώπων και σκύλων τούς έθεσαν πιο γρήγορα στο μικροσκόπιο.
Ενας ίσως ουσιαστικότερος λόγος που εξηγεί τη μειωμένη μας γνώση για τα αιλουροειδή προέρχεται από την ίδια τη συμπεριφορά και τη φύση των γατών. Μολονότι οι πρόγονοι των σκύλων περιπλανήθηκαν σε αγέλες και έμαθαν περίπλοκες στρατηγικές για να αλληλεπιδρούν κοινωνικά με άλλα ζώα, οι πρόγονοι της σημερινής σπιτόγατας ήταν πιο μοναχικά ζώα. Επομένως, τα πρότυπα της αλληλεπίδρασής τους με άλλα ζώα αλλά και με τον ίδιο τον άνθρωπο είναι δυσκολότερο να αναλυθούν. Επιστήμονες πιστεύουν ότι όπως τα σκυλιά, έτσι και οι γάτες είναι ικανές να ακολουθήσουν ένα δάχτυλο το οποίο δείχνει προς το φαγητό. Aν όμως το μπολ είναι μακριά, η γάτα θα εγκαταλείψει την προσπάθεια, σε αντίθεση με τον σκύλο, ο οποίος θα αναζητήσει έναν άνθρωπο για να τον βοηθήσει. «Αν υπάρχει ένα πρόβλημα», εξηγεί ο ζωολόγος Τζον Μπράντσο του Πανεπιστημίου του Μπρίστολ, είναι ότι «οι γάτες προσπαθούν να λύσουν μόνες τους το πρόβλημα. Και αν αποτύχουν, απομακρύνονται».
Οι γάτες είναι επίσης δύσκολες στον χειρισμό τους σε περιβάλλον εργαστηρίου. «Το δευτερόλεπτο που θα πάρεις μια γάτα από το σπίτι της γίνεται νευρική» εξηγεί η Μαριέκε Γκάρτνερ, ψυχολόγος του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου. Ως αποτέλεσμα, οι περισσότερες έρευνες για τις γάτες είναι βασισμένες σε παρατηρήσεις στο σπίτι παρά σε ελεγχόμενα πειράματα στο εργαστήριο.
Εχουμε λοιπόν να μάθουμε πολλά ακόμη για τις γάτες. Προς το παρόν, μπορούμε να ερμηνεύσουμε μερικά μόνο σημάδια τους. Αλλωστε είναι εφτάψυχες.
Τα σημάδια της γάτας

–Το γουργούρισμα υπηρετεί αρκετούς σκοπούς: μοιράζεται τη συναισθηματική της κατάσταση (ευτυχία ή δυστυχία), εκφράζει κάτι επείγον, όπως για παράδειγμα ότι θέλει να την ταΐσεις, ή εξωτερικεύει το στρες ή κάποιον τραυματισμό που υπέστη.
–Οι γάτες δεν νιαουρίζουν συνήθως η μία στην άλλη, αλλά μαθαίνουν ένα «ρεπερτόριο» νιαουρισμάτων για να
επικοινωνούν με τους ανθρώπους. Συνήθως ο ήχος του νιαουρίσματος είναι συγκεκριμένος για κάθε σχέση: ένας ιδιοκτήτης γνωρίζει τι σηματοδοτεί το νιαούρισμα της δικής του γάτας, αλλά δεν αναγνωρίζει υποχρεωτικά τι σηματοδοτεί το νιαούρισμα μιας άλλης γάτας.

–Τα αφτιά της γάτας όταν κινούνται προς τα πίσω υποδεικνύουν εχθρικότατα, όταν όμως κινούνται προς τα εμπρός αποκαλύπτουν ενδιαφέρον.
–Οταν η ουρά της γάτας είναι ίσια και κάθετη, δείχνει ότι σε συμπαθεί, αλλά και ότι έχεις μια αμυδρή υπεροχή ως προς αυτήν. Οταν η ουρά της είναι ίσια και κάθετη με «ηλεκτρισμένο» όμως τρίχωμα, φανερώνει ότι η γάτα είναι εκνευρισμένη. Οταν η ουρά βρίσκεται ανάμεσα στα πόδια της, αυτό ερμηνεύεται ως ανασφάλεια και ως προσπάθεια διαφυγής.
–Η γάτα έχει αδένες στη γωνία των χειλιών της, ανάμεσα στα αφτιά και στα μάτια, αλλά και κάτω από το πιγούνι της. Oταν τρίβει το κεφάλι και το πρόσωπό της επάνω σε αντικείμενα δείχνει ότι σημαδεύει την περιοχή της, ενώ κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η κίνηση αυτή σηματοδοτεί και στοργή.
–Αν η γάτα είναι ξαπλωμένη με την πλάτη της, αφήνοντας την κοιλιά της ακάλυπτη, φαίνεται ότι είναι χαλαρή και ότι σε εμπιστεύεται.
–Οι γάτες που επιδίδονται στη χαρακτηριστική κίνηση του «ζυμώματος» με τις πατούσες τους σε άλλες γάτες ή πρόσωπα που θεωρούν ανώτερά τους δείχνουν αφοσίωση και συμπάθεια. Τα νεογέννητα γατάκια «πλάθουν» την κοιλιά της μητέρας τους για να διευκολύνουν τον θηλασμό.
–Αν δύο γάτες ίδιου μεγέθους και status γλείφονται και περιποιούνται η μία την άλλη, αυτό είναι μια κίνηση που αποδεικνύει βελτίωση των δεσμών τους και είναι πολύ σημαντική για την κοινωνία των γατών.
Και οι επτά είναι υπέροχες (και εφτάψυχες)

Ιμαλαΐων

Αξιαγάπητη διασταύρωση Σιάμ και Περσικής, οφείλει τα βαθυγάλαζα μάτια της στην πρώτη και το πλούσιο τρίχωμά της στη δεύτερη. Είναι ευφυής, κοινωνική, ευγενής, φιλοπαίγμων, δραστήρια και αφοσιωμένη, μια ιδανική συγκάτοικος.

Βεγγάλης

Μια εξημερωμένη λεοπάρδαλη τσέπης. Τα ζωηρόχρωμα κυκλικά μοτίβα στο σώμα της την καθιστούν μοναδική και περιζήτητη. Διακρίνεται για την αλτικότητά της, αγαπά το νερό και τις εξερευνήσεις και αποζητά την προσοχή.

Σιάμ

Γαλανομάτα, με τριγωνικό κεφάλι και μυώδη κορμό, έλκει την καταγωγή της από την Ταϊλάνδη και απέκτησε star quality σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική τον περασμένο αιώνα, ειδικά χάρη στον «εξωστρεφή» χαρακτήρα της.

Βρετανική

Η γαλή της Γηραιάς Αλβιώνας αποτελεί μία από τις αρχαιότερες ράτσες γάτας (με ρίζες στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία). Εχει διαπεραστικά χάλκινα μάτια, βελούδινο τρίχωμα, βρετανικό φλέγμα και ήπιο ταμπεραμέντο.

Περσική

Οι πρώτοι πρόγονοί της κατέφθασαν στην Ευρώπη από την Περσία περί το 1620. Η πλούσια, απαλή, μακριά γούνα της την έχει κάνει έκτοτε περιζήτητη και στις δύο όχθες του Ατλαντικού καθώς είναι φιλική και με άλλα κατοικίδια.

Sphynx

Εκκεντρική εμφάνιση, ζωηρό βλέμμα, υπερμεγέθη αφτιά, εξωστρεφής χαρακτήρας, αξιοσημείωτη ενεργητικότητα και παντελής απουσία τριχώματος – τα πρώτα «δείγματα» άρχισαν να αναπαράγονται μαζικά στον Καναδά των 60s.

Maine Coon

Εύσωμη, κοινωνική και με ανεπτυγμένο το ένστικτο του κυνηγού, αυτή η αφράτη ιθαγενής της αμερικανικής ηπείρου είναι ό,τι πιο κοντινό υπάρχει σε σκύλο, κυρίως λόγω της αφοσίωσής της στην οικογένεια που τη φιλοξενεί.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 26 Μαρτίου 2016

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ