Φωτεινή Λευκωσία

Η Λευκωσία είναι η αρχή και το τέλος της Ανατολής και η αρχή και το τέλος της Δύσης. Αυτό είναι η αφετηρία της γοητείας της, αλλά και των δεινών της. Αυτά που περνούν σαν ένα γκρίζο σύννεφο πάνω από το γελαστό πρόσωπό της. Γιατί αυτή η πελεκηµένη πέτρα στο χρώµα του ηλιοβασιλέµατος, µε την οποία έχουν χτιστεί τα τείχη και η Παλιά Γειτονιά, µοιάζει όντως µε χαµόγελο. Η παλιά Λευκωσία σού χαµογελά, έστω κι αν µέσα σε αυτό το χαµόγελό της διαγράφεται µια νεκρή ζώνη µε εγκαταλελειµµένα ή και ερειπωµένα από τη βάρβαρη εισβολή αρχοντικά και η ζωή τελεί εν αναµονή.

Στην Κύπρο τη θαλασσοφίλητη δεν ξεχνάς ούτε στιγμή, αφού υπάρχει για να σου θυμίζει την πατρίδα, καθώς μας δίδαξε ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης. Το σκεφτήκαμε κι εμείς όταν ψηλά από το Τρόοδος είδαμε την αγκάλη της Μόρφου να αστράφτει στον ήλιο, πίσω από τα «τέλια»: η Κύπρος είναι η ιδιαίτερη πατρίδα όλων των Ελλήνων. Ο Γιώργος Σεφέρης βγήκε από το Λήδρα Πάλας στους δρόμους της Λευκωσίας και εμείς τον ακολουθούμε όπως σε πολλά ταξίδια του: «Είχε πέσει η νύχτα. Γοτθικά χτίρια, τειχιά, η αυλή στο Μεγάλο Χάνι. Καλή αρχιτεκτονική. Στενοί δρόμοι με λιγοστούς διαβάτες. Οχι Ανατολή. Ενα μεσογειακό χρώμα περισσότερο».

«Τα παλιά κτίρια της Λευκωσίας έχουν το χρώμα της Μεσογείου» λέει η Αννα Παπαγιάννη. «Μόνο στα πιθάρια της Κρήτης έχω δει αυτή την απόχρωση του ηλιοβασιλέματος στη μεγάλη θάλασσά μας». Η Αννα Παπαγιάννη έχει μελετήσει επισταμένως αυτό το φως και το έκανε να διαρκεί και τη νύχτα, φωτίζοντας με αυτή την απόχρωση τα τείχη της Λευκωσίας. Κι όταν δύσει ο ήλιος, το χρώμα της Μεσογείου συνεχίζει να λάμπει στα ωραία τείχη και στους καρδιόσχημους προμαχώνες που αγκαλιάζουν την παλιά πόλη. Και εκεί, στην πύλη της Αμμοχώστου, ξεδιπλώνεται η ιστορία του οχυρού, γραμμένη και αυτή με φως. Με αυτά τα τείχη οι Ενετοί αντικατέστησαν τον 16ο αιώνα, τα πολύ πιο μακριά των Λουζινιανών του 14ου αιώνα. Θέλησαν να τα κάνουν πιο ισχυρά και να απασχολούν για την άμυνά τους λιγότερους στρατιώτες. Μα δεν είχαν τύχη. Γρήγορα οι Τούρκοι πήραν κι αυτή την πόλη την πρώτη φορά και, τετρακόσια και βάλε χρόνια μετά, πήραν ξανά ένα τμήμα της πόλης και των τειχών για δεύτερη φορά. Ετσι, η χιλιόχρονη πρωτεύουσα της Κύπρου έγινε η μοναδική πλέον διχασμένη πρωτεύουσα της Ευρώπης. Αντί για τείχος τη χωρίζει η νεκρή ζώνη.

Γυρίζεις λοιπόν προς στιγµήν την πλάτη σου στο Λήδρα Πάλας, το πιο πολυτελές ξενοδοχείο πριν από την εισβολή, µε την µπουγάδα των στρατιωτών της ειρηνευτικής δύναµης του ΟΗΕ απλωµένη στα µπαλκόνια του, και χάνεσαι στο χαµόγελο της Λευκωσίας. Το εστιατόριο Chateau Status ζει σε απόλυτη συνάφεια µε τη νεκρή ζώνη. Είναι µια έντονη ρυτίδα της εντός των τειχών Λευκωσίας και αυτή. Ξεχνάς και τη φωνή του µουσουλµάνου ιερωµένου που εκπορεύεται από τον µιναρέ της πάλαι ποτέ περικαλλούς χριστιανικής εκκλησίας της Αγίας Σοφίας στο κατεχόµενο τµήµα της πόλης. Τα πιο ωραία µνηµεία που έχουν οι Τούρκοι στην κατοχή τους τα βρήκαν έτοιµα, φτιαγµένα από άλλους. Και η Αγία Σοφία έχει αυτό το χρώµα, το µελένιο χρώµα της πέτρας, µε το πλήθος των γλυφών, απίθανες λεπτοµέρειες της οµορφιάς και της αρχοντιάς. Να, κάθεσαι αρκετή ώρα και κοιτάζεις αυτή την περίτεχνη αχιβάδα που σαν βεντάλια ανοίγει τις πέτρινες γραµµές της µε χάρη πάνω στον τοίχο του κτιρίου απέναντι από την εκκλησιά της Φανερωµένης.

Οι εκκλησιές είναι τα πιο ενδιαφέροντα μνημεία της παλιάς πόλης, μετά τα τείχη της. Μια γρήγορη περιήγηση σε αυτές μας κάνει η διευθύντρια Αρχαιοτήτων της Κύπρου Μαρίνα Σολομίδου-Ιερωνυμίδου. Μπαίνουμε από την πύλη της Πάφου και βγαίνουμε από την πύλη της Αμμοχώστου. Αυτή είναι η πλέον εντυπωσιακή πύλη από τις τρεις. Η τρίτη είναι της Κυρηνείας. Το όνομα του πρώτου αξιοθέατου εντός των τειχών παραπέμπει σε εκκλησία, αλλά δεν είναι. Η Καστελιώτισσα είναι τμήμα του παλατιού των Λουζινιανών. Η πιο παλιά εκκλησία, που έρχεται από τη βυζαντινή εποχή, είναι η Παναγία η Χρυσαλινιώτισσα και από τις πιο ενδιαφέρουσες ο Αρχάγγελος Μιχαήλ του Τρυπιώτη. Και κάπου εκεί προβάλλει το τέμενος Ομεριέ, πρώην αυγουστινιανή εκκλησία του 13ου-14ου αιώνα, και δίπλα τα λουτρά που λειτουργούν έως σήμερα. Ετσι, από τα στενά δρομάκια βγαίνεις στο άνοιγμα του αρχιεπισκοπικού μεγάρου, με την ωραία εκκλησιά του Αγίου Ιωάννη του Πίπη στον περίβολό του και το Παγκύπριο Γυμνάσιο απέναντι. Δίπλα υπάρχει ο πολύ χαρακτηριστικός δρόμος, καμαροσκέπαστος στην αρχή του, η οδός Απόστολου Βαρνάβα. Και στην Κύπρο, βέβαια, πάντα συναντάς μνημεία με αρνητική αύρα, όπως το εγκαταλελειμμένο στη νεκρή ζώνη σχολείο του Αγίου Κασσιανού.

Μπορεί η περιήγησή µας στην παλιά Λευκωσία να ξεκίνησε από το συγκλονιστικά πλούσιο και φορτισµένο Κυπριακό Μουσείο, µε τεκµήρια οικείας ιστορικής µνήµης που αρχίζουν να σε ταξιδεύουν προς το σήµερα από 8.000 χρόνια πίσω, αλλά άρχισε από την άκρη της καινούργιας πόλης, από το µοναδικό ξενοδοχείο πέντε αστέρων, ενσωµατωµένο χρόνια τώρα στη ζωή της. Ο,τι πιο σύγχρονο στην άνεση του ταξιδιώτη υπάρχει εδώ στο Hilton της Λευκωσίας –όπως ας πούµε το γυµναστήριο υγείας και οµορφιάς ή οι εγκαταστάσεις για θεραπείες σπα για χαλάρωση, αποκατάσταση και πνευµατική κάθαρση –αλλά δεν λείπουν και οι πινελιές της κυπριακής παράδοσης, ιδιαιτέρως στο εστιατόριο Fontana. Οι ραβιόλες, λόγου χάρη, αισθάνεσαι από τη γεύση τους ότι έρχονται από τη µικρή κουζίνα σπιτιού και όχι από αυτήν ενός πολυτελούς ξενοδοχείου. Στην παρουσίασή τους, όµως, µε τριµµένο χαλούµι και δυόσµο, φαίνεται η «γκουρµέ» καταγωγή τους. Το ίδιο και στο µαγειρεµένο κολοκάσι, στη σούπα αβγολέµονο, στις σεφταλιές. Το ίδιο και στον πλούσιο πρωινό µπουφέ, µε την κυπριακή εκδοχή της οµελέτας, το χαλούµι στα κάρβουνα, την αναρή και τις άλλες γεύσεις της Κύπρου, που είναι πάντα µαζί µας γλυκιά και αγαπητική…

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 08 Μαρτίου 2015