Νίκαια: Στο χρώμα του Κόλπου των Αγγέλων

Μια «άλλη» Μεσόγειος –εξίσου βαθιά κυανή και αστραφτερή µε του Αιγαίου –ερχόταν ήσυχα ήσυχα για να δώσει ένα περιπαθές φιλί στην Προµενάντ ντεζ Ανγκλέ µε το εµβληµατικό ξενοδοχείο Νεγκρέσκο. Η ηλικιωµένη κυρία που µάζεψε πάνω από το κεφάλι της όλους σχεδόν τους γλάρους του Κόλπου των Αγγέλων, µε την πρόσκληση για φαγητό που τους απηύθυνε µε τα υψωµένα χέρια της, έβαλε ισχυρές δόσεις οικειότητας στην εικόνα. Αυτό το λευκό σύννεφο που φτεροκοπούσε γύρω από τη γυναίκα θύµιζε τόσο έντονα τον πίνακα «Πολυνησία: Ο ουρανός» και τον δηµιουργό του, τον Ματίς. Ολα τον θυµίζουν στη Νίκαια, ακόµη και τα χρώµατα των αεροσκαφών της KLM, το θαλασσί του ουρανού και το πιο µπλε της θάλασσας, καθώς ελίσσονται για να προσγειωθούν στο αεροδρόµιο της Κυανής Ακτής.

Ο Ανρί Ματίς είναι ένα αυθεντικό αγρίμι του γαλλικού Νότου που ταίριαξε με τον ελεύθερο χαρακτήρα της πόλης. Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα μαζεύτηκαν γύρω του κι άλλα αγρίμια της τέχνης και συγκρότησαν το κίνημα των φοβιστών (από το γαλλικό fauve που σημαίνει άγριο θηρίο), το πρώτο καλλιτεχνικό κίνημα της πρωτοπορίας του 20ού αιώνα. Οι φοβιστές λάτρευαν το καθαρό χρώμα στη ζωγραφική και το άπλωναν επάνω στον καμβά κατευθείαν από τα σωληνάρια, με «άγρια χαρά». Οπως ακριβώς απλώνονται τα χρώματα και στη Νίκαια, στην πόλη, στη θάλασσα στα πόδια της και στις θαλασσινές Αλπεις, στην πλάτη της, μαζί με τη χαρά της ζωής, την αισιοδοξία και τη ζωντάνια που ανέδιδαν οι πίνακες των φοβιστών.

Πριν απ’ όλα η επανάσταση των χρωμάτων συμβαίνει στο Μουσείο Ματίς (www.musee-matisse-nice.org), ένα κατακόκκινο κτίριο μέσα στον ελαιώνα. Ο εκρηκτικός ζωγράφος ήρθε στη Νίκαια τον Δεκέμβριο του 1917. Νοίκιασε ένα δωμάτιο στο Hôtel Beau Rivage –που λειτουργεί ακόμη -, απέναντι από τον Κόλπο των Αγγέλων που τον θεωρούσε ιαματικό για τη βρογχίτιδα που τον βασάνιζε. Ομως η Νίκαια τον δοκίμαζε με έναν μήνα συνεχούς βροχής. Κι όταν ο ζωγράφος αποφάσισε να φύγει, του αποκάλυψε το λαμπρό φως της, τα ζωντανά χρώματά της, τη συναρπαστική θάλασσά της. Ανοιξε το παράθυρό του και κοίταξε τα σύννεφα να παίζουν κυνηγητό στον ουρανό, σπρωγμένα από το θαλασσινό αεράκι. Ηταν μια υπέροχη ημέρα που κράτησε μια ολόκληρη ζωή.

Εκεί, στο ανοιχτό παράθυρο στον Κόλπο των Αγγέλων, δίπλα στην Οπερα, την πλατεία Saleya –την αγορά των λουλουδιών και των λαχανικών –και την παλιά πόλη των πάλαι ποτέ ψαράδων µε τα πολυώροφα κτίσµατα στο χρώµα της ώχρας και του ανοιχτού πορτοκαλί, ο Ματίς ένιωσε ότι η πόλη θα τον κρατήσει για πάντα κοντά της, θεραπεύοντας την ίδια την ψυχή και το βλέµµα του. Οπως περίπου ψυχανεµίζεται και ο επισκέπτης που θα βρεθεί µπροστά σε ένα ανοιχτό παράθυρο στον Κόλπο των Αγγέλων, σαν αυτά που ζωγράφισε ο Ματίς και ορισµένα υπάρχουν στο µουσείο, ή σε κάποιο ξέφωτο του Μον Μπορόν, επάνω από το παλιό λιµάνι µε τα µυριάδες πλεούµενα και το δάσος των ιστίων τους. «Οταν συνειδητοποίησα ότι κάθε πρωί θα βλέπω αυτό το φως, δεν µπορούσα να πιστέψω την ευτυχία µου. Αποφάσισα να µην αποχωριστώ τη Νίκαια και έµεινα σχεδόν όλη µου τη ζωή κοντά της» έλεγε ο Ματίς.

Και μετά ο ζωγράφος εγκαταστάθηκε στο κτίριο που η πρόσοψή του βλέπει στην πλατεία Saleya, την καρδιά της παλιάς πόλης, και το παράθυρό του πλέον άνοιγε όχι μόνο προς τη θάλασσα, αλλά και στην αγορά των λουλουδιών. Μετά τη θάλασσα και τα κτίρια το καθαρό χρώμα στη Νίκαια αναδύεται ευωδιαστό από τα λουλούδια. Ο Ματίς τα είχε μπροστά του και τα ζωγράφιζε στο εργαστήριό του. Ταίριαζε τις ανεμώνες με μια γυναικεία φιγούρα, από αυτές που υπήρχαν πάντα μέσα στους πίνακές του αυτή την περίοδο της τέχνης του, και τα λεμόνια και τα πορτοκάλια που συνυπήρχαν όλα μαζί και στην αγορά κάτω στην πλατεία. Οπωσδήποτε το βλέμμα του ζωγράφου θα γέμισε χρώματα στην παρέλαση των λουλουδιών, που γίνεται στην Προμενάντ ντεζ Ανγκλέ από το 1876. Είναι το πιο ατμοσφαιρικό κομμάτι του περίφημου καρναβαλιού της Νίκαιας, που εφέτος είναι αφιερωμένο στον βασιλιά της μουσικής. Δεκάδες άρματα, φορτωμένα με 100.000 λουλούδια –γλαδιόλες, μιμόζες, ζέρμπερες, τριαντάφυλλα, γαρίφαλα –και ωραία κορίτσια παρελαύνουν δίπλα στη θάλασσα και ανταλλάσσουν μπουκέτα με τους θεατές σε έναν αβρό «λουλουδοπόλεμο». Εφέτος η παρέλαση των λουλουδιών θα γίνει στις 25 και 28 Φεβρουαρίου.

Τα πιο πολλά από τα λουλούδια, που σκορπίζουν τα ωραία κορίτσια στην παρέλαση, ανθίζουν στα βουνά πίσω από τη Νίκαια, στις θαλασσινές Αλπεις. Οταν ο Ματίς εγκαταστάθηκε σε µια έπαυλη στο Μον Μπορόν, έβλεπε την αυγή τον ήλιο να ανατέλλει πίσω από τα βουνά και να βάφει πορτοκαλί το κάστρο της Νίκαιας και τα κτίρια. Εκεί, ανάµεσα στις πλαγιές και τους ατέρµονες ανθόκηπους, βασιλεύει η µεσαιωνική Γκρας, το κέντρο της αρωµατοποιίας στη Γαλλία, µε την αιώνια άνοιξη. Πάντα θα θυµάµαι τον µεσιέ Νικολά Μαµουνά –έναν από τους διακεκριµένους αρωµατοποιούς -, Ελληνα της Αλεξάνδρειας µε καταγωγή από τη Χίο, να µιλάει στο ετερόκλητο ακροατήριό του σε τρεις γλώσσες για τα αρώµατα της Γκρας. Εµείς, όµως, καταλαβαίναµε περισσότερο από όλους τους άλλους τον ενθουσιασµό του. Και φυσικά κατέληξε ότι το καλύτερο γιασεµί ανθίζει στη Χίο, στην πατρίδα του. Οπως και για τον Ματίς, πατρίδα του ήταν εκεί που αντίκρισε το πιο αισθαντικό φως, στη Νίκαια. Και η Νίκαια µε τη σειρά της τιµά τον Ματίς, αλλά και τον Μαρκ Σαγκάλ –στον οποίο είναι αφιερωµένο ένα ολόκληρο µουσείο –και τους άλλους δηµιουργούς που έργα τους φιλοξενούνται στο σπουδαίο Μουσείο Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης (MAMAC) και σε άλλους χώρους τέχνης που λειτουργούν στην πόλη.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 22 Φεβρουαρίου 2015