Εμπόδια στην εκτροπή του Αχελώου

Η απόφαση του ΔΕΕ είναι καθοριστική για την έκβαση της εκδίκασης που εκκρεμεί στο ΣτΕ η οποία εξετάζει την ακύρωση νομοθετικής ρύθμισης που ψήφισε η Βουλή το 2006 (νόμος Σουφλιά 3481/2006), ώστε να παρακάμψει όλες τις προηγούμενες ακυρωτικές αποφάσεις (πέντε συνολικά) του Ανώτατου Ακυρωτικού Δικαστηρίου.

Όπως προκύπτει από την απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η εκτροπή, με τον τρόπο που σχεδιάσθηκε και εγκρίθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων το 2006, παραβιάζει την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία.

Ειδικότερα στην απόφαση επισημαίνεται ότι τα σχέδια διαχειρίσεως των λεκανών απορροής ποταμού δεν έγιναν με τη διαδικασία που προβλέπει η ΕΕ, με βάση την οδηγία 2000/60.

Όπως επισημαίνουν σε κοινή τους ανακοίνωση πέντε περιβαλλοντικές οργανώσεις (WWF Ελλάς, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ορνιθολογική, Δίκτυο Μεσόγειος SOS και Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης), το σχέδιο εκτροπής, το οποίο εγκρίθηκε με τον νόμο 3481/2006 βασιζόταν σε ανεπαρκή και ανεπίκαιρα στοιχεία και αγνοούσε τις νομικές απαιτήσεις για την διαχείριση των υδάτων.

Αυτό αναφερόταν και στο ενδέκατο ερώτημα του ΣτΕ προς το ΔΕΕ. Ειδικότερα, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της χώρας ζητούσε να διευκρινιστεί αν η οδηγία για τους οικοτόπους (92/43) απαγορεύει την υλοποίηση σχεδίου εκτροπής ύδατος μη άμεσα συνδεόμενου ή αναγκαίου για τη διατήρηση ζώνης ειδικής προστασίας (ΖΕΠ), πλην όμως δυνάμενου να επηρεάσει σημαντικά τη ΖΕΠ αυτή, ελλείψει στοιχείων ή αξιόπιστων και επικαιροποιημένων δεδομένων για την ορνιθοπανίδα της περιοχής αυτής. Η απάντηση του ΔΕΕ ήταν θετική.

«Το ΔΕΕ έκρινε ότι είναι ανεπίτρεπτη η περιβαλλοντική μελέτη του έργου, καθώς στηριζόταν σε ανεπίκαιρα και αναξιόπιστα στοιχεία για τις συντελούμενες επεμβάσεις σε περιοχές Natura 2000 και για τον σκοπό του έργου, δηλαδή την άρδευση του θεσσαλικού κάμπου. Έτσι, η πρόχειρη μεθόδευση του τότε αρμόδιου Υπουργού Γ. Σουφλιά -με τροπολογία της τελευταίας στιγμής- αποδοκιμάζεται, ενώ καταδεικνύεται ο ψευδεπίγραφος χαρακτήρας των εγκριθέντων με τον νόμο του σχεδίων διαχείρισης των ποταμών Πηνειού και Αχελώου», υποστηρίζουν οι πέντε περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Στην περίπτωση κατά την οποία, ένα σχέδιο εκτροπής πρέπει να υλοποιηθεί για επιτακτικούς λόγους σημαντικού δημοσίου συμφέροντος _ ακόμη κι αν είναι αρνητική η εκτίμηση για τις επιπτώσεις και εφόσον δεν υφίστανται εναλλακτικές λύσεις _ το κράτος μέλος οφείλει, όπως αναφέρει το ΔΕΕ, να λάβει κάθε αναγκαίο αντισταθμιστικό μέτρο ώστε να εξασφαλισθεί η προστασία της συνολικής συνοχής της περιοχής Natura.

Σύμφωνα με το ΔΕΕ η ύδρευση και η άρδευση συνιστούν λόγους «σημαντικού δημόσιου συμφέροντος» οι οποίοι μπορούν, καταρχήν, να δικαιολογήσουν σχέδιο εκτροπής ύδατος ελλείψει εναλλακτικών λύσεων.

Αντιθέτως, η υλοποίηση σχεδίου εκτροπής ύδατος το οποίο έχει επιβλαβείς συνέπειες για την ακεραιότητα ενός Τόπου Κοινοτικής Σημασίας μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο με την επίκληση λόγων οι οποίοι συνδέονται με την υγεία των ανθρώπων και με θετικές συνέπειες πρωταρχικής σημασίας για το περιβάλλον.

Η ύδρευση περιλαμβάνεται, καταρχήν, μεταξύ των λόγων που συνδέονται με την υγεία των ανθρώπων. Όσον αφορά την άρδευση, το ΔΕΕ κρίνει ότι δεν αποκλείεται, υπό ορισμένες περιστάσεις, αυτή να έχει θετικές συνέπειες πρωταρχικής σημασίας για το περιβάλλον.

Άρα μένει στο ΣτΕ να κρίνει τελικά αν θίγεται η ακεραιότητα των Τόπων Κοινοτικής Σημασίας της περιοχής του Αχελώου καθώς το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων αφήνει ανοιχτό ένα παραθυράκι σχετικά με το αν η άρδευση συνδέεται με την υγεία των ανθρώπων.

Πέραν όλων αυτών, εν μέσω οικονομικής κρίσης, τίθεται πλέον κι ένα ερώτημα για το εάν ένα τέτοιας κλίμακας έργο θεωρείται πλέον ανταποδοτικό με δεδομένο ότι η ΕΕ έχει απορρίψει την προοπτική χρηματοδότησής του από κοινοτικούς πόρους.

Όπως επισημαίνουν και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις «η εξαιρετικά κρίσιμη συγκυρία για την εθνική οικονομία και για την ελληνική κοινωνία καθιστά αδικαιολόγητο αυτό το πανάκριβο για τον κρατικό προϋπολογισμό έργο. Η εκτροπή του Αχελώου αποτελεί αναπτυξιακό αναχρονισμό που πρέπει επιτέλους να εκλείψει».