Μοιραίοι καιροί

Στην ιστορία του ανθρώπου η επίδραση του περιβάλλοντος είχε πάντα έναν ξεχωριστό ρόλο. Ιδιαίτερα ο καιρός και ακόμη περισσότερο τα ακραία καιρικά φαινόμενα επηρέασαν την έκβαση σημαντικών μαχών και κοινωνικών – πολιτικών γεγονότων, ενώ υπάρχουν καταγραφές που ενισχύουν την υπόθεση ότι οι ατμοσφαιρικές συνθήκες επέδρασαν στη διαμόρφωση, εξέλιξη ή εξαφάνιση ολόκληρων πολιτισμών.

Πολλά αποδόθηκαν σε αυτές τις κρίσιμες καιρικές συνθήκες. Αυτές ερμηνεύθηκαν ως θεϊκή παρέμβαση ή τιμωρία, ανάλογα σε ποιο στρατόπεδο ήταν ο ιστορικός που τα κατέγραψε.

Με την παρότρυνση του Πάπα που θα ήθελε την Αγγλία από προτεσταντική χώρα να γίνει καθολική, ο βασιλιάς Φίλιππος ΙΙ ξεκίνησε μια μεγάλη επιχείρηση με τη συμμετοχή του ισπανικού ναυτικού και του στρατού. Τον Μάιο του 1588 ο ισπανικός στόλος ξεκίνησε από τη Λισαβόνα με 20.000 άνδρες σε 130 πλοία. Σκοπός του ήταν να φτάσει στο Καλέ της Γαλλίας και να μεταφέρει τον ισπανικό στρατό που είχε στρατοπεδεύσει εκεί στην απέναντι ακτή. Οι κακές καιρικές συνθήκες όμως δεν επέτρεψαν να φτάσει νωρίτερα από τις 27 Ιουλίου.

Το διάστημα αυτό ήταν αρκετό για να προλάβουν οι Αγγλοι να προετοιμαστούν και να ξεκινήσουν τον βομβαρδισμό προς τη γαλλική ακτή με τα μεγάλου βεληνεκούς κανόνια τους. Οι Ισπανοί δέχονταν πλέον τα πυρά των Αγγλων την ώρα που ο στόλος ήταν εκτεθειμένος σε σφοδρότατες καιρικές συνθήκες στο Καλέ. Στις 29 Ιουνίου οι Αγγλοι έστειλαν οκτώ πυρπολικά μέσα στον κόλπο που ήταν γεμάτος με πλοία.

Από τον φόβο της εκτεταμένης πυρκαγιάς οι Ισπανοί έκοψαν τις άγκυρες και σε κατάσταση πανικού ξεκίνησαν ηττημένοι το ταξίδι της επιστροφής. Οι απώλειες ήταν τεράστιες αφού έχασαν τα μισά πλοία και τους μισούς ναύτες. Το γόητρο και η πολεμική μηχανή των Ισπανών είχαν πληγεί καθοριστικά.

Η βασίλισσα της Αγγλίας Ελισάβετ θεώρησε την έκβαση της μάχης θεϊκό σημάδι και ξεκάθαρη παρέμβαση του Θεού υπέρ τους. Για να μείνει αιώνια η ανάμνηση αυτής της μάχης διέταξε και δημιουργήθηκαν μετάλλια που έγραφαν «φύσηξε ο Θεός και αυτοί σκόρπισαν». Μετά τη μάχη αυτή η Αγγλία έγινε ναυτική παντοκράτορας και τα κανόνια μεγάλου διαμετρήματος μπήκαν πλέον μόνιμα στον αμυντικό σχεδιασμό των κρατών.

Η πρώτη ατομική βόμβα έπεσε την 6η Αυγούστου 1945 στη Χιροσίμα. Την 9η Αυγούστου το βομβαρδιστικό φόρτωσε τη δεύτερη ατομική βόμβα για να τη ρίξει στην πόλη Κοκούρα. Ο ουρανός όμως πάνω από την πόλη ήταν νεφοσκεπής και δεν μπορούσε να γίνει η ρίψη της βόμβας σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό. Το αεροσκάφος έκανε τρεις γύρους πάνω από την πόλη για να βρει άνοιγμα στα σύννεφα αλλά δεν βρήκε. Τα καύσιμα του βομβαρδιστικού τέλειωναν και έπρεπε να επιλεγεί ο στόχος. Αυτός είναι και ο λόγος που επιλέχθηκε μια γειτονική πόλη. Αυτή ήταν το Ναγκασάκι.

Μετά από μερικούς γύρους πάνω από τον ουρανό της ένα άνοιγμα στα σύννεφα έγινε αντιληπτό από τον πιλότο. Αυτό το άνοιγμα ήταν η δίοδος για να περάσει η ατομική βόμβα και να εξαφανίσει την πόλη του Ναγκασάκι αφήνοντας πίσω της περίπου 74.000 νεκρούς. Λίγες ημέρες μετά η Ιαπωνία, βαριά πληγωμένη, θα συνθηκολογήσει.

Στις αρχές του Δεκέμβρη του 1952 το κρύο έγινε ξαφνικά τσουχτερό στο Λονδίνο. Η βρετανική πρωτεύουσα ήταν συνηθισμένη άλλωστε σε αυτές τις συνθήκες και στην ομίχλη που συνόδεψε αυτό το ψύχος. Οσο το κρύο γινόταν πιο έντονο τόσο περισσότερο άνθρακα έκαιγαν οι κάτοικοι για να το αντιμετωπίσουν. Η ομίχλη μαζί με τα υπολείμματα της καύσης του άνθρακα κάνουν ένα μείγμα ατμόσφαιρας πολύ αποπνικτικό αλλά και αυτό δεν ήταν ασυνήθιστο στην Αγγλία του ’50.

Πάνω από την πόλη όμως συνέβη ένα μετεωρολογικό φαινόμενο που ονομάζεται αναστροφή, το οποίο στην ουσία είναι ένα στρώμα αέρα θερμότερου από αυτό της επιφανείας που επικάθεται σε μεγάλο ύψος και λειτουργεί σαν καπάκι. Ολοι έχουμε δει τον καπνό μιας καμινάδας που ενώ ανεβαίνει προς τα πάνω κάθετα ξαφνικά μοιάζει να βρίσκει ένα εμπόδιο και αρχίζει να εξαπλώνεται πλέον οριζόντια γιατί συνάντησε μια αναστροφή και παγιδεύτηκε.

Αυτό ακριβώς συνέβη και στο Λονδίνο μετά την 5η Δεκεμβρίου του 1952. Ο καπνός από την καύση του άνθρακα μαζί με την ομίχλη δεν μπορούσαν να διαφύγουν προς τα πάνω. Και όσο αυτό το μείγμα γινόταν πιο σκούρο τόσο λιγότερη ηλιακή ακτινοβολία έφτανε στην πόλη για να τη ζεστάνει. Οσο πιο σκούρο το μείγμα τόσο πιο χαμηλή η θερμοκρασία. Οσο πιο χαμηλή η θερμοκρασία τόσο περισσότερο άνθρακα έκαιγαν οι πολίτες. Το σπιράλ του θανάτου είχε ξεκινήσει.

Για πέντε ημέρες το Λονδίνο είχε παραλύσει. Η ελάχιστη ορατότητα δεν επέτρεψε στα σχολεία να ανοίξουν και στα μέσα μεταφοράς να λειτουργήσουν, εκτός από το μετρό. Οι θάνατοι από αναπνευστικά προβλήματα και πνευμονία έγιναν εννέα φορές περισσότεροι από το κανονικό για το διάστημα αυτό. Η κατάσταση γινόταν όλα και πιο δύσκολη και δεν φαινόταν να υπάρχει καμία λύση εκτός από το να εγκαταλείψουν οι κάτοικοι μαζικά την πόλη τους. Ενα δυνατό και ψυχρό αεράκι από τα δυτικά έδωσε τη λύση την 9η Δεκεμβρίου διαλύοντας το τοξικό μείγμα πάνω από το Λονδίνο.

Οι απώλειες που καταγράφηκαν κατά το διάστημα αυτού του επεισοδίου ρύπανσης και αμέσως μετά ξεπέρασαν τις 12.000 και ήταν η αιτία να δει η επιστημονική κοινότητα και οι κρατικές αρχές με διαφορετικό μάτι την ποιότητα του αέρα. Εγκαταλείφθηκε η καύση άνθρακα και σταδιακά για θέρμανση χρησιμοποιήθηκαν το ηλεκτρικό ρεύμα και το αέριο. Μέχρι να γίνει πλήρως αυτή η μετάβαση πέθαναν και άλλοι 750 Λονδρέζοι για τον ίδιο λόγο το 1962.

Μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι από τότε η ομίχλη στις περισσότερες ταινίες δεν προμηνύει τίποτα το θετικό.