Bruce T. Moran
Διυλίζοντας τη Γνώση
Εκδόσεις: Ενάλιος 2011,
σελ. 248, τιμή 14 ευρώ
Στο βιβλίο του «Ο Περιοδικός Πίνακας» ο Πρίμο Λέβι γράφει για τη Χημεία: «Ενα χάος που συντίθεται από δυσάρεστες οσμές, εκρήξεις και μικρά φευγαλέα μυστήρια». Αυτά το 1984. Στα τέλη του 16ου αιώνα ο Γερμανός Αντρέας Λιμπάβιους γράφοντας για τη Χημεία έκανε μια κατά μέτωπο επίθεση στους «χημικούς» της εποχής: «Υπάρχει άνθρωπος πιο πρόστυχος από τον χημικό;». Θεωρούσε τους χημικούς φρικτούς και διεφθαρμένα άτομα. Ηταν «μελετητές ματαιοτήτων». Καταλαβαίνει ο καθένας από τα παραπάνω πόσο δρόμο έχουμε διανύσει, άσχετα αν αυτή η πορεία ήταν σε ευθεία γραμμή ή κάνοντας κύκλους, αφού και σήμερα η λέξη «χημικό» είναι για πολλούς ανθρώπους κάτι το απεχθές και υπάρχουν περιπτώσεις που έχουν και δίκιο. Κάποιος χημικός, θέλοντας να εξηγήσει τη διαφορά της Φυσικής από τη Χημεία σε μια δημοσιογράφο, πήρε ένα σπίρτο. Το άφησε να πέσει στο τραπέζι και της είπε: “Αυτό είναι Φυσική”. Οταν το ίδιο σπίρτο το έτριψε στο πλάι του κουτιού και αυτό άναψε της είπε: “Αυτό είναι Χημεία”. Η Φυσική, νομίζω, αν εξαιρέσουμε την περίπτωση του Γαλιλαίου, δεν πέρασε από τόσο δύσβατους και κυρίως οδυνηρούς δρόμους όσο η Χημεία, που βγήκε έπειτα από έναν δύσκολο τοκετό από τα σπλάχνα της Αλχημείας. Ο συγγραφέας του βιβλίου που έχει υπότιτλο «Αλχημεία, Χημεία και η Επιστημονική Επανάσταση» πιστεύει ότι «η γοητεία της Επιστημονικής Επανάστασης σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την παρουσία ακαθαρσιών διαφόρων ειδών» και οι περιγραφές του στα προηγούμενα κεφάλαια ήταν το προσωπικό του εγκώμιο της ακαθαρσίας. Εννοώντας ότι μέσα από ένα θολό τοπίο η Αλχημεία δημιούργησε κάποια στιγμή μια αναστάτωση στο σημείο επαφής της λογικής με το πάθος. Ας μην ξεχνούμε ότι τεράστιες φυσιογνωμίες που σήμερα η σκληρή επιστήμη τιμά όπως ο Νεύτων και ο Μπόιλ ήταν αρκετά χωμένοι μέσα στις αλχημιστικές πρακτικές.
Το βιβλίο στις 240 σελίδες κειμένου (οι υπόλοιπες παραθέτουν βιβλιογραφία), εκτός από την εισαγωγή, περιέχει και άλλα έξι κεφάλαια και ένα με τα Συμπεράσματα: «Η πρακτική της Αλχημείας», «Η Αλχημεία στην επαγγελματική και στην καθημερινή ζωή», «Ο Παράκελσος και οι οπαδοί του», «Γλώσσα της Χημείας», «Αλχημεία, Χημεία και Τεχνολογία της Γνώσης», «Η πραγματικότητα της συγγένειας». Στο βιβλίο δεν περιέχονται χημικοί τύποι ή άλλοι συμβολισμοί που θα μπορούσαν να τρομάξουν έναν αναγνώστη που θέλει αυτά να ανήκουν μόνο στις αναμνήσεις του σχολείου. Υπάρχουν πολλές πληροφορίες αλλά και διασκεδαστικές αναφορές στις προκαταλήψεις των ανθρώπων της εποχής. Μαθαίνεις ότι η πεμπτουσία δεν είναι κάτι το αόριστο αλλά υπήρξε ένα ονειρεμένο φάρμακο που ποτέ δεν παρασκευάστηκε αφού, όπως αναφέρει ο συγγραφέας, ισοδυναμούσε στην πράξη με την απόσταξη υλικού των αστέρων! Ανεξάρτητα από τα διάφορα στοιχεία που αναφέρονται από τις παλαιότερες εποχές και μας φαίνονται τώρα απλά διασκεδαστικά, ο συγγραφέας κάνει προσπάθεια να περάσει την ιδέα ότι η Αλχημεία υπήρξε ένα πολύ σοβαρό επιστημονικό «παράδειγμα» (κατά την ορολογία του T. Kuhn), που δημιούργησε ερωτήματα και έθεσε προκλήσεις για τη διανόηση. Πρόκειται για ένα βιβλίο με πολλές πληροφορίες που αξίζει σίγουρα να διαβαστεί. Η ελληνική έκδοση είναι καλαίσθητη με ανεπαίσθητες τυπογραφικές αβλεψίες όπως αυτή στον τίτλο, όπου δεν χρειαζόταν το «ν» στο «Διυλίζοντας την Γνώση», ξεκούραστα τυπογραφικά στοιχεία και προσφέρεται σε πολύ καλή τιμή σε σχέση με το περιεχόμενό του.
Οι εποχές της αθωότητας
Martine Beck, Agathe Henning
Περίπατος στους μήνες και στις εποχές
Εκδόσεις: Πατάκη 2011,
σελ. 46, τιμή 10,90 ευρώ
Αμφιβάλλω αν υπάρχει γονιός που δεν έχει βρεθεί σε αμηχανία από τις ερωτήσεις των παιδιών του. Αλλες φορές επειδή δεν ξέρει την απάντηση και άλλες επειδή την ξέρει μεν αλλά δεν του είναι εύκολο να την προσαρμόσει σε παιδικά δεδομένα. Πάρτε για παράδειγμα την εναλλαγή των εποχών. Με την αυξημένη παρατηρητικότητά τους, ακόμη και πολύ μικρά παιδιά εντυπωσιάζονται από τη μεταμόρφωση της φύσης την άνοιξη ή από τις νιφάδες του χιονιού τον χειμώνα.
Ενα βιβλίο που βοηθά να εξηγηθούν οι εποχές με παιδικό τρόπο είναι αυτό των Martine Beck και Agathe Hennig. Στο πρώτο κεφάλαιο ο μεγαλύτερος Αλέξης πληροφορεί τη μικρότερη Μαρία πως δεν έχουν χειμώνα όλες οι χώρες την ίδια στιγμή. Στη συνέχεια, επάνω σε έναν πίνακα τής εξηγεί ότι η Γη που περιστρέφεται γύρω από τον Ηλιο γέρνει λίγο (αυτό που οι μεγάλοι θα λέγαμε «βρίσκεται υπό γωνία σε σχέση με…») και ακολουθώντας την τροχιά της δεν παίρνει πάντα την ίδια ποσότητα φωτός και ζέστης. Τόσο απλά!
Τα υπόλοιπα κεφάλαια, με εξαιρετική εικονογράφηση, κάνουν αυτό που λέει ο τίτλος του βιβλίου: παίρνουν τα παιδιά για ένα ταξίδι στους μήνες μέσα από τις αλλαγές της φύσης αλλά και τις γιορτές και τα έθιμα. Γιατί ακόμη και οι πολύ μικροί (3-4 χρόνων) αξίζει να έχουν τα δικά τους «επιστημονικά» βιβλία.
