Ως σήμερα δεν ήταν λίγες οι φορές που άνθρωποι οι οποίοι έζησαν στο παρασκήνιο της Ιστορίας βρέθηκαν σε πρωταγωνιστικό ρόλο όταν ήλθαν στο φως οι μαρτυρίες που τους αφορούσαν. Εξήντα χρόνια μετά τη λήξη του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου η απελευθέρωση στην έρευνα αμερικανικών εγγράφων της OSS (Office of Strategic Services), αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών, προδρόμου της CIA, και των ελληνικών διπλωματικών εγγράφων αναδεικνύουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Ελληνοαμερικανού Αλέξανδρου Γεωργιάδη από την Κάρπαθο που στρατολογήθηκε για να σταλεί με τον βαθμό του ταγματάρχη στον κατεχόμενο Εβρο και να θέσει με τη δράση του κυριολεκτικά, όπως δείχνουν τα έγγραφα, τέλος στον πόλεμο.


* Η σημασία του Εβρου


Σύμφωνα με την έκθεση του πρώην αμερικανού υφυπουργού S. Eizenstant που δόθηκε στη δημοσιότητα τον Ιούνιο του 1998 και ήταν καταπέλτης για την Τουρκία, η τελευταία οκταπλασίασε το αποθεματικό της σε ξένο συνάλλαγμα από 37 σε 292 εκατ.. δολ. και ο εθνικός της χρυσός έφτασε τα 77.664 κιλά στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας και τα 136.277 κιλά στις ΗΠΑ και τον Καναδά χάρη στις εξαγωγές πρώτων υλών προς τη Γερμανία που ξεκίνησαν τον Οκτώβριο του 1944 με την υπογραφή της περίφημης Clodius Agreement. Την ίδια στιγμή η Τουρκία, τηρώντας μια επιτήδεια ουδετερότητα στον πόλεμο, επέτρεπε στις μυστικές υπηρεσίες των Βρετανών και των Αμερικανών να κινούνται ανενόχλητοι στην περιοχή του Εβρου, το μαλακό υπογάστριο του Χίτλερ.


Σύμφωνα με απόρρητη έκθεση του τότε αμερικανού πρεσβευτή L. Steinhardt και του βρετανού ομολόγου του Sir G. Clerk από την Αγκυρα, η τροφοδοσία της Γερμανίας με χρώμιο από την Τουρκία θα μπορούσε να εμποδισθεί μόνο αν καταστρεφόταν με σαμποτάζ το οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο της κοιλάδας του Εβρου. Σε αυτό συμφώνησε τον Ιανουάριο του 1943 και η Σοβιετική Ενωση (Hull Memoirs, vol. ΙΙ, p.p. 1371 – 1372).


Το 1943 η Γερμανία πέτυχε τη μεγαλύτερη δυνατή μεταφορά χρωμίου με 117 σιδηροδρομικές αποστολές και 1.250 φορτηγά. Στο μεταξύ η πλεονεκτική δυνατότητα της Τουρκίας βάσει της Συνθήκης του Montreux να ανοίγει τον διάπλου των Στενών εν καιρώ πολέμου, και όσο η ίδια παρέμενε ουδέτερη επέτρεπε στα πλοία του Αξονα να καταπλέουν στην Τουρκία για τον ανεφοδιασμό με πολύτιμα φορτία της πολεμικής μηχανής του.


Για τους Συμμάχους δεν υπήρχε λοιπόν καμία αμφιβολία ότι έπρεπε να επέμβουν αμέσως στην περιοχή του Εβρου. Η συλλογή πληροφοριών από τη δράση μυστικών πρακτόρων στην περιοχή μιλούσε για ένα συσπειρωμένο, αν και χωρίς καθοδήγηση αφού είχε ξεκοπεί από την υπόλοιπη χώρα, ΕΑΜ με πολλούς μαχητές και την πλειονότητα του πληθυσμού στο πλευρό του. Η επιλογή του Α. Γεωργιάδη να σταλεί με διπλωματικό διαβατήριο, μετά από συμφωνία της υπηρεσίας του με τη βασιλική κυβέρνηση Καΐρου, στην Αδριανούπολη το καλοκαίρι του 1943 έγινε γιατί διέθετε το βασικό προσόν που χρειαζόταν εκείνη τη στιγμή: γνώριζε την ελληνική γλώσσα. Επισήμως η ελληνική πρεσβεία στην Αγκυρα τον διαπίστευσε ως γραμματέα του προξενείου Αδριανουπόλεως. Οπως ανέφερε ο διευθυντής του προξενείου Γ. Καλούτσης, με τον οποίο ο Γεωργιάδης ήρθε πολλές φορές σε ρήξη, σε έγγραφό του προς τον έλληνα πρεσβευτή Π. Ραφαήλ στην Αγκυρα, «…ο διορισμός ούτος εγένετο ίνα διευκολυνθή η εγκατάστασις πράκτορος της ΟΣΣ πλησίον των τουρκικών συνόρων προς Ελλάδα και Βουλγαρίαν ίνα καταστή δυνατή εκ της επικαίρου εκείνης θέσεως, η οποία άλλως θα ήτο απρόσιτος εις αμερικανικήν υπηρεσίαν, δοθέντος ότι η Τουρκία δεν στέργει την ίδρυσιν νέων προξενείων εν Θράκη, η συλλογή πληροφοριών περί της εν Νομώ Εβρου και Βουλγαρία καταστάσεως!..».


Αλλά και ο Ραφαήλ θα διαμαρτυρηθεί προς την κυβέρνηση Καΐρου για την απείθεια του Γεωργιάδη να τον ενημερώνει για τις κινήσεις του. Στον μεσολαβήσαντα πλοίαρχο της Διεύθυνσης Ειδικών Υπηρεσιών Πολέμου Β. Ν. Τσαγκάρη ο Γεωργιάδης φέρεται να αποκλείει οριστικά «… την παροχή πληροφοριών στρατιωτικής φύσεως εις το ελληνικόν προξενείον επί τω λόγω ότι η Ελληνική Υπηρεσία Πληροφοριών Καΐρου, η οποία συγκεντρώνει τας τοιαύτας φύσεως πληροφορίας ευρισκομένη εις στενάς σχέσεις προς άλλην παρεμφερή συμμαχικήν υπηρεσίαν, θα επέτρεπε δήθεν να σφετερισθή το έργον της Αμερικανικής Υπηρεσίας».


Ηταν σαφές ότι ο Γεωργιάδης αναφερόταν στην Intelligence Service για την οποία έτρεφε άσπονδο μίσος. Φαίνεται λοιπόν ότι η σύγκρουση των μυστικών υπηρεσιών των Συμμάχων είχε αρχίσει πολύ πριν από το 1945.


* Η δράση με τους αντάρτες


Πρώτο βήμα του Γεωργιάδη ήταν να έλθει σε επαφή με το ΕΑΜ Εβρου και τους αντάρτες φέρνοντας σε δύσκολη θέση τον έλληνα πρόξενο στην Αδριανούπολη και τον πρεσβευτή στην Αγκυρα Ρ. Ραφαήλ να συντάσσουν απανωτές εκθέσεις στην κυβέρνηση Καΐρου με την απορία πώς είναι δυνατόν οι ΗΠΑ να ενισχύουν το ΕΑΜ!


Ο Σεπτέμβρης του 1944 ήταν ο μήνας που το ΕΑΜ Εβρου έγραψε τις πιο λαμπρές σελίδες της ιστορίας του. Εχοντας εφοδιασθεί με τρόφιμα, ρούχα και τέλειο εξοπλισμό από τον Γεωργιάδη και διαθέτοντας πάνω από 500 μαχητές, εγκαινιάζει σειρά αλυσιδωτών πράξεων – σαμποτάζ υπό τον επίσης ελληνοαμερικανό ταγματάρχη Κέλλη που μέσα σε δέκα ημέρες τρελαίνει κυριολεκτικά τους γερμανούς με καταστροφές και δολιοφθορές σιδηροδρομικών και τηλεγραφικών γραμμών κατά τις οποίες σκοτώθηκαν πάνω από 150 γερμανοί και γύρω στους 200 συνελήφθησαν αιχμάλωτοι, ενώ όλος ο εξοπλισμός τους περιήλθε στα χέρια των ανταρτών.


Ο ρόλος του Γεωργιάδη, όπως φαίνεται από τα δεκάδες έγγραφα, ήταν καταλυτικός για την έκβαση του πολέμου. Την 1η Μαρτίου έγραφε στην υπηρεσία του:


Dear Young,


Ι am sorry but my enthusiasm is too great due to new developments among the Antartes. You see Ι feel good because Ι played a part in it however small. Ι hope my enthusiasm will not be in vain.


Και πράγματι ο αγώνας του δεν ήταν μάταιος, ούτε και για το ίδιο το ΕΑΜ Εβρου, που ισχυροποιήθηκε τόσο, ώστε με την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων ο νομός να περιέλθει στους αντάρτες που αποτέλεσαν το 81ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ.


Ζωή σαν μυθιστόρημα


Ο Αλέκος για την οικογένειά του, Αλεξ για τους φίλους του, ήταν γιος πολυμελούς οικογένειας από την Κάρπαθο. Μετανάστης από τα δεκατρία του στην Αθήνα (πήγε γυμνάσιο στο Μαρούσι φιλοξενούμενος από την αδελφή του πατέρα του), βρέθηκε από τον Πειραιά στην Αμερική. Σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανολόγος στο Πίτσμπουργκ, ανακάλυψε τη λάμπα φθορίου και βρέθηκε ιδιοκτήτης μικρής βιομηχανικής μονάδας ηλεκτρικών κατασκευών. Στρατολογήθηκε μετά από εξάμηνη παρακολούθησή του από τις αμερικανικές αρχές προκειμένου να διαπιστωθεί ο βαθμός εμπιστοσύνης στο πρόσωπό του προτού σταλεί σύνδεσμος αξιωματικός πληροφοριών του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής στον Τομέα Εβρου. Προικισμένος με οξυδέρκεια και μεγάλη μόρφωση, ήταν οστεώδης, ψηλός, με οβάλ μυωπικά γυαλιά και ανήσυχα μάτια, μιλούσε λίγο, αλλά ήταν ευθύς και τα λόγια του πρόδιδαν αποφασιστικότητα και άνθρωπο με ισχυρή θέληση.


Η ζωή του ένα μυθιστόρημα. Εφτασε στον Εβρο μέσω Καΐρου και πότε με στολή αμερικανού αξιωματικού, πότε ντυμένος ζητιάνος πάνω σε ξεσαμάρωτο γαϊδούρι και πότε με στολή γερμανού αξιωματικού όταν εισερχόταν στη βουλγαροκρατούμενη Θράκη λατρεύτηκε από τον ντόπιο πληθυσμό που ακόμη και σήμερα τον θυμάται. Μισήθηκε όμως όσο ουδείς από τους Βρετανούς. Και αυτό γιατί οι δολιοφθορές σε βάρος του Αξονα που οργάνωσε το ΕΑΜ υπό την καθοδήγησή του, κάνοντας την περιοχή του Εβρου το πρώτο κομμάτι ελληνικής γης που γνώρισε τη γλυκιά χαρά της ελευθερίας, εξόργισαν την Intelligence Service, της οποίας ο ρόλος αποδείχθηκε ολότελα αρνητικός και διχαστικός ωσότου ανέλαβαν οι αμερικανικές υπηρεσίες την ευθύνη της περιοχής.


Εζησε τα τελευταία του χρόνια στην Ελλάδα, όπου και πέθανε το 1976 σε ηλικία 75 χρόνων, χορεύοντας, αν και άρρωστος, ως τον θάνατό του τους ζωηρούς χορούς της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Καρπάθου. Ανθρωποι της οικογενείας του λένε ότι σχεδίαζε να επιστρέψει στην Ελλάδα για να εκτελέσει τον δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλο, αλλά τον πρόλαβε ο αείμνηστος Αλ. Παναγούλης.


Αδιασταύρωτες πληροφορίες αναφέρουν ότι κάποιοι από τους πράκτορες της OSS, με φιλελεύθερη παιδεία και αντίληψη, όπως ο Γεωργιάδης, γνώρισαν δύσκολη ζωή, ως και διώξεις στη ζοφερή περίοδο του μακαρθισμού.


Η κυρία Φωτεινή Τομαή είναι προϊσταμένη της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών.