Λαϊκοί αγωνιστές, οι: Ετσι προσδιόρισε ο Κουφοντίνας τα μέλη της οργάνωσης, υποστηρίζοντας ότι την οργάνωση αποτελούσαν απλοί ~ οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση με μυστικές υπηρεσίες και η αποτελεσματικότητα των ενεργειών τους οφείλεται στην αποφασιστικότητά τους. Συγκεκριμένα, είπε: «H 17N, όπως από την πρώτη στιγμή επίμονα διακήρυσσε, ήταν μία οργάνωση απλών λαϊκών αγωνιστών. Από τα σπλάχνα του λαού προερχόταν, τη δική του φωνή αφουγκραζόταν, τα δικά του συμφέροντα προσπάθησε να υπηρετήσει και μπροστά στον λαό νιώθει ότι πρέπει να λογοδοτήσει».
Λάθος, το: Το σφάλμα. Τέτοιο ήταν, κατά τον Κουφοντίνα, η επίθεση στον Παλαιοκρασσά που προκάλεσε τον θάνατο του Θάνου Αξαρλιάν: «Ηταν ένα ολέθριο λάθος. Αφορά την επιλογή του τόπου, του τρόπου, το λάθος στη συγκεκριμένη εκείνη ημέρα και στην παρατήρηση, ήταν ένα ολέθριο λάθος» (24/7). Ο εισαγγελέας Λάμπρου «μάλωσε» τα μέλη της σύνθεσης του δικαστικού συμβουλίου που «πιθανότατα έκαναν λάθος και την απάλλαξαν (σ.σ.: την Αγγελική Σωτηροπούλου με το παραπεμπτικό του βούλευμα) για την υπόθεση Παλαιοκρασσά – Αξαρλιάν», καθώς ο ίδιος στην εισήγησή του την είδε «ένοχη γυναίκα» (9/9). Ο ίδιος, απευθυνόμενος στον Θωμά Σερίφη, είπε: «Κύριε Θωμά, φοβούμαι ότι είστε μέσα σ’ ένα κλίμα εντελώς λάθος» (8/9). Κατά τον συνήγορο υπεράσπισης Φρ. Ραγκούση είναι ~ η άποψη ότι ο νέος αντιτρομοκρατικός νόμος ευθύνεται για την εξάρθρωση της οργάνωσης: «Λάθος. Δεν θα υπήρχε δίκη της 17N, αν ο Κουφοντίνας είχε βγάλει το 45άρι και είχε σκοτώσει τον Σάββα» (20/10).
Λαθρεπιβάτες (της αριστερής ιδεολογίας): Με τη φράση αυτή χαρακτηρίστηκαν όλοι οι κατηγορούμενοι για την υπόθεση της 17N από τον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη κατά την τελετή των εγκαινίων της ΔΕΘ τον Σεπτέμβριο του 2002. H φράση αυτή ακούστηκε κατά κόρον από την πλευρά της υπεράσπισης ως θεμελίωση του ισχυρισμού της ότι υπήρξαν πλείστες παραβάσεις του τεκμηρίου αθωότητας από την πλευρά της εκτελεστικής εξουσίας, η οποία προσπάθησε να απαξιώσει τον πολιτικό χαρακτήρα της οργάνωσης και να περάσει την άποψη ότι οι κατηγορούμενοι δεν είναι παρά μαφιόζοι.
Λάπτοπ, το: Φορητός ηλεκτρονικός υπολογιστής. Χρησιμοποιούσε ένα τέτοιο ο αναπληρωτής εφέτης Ιωάννης Σίδερης, κρατώντας σημειώσεις σε ηλεκτρονική μορφή, πολλές φορές από κοινού με τον εφέτη Νίκο Ζαΐρη. Εικάζεται ότι στον σκληρό δίσκο του περιέχει όλη τη δικογραφία και είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιείται από έλληνα δικαστή στην έδρα. Καθ’ όλη τη διάρκεια των απολογιών των κατηγορουμένων ο κ. Σίδερης παρακολουθούσε την οθόνη του ~, προφανώς συγκρίνοντάς τες με τις προανακριτικές και ανακριτικές καταθέσεις τους.
Ληστεία, η: Αφαίρεση ξένης περιουσίας με βία. Αδιευκρίνιστη παραμένει ακόμη η συνολική λεία από τις ~ες που κατηγορούνται ότι διέπραξαν τα μέλη της 17N. Ο Θωμάς Σερίφης, αναφερόμενος στη δική του συμμετοχή, είπε: «Δεν συμφωνούσα ούτε με τις ληστείες, και αυτό ήταν ένα σημείο το οποίο με έκανε να απομακρυνθώ. Ποτέ δεν θα μπορούσα να δικαιολογήσω τη συμμετοχή μου σε μια ληστεία, αν συνέβαινε οτιδήποτε». (27/8). Με διαφορετικό τρόπο χρησιμοποιεί τον όρο ~ ο Κουφοντίνας, κάνοντας μεταφορική χρήση του για να χαρακτηρίσει το κράτος: «H δράση της 17N ήταν δεμένη με τις πλατιές λαϊκές μάζες και τα προβλήματά τους. Το χτύπημα, για παράδειγμα, του ληστρικού φορολογικού συστήματος, ή του ιατρικού κατεστημένου, αναδείκνυε τη λειτουργία του κράτους-απατεώνα, που πλήττει διπλά τον ελληνικό λαό, ληστεύοντάς τον με το φορολογικό του σύστημα, χωρίς να παρέχει στοιχειώδεις υπηρεσίες υγείας, αναγκάζοντάς τον να πληρώσει για αυτές τεράστια ποσά στους μεγαλογιατρούς και στις ιδιωτικές κλινικές. (…) H δράση της 17N ήταν δράση συμβολική. Επέλεγε στόχους-σύμβολα της εξουσίας σε όλες τις εκφάνσεις της, οικονομική, κοινωνική, πολιτική, εκπροσώπους των μηχανισμών και θεσμών του αστικού καθεστώτος, της ιμπεριαλιστικής ηγεμονίας με τους μηχανισμούς της, της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, της ληστείας του κοινωνικού πλούτου και της δημόσιας περιουσίας, των εξωνημένων πολιτικών, των διεφθαρμένων κρατικών λειτουργών, της κρατικής καταστολής» (24/7). Κατά τον αναπληρωτή εισαγγελέα Βασίλη Μαρκή, τα λεφτά από τις ληστείες της 17N «βοηθούν στην πολυτελή και πολυμελή υπεράσπιση» (12/7). H φράση αυτή ξεσήκωσε τους συνηγόρους υπεράσπισης οι οποίοι ζήτησαν από τον κ. Μαρκή να ανακαλέσει, πράγμα και το οποίο έγινε (βλ. και ταμείο).
Λουλούδι, το: Το άνθος. «Μια γυναίκα δεν τη χτυπάμε ούτε με ένα λουλούδι» «απάντησε» ο Κουφοντίνας για τον ξυλοδαρμό που κατήγγειλε η υπαστυνόμος Νίκη Βεργή, αξιωματικός υπηρεσίας στο Αστυνομικό Τμήμα Βύρωνα, όταν έγινε η κλοπή των όπλων από τη 17N το 1988 (7/5). Περί λουλουδιών και το απόσπασμα από την ποιητική συλλογή του μάρτυρα Γιώργου Πέτσου (βλ. και ποίημα), μετά την απαγγελία του οποίου ο Πέτσος σχολίασε: «Διαπιστώνω από την ηλικία των 18 ετών, κύριε Κουφοντίνα, ότι πράγματι δεν υπήρχε ελπίδα, αλλά σφιχτά στο χέρι μας έπρεπε να είχαμε το λουλούδι και όχι το 45άρι, διότι έτσι θα δώσουμε στους νέους παρακαταθήκες να σηκώσουν το ανάστημά τους και να φτιάξουν καλύτερες κοινωνίες» (24/9). M
Μανιφέστο, το: Εγγραφη διακήρυξη με πολιτικό ή κοινωνικό περιεχόμενο. Με τη λέξη αυτή χαρακτηρίστηκε, κυρίως από την πλευρά της πολιτικής αγωγής, ολόκληρη η απολογία του Κουφοντίνα, αλλά και το σύνολο σχεδόν των δηλώσεων που ο κατηγορούμενος αυτός έκανε κατά τη διάρκεια της διαδικασίας προς το δικαστήριο. «H απολογία του (σ.σ.: Κουφοντίνα) αντιμετωπίστηκε ως μανιφέστο» υποστήριξε στο δικαστήριο η Γιάννα Κούρτοβικ, συνήγορος υπεράσπισής του (1/10). Ο ίδιος ο Κουφοντίνας στην απολογία του διάβασε αποσπάσματα του Μαρξ και του Ενγκελς από το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» (24/7).
Μαρούλια, τα: Είδος λαχανικού. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «χρήματα». (Βασίλης Ξηρός, 23.7.2002 και Διονύσης Γεωργιάδης, 23.7.2002).
Μάρτυρες, οι: Τα πρόσωπα που δίνουν πληροφορίες σε δικαστική αρχή. Διακρίνονται σε κατηγορίας και υπεράσπισης. Συνολικά παρέλασαν από το δικαστήριο 497 (281 κατηγορίας και 216 υπεράσπισης). Δύο από αυτούς αρχικά επρόκειτο να καταθέσουν με τους κωδικούς «A1» και «B1», αλλά τελικά αποκάλυψαν τις ταυτότητές τους. H αποκάλυψη για τον «B1» ήταν περιπετειώδης: όταν ο πρόεδρος τον ανήγγειλε, η υπεράσπιση των Σ. Ξηρού και Κουφοντίνα εξέφρασε την πρόθεση να υποβάλει ένσταση «παραβίασης της αμεσότητας της διαδικασίας». Τότε ο συνήγορος Γ. Αγιοστρατίτης προχώρησε στην αποκάλυψη της ταυτότητας του μάρτυρα: «Εχει δώσει προανακριτική και ανακριτική κατάθεση, κύριε πρόεδρε. Μια απλή σύγκριση της προανακριτικής κατάθεσης με τη μετέπειτα, όπου προστίθενται μόνο αναγνωρίσεις προσώπων, οδηγεί στα στοιχεία του. Βλέπετε, είχε καταθέσει στην Αστυνομία με όλα τα στοιχεία του. Πρόκειται για τον κ. Γιώργο Τσέρνογλου…». H αποκάλυψη έγινε μάλιστα με τη συναίνεση της πολιτικής αγωγής, καθώς ο καθηγητής Γ. Γιαννίδης είπε: «Είναι σαν να κάνουμε τους τυφλούς. Οποιος έχει διαβάσει τη δικογραφία καταλαβαίνει ποιος είναι». Το δικαστήριο αποσύρθηκε σε διακοπή και όταν οι δικαστές ανέβηκαν και πάλι στην έδρα ο εισαγγελέας ανακοίνωσε ότι ο μυστικός μάρτυρας, με τα γνωστά στοιχεία, «επιθυμεί να καταθέσει δημοσίως» (11/4). Οσοι ~ αναγνώρισαν κατηγορουμένους «ήταν κατασκευασμένοι» κατά την υπεράσπιση (βλ. και ψευδομάρτυρες). Ο Σάββας Ξηρός πλησίασε μάρτυρα (I. Κανάρη) από απόσταση μισού μέτρου για να τον αναγνωρίσει αν ήταν στον τόπο της έκρηξης, προκαλώντας του ταχυπαλμία, διακοπή της κατάθεσής του και πανζουρλισμό στην αίθουσα (3/4).
Μάτια, τα: Οι οφθαλμοί. Ορισμένων παραγόντων της δίκης απασχόλησαν πολλές φορές το δικαστήριο. Μερικοί μάρτυρες σχολίασαν το βλέμμα του Κουφοντίνα. Τα ~ του Βασίλη Ξηρού δεν μπορεί να τα ξεχάσει «γιατί ήταν πολύ ωραία» ο μάρτυρας Γ. Πιαδίτης (9/5). H μάρτυρας Ρόζα Κοφινά θυμόταν τον Γιωτόπουλο «γιατί γύρισε, με κοίταξε και με χαιρέτησε. (…) Ηταν ψηλός, λεπτός, με γαλανά μάτια, ευπαρουσίαστος κύριος». Ο Γιωτόπουλος της απάντησε: «Πράσινα μάτια έχω». Και εκείνη: «Ανοιχτά μάτια, ωραία. Είδατε που σας είπα ότι είστε και πολύ όμορφος» (26/5). Ο Τσελέντης αιτιολόγησε τη στάση του στο δικαστήριο «γιατί θέλω να βλέπω στα μάτια τους άλλους ανθρώπους στην κοινωνία, αλλά και τους συγγενείς των θυμάτων» (6/8).
Μέλη, τα: Ατομα ομάδας ή συνόλου. Αυτά της 17N ήταν πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης κατά τον Κώστα Τέλιο (27/8). Οπως αποκάλυψε ο ίδιος, υπήρχαν και άλλα ~ της 17N που δεν συνελήφθησαν: «Πριν από εμένα υπήρχε ένας άλλος «Μάρκος», ίσως να υπήρχε και άλλος έπειτα από εμένα, ενώ στη ληστεία που συμμετείχα ήταν και δύο άτομα τα οποία δεν ξέρω και δεν είναι εδώ» (27/8). Ο ίδιος αποκαλύπτει: «τα μέλη του ΕΛΑ τούς αποκαλούσαν «πατεράδες» και τα μέλη της 17N «πιτσιρικάδες», όπως χρησιμοποιούνταν σε διάφορες συζητήσεις σε δημόσιους χώρους» (19/4).
Μελιτζανοσαλάτα, η: Είδος σαλάτας – ορεκτικού. Σύμφωνα με τον Κώστα Τέλιο, «όταν έγινε η βομβιστική επίθεση στο λεωφορείο των MAT, μετά το χτύπημα, ο Χριστόδουλος έλεγε ότι είχε βάλει τα εκρηκτικά σε ένα τάπερ από μελιτζανοσαλάτα. Και αναρωτιόταν αν τα πτώματα έχουν πάνω τους μελιτζανοσαλάτα» (27/8).
Μέτρα ασφαλείας, τα: Το σύνολο των προσπαθειών για την προφύλαξη. Τα ~ της 17N περιέχονταν σε οκτασέλιδο χειρόγραφο κείμενο και έπρεπε να τα λαμβάνουν τα μέλη της οργάνωσης. Γραφολόγος υποστήριξε ότι επρόκειτο για γράμματα του Γιωτόπουλου, ενώ στο κείμενο βρέθηκαν αποτυπώματα του Τσελέντη. Το καταστατικό της 17N παρέπεμπε στο κείμενο αυτό, το οποίο χαρακτηρίστηκε από τον επικεφαλής του Τμήματος Εξερεύνησης των Εγκληματολογικών Ερευνών της Ασφάλειας Ιωάννη Γιαννακούρη «καταπληκτικό», καθώς περιλαμβάνει ~ «απλά και πρωτότυπα» (9/6). Δρακόντεια ήταν και τα ~ των αστυνομικών αρχών στην αίθουσα όπου διεξήχθη η δίκη.
Μουσείο, το: Κτίριο όπου φυλάσσονται και εκτίθενται σε κοινή θέα έργα τέχνης ή συλλογές αντικειμένων αξίας. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «τράπεζα» (Διονύσης Γεωργιάδης, 23.7.2002). H οργάνωση όμως πραγματοποίησε μια θεαματική ενέργεια και σε ένα πραγματικό μουσείο, το Πολεμικό, από το οποίο αφαίρεσε δύο αντιαρματικούς εκτοξευτές (μπαζούκας). Από τη διαδικασία στο ακροατήριο προέκυψε ότι η 17N χρησιμοποίησε τους δύο εκτοξευτές που αφαίρεσε από το Πολεμικό Μουσείο προκειμένου να αποκτήσει γνώση του μηχανισμού εκτόξευσης. Στη συνέχεια εφάρμοσε παραλλαγή αυτής της μεθοδολογίας στους αυτοσχέδιους εκτοξευτές, τους οποίους χρησιμοποίησε στις ενέργειές της. «Οταν εγώ ανακάλυψα ποια ήταν η 17N ήταν μετά την ενέργεια στο Πολεμικό Μουσείο» είπε στο δικαστήριο ο κατηγορούμενος Θωμάς Σερίφης (27/8).
Μουσική, η: H τέχνη της αρμονικής συναρμολόγησης των ήχων. Αποτελεί «το μεράκι της ζωής» του κατηγορούμενου Γεωργιάδη, όπως παραδέχτηκε ο ίδιος στην απολογία του (8/8). Κατά τον πρόεδρο, αν ασχολούνταν όλοι με τη μουσική θα ήμαστε πολύ καλύτερα (28/3). Επίσης ο πρόεδρος αποκάλυψε: «Οταν γράφω, έχω μουσική» (8/8). Ο Βασίλης Τζωρτζάτος είπε: «Αν οι απλοϊκές και αντιφατικές απόψεις για τα φαινόμενα της ζωής είναι λοιπόν θόρυβοι, τότε οι θεωρίες που εξηγούν τη ζωή των ανθρώπων, τα θεωρητικά συστήματα που απασχολούνται με τις ολοκληρωμένες απαντήσεις σαν τη ζωή μας μοιάζουν με μουσικές. Εχουν εσωτερικούς κώδικες αρμονίας, όμορφους, κατάλληλους τονισμούς και συναρτήσεις μεταξύ των στοιχείων τους. Αυτός είναι και ο λόγος που αυτές οι θεωρίες θρησκευτικές, πολιτικές και κοινωνικές ασκούν έλξη στους ανθρώπους, όπως μια όμορφη μουσική. Τέτοιες θεωρητικές μουσικές υπάρχουν πολλές και μπορεί να υπάρξουν στους περισσότερους. Κάποιος μπορεί να σιχαίνεται μια μουσική που ακούει κάποιος άλλος, όπως κάποιος άλλος μπορεί να σιχαίνεται μια θεωρία που θα υποστηρίζει κάποιος άλλος» (31/7).
Μπεζανσόν, η: Γαλλική πόλη, κοντά στα σύνορα με την Ελβετία, στην οποία γεννήθηκαν τον 19ο αιώνα ο Βίκτωρ Ουγκό και οι αδελφοί Λυμιέρ, εφευρέτες του κινηματογράφου. Εγινε γνωστή στη δίκη από τη φράση του Μιχάλη Μαργαρίτη «και εγώ από την επαρχία είμαι, δεν είμαι από την Μπεζανσόν» (3/3, στην πρεμιέρα της δίκης). Μήνες μετά, ο πρόεδρος εξήγησε για ποιον λόγο την ανέφερε, απευθυνόμενος προς την Αγγελική Σωτηροπούλου: «Και για να πάμε στην αρχή της διαδικασίας που μου λένε όλοι «πού τη θυμήθηκα την Μπεζανσόν» ότι είναι η πατρίδα του Βίκτωρος Ουγκό, δεν θυμήθηκα αυτό, το είχα δει εκεί πέρα (σ.σ.: στο απολογητικό υπόμνημα) γραμμένο και ότι εγώ είμαι από την ορεινή Ναυπακτία. Εχετε πάει στην ορεινή Ναυπακτία; Δεν θα έχετε πάει· στην Μπεζανσόν όμως πήγατε» (1/9). Σύμφωνα με το απολογητικό υπόμνημα της κατηγορουμένης, είχε πάει με τον Σάββα Ξηρό στη Γαλλία στις αρχές του 1984. «Πήγαμε με λεωφορείο που εξυπηρετεί φοιτητές, μείναμε ελάχιστες ημέρες επειδή ήταν πολύ ακριβά και ο σκοπός του ταξιδιού μας ήταν να ερευνήσουμε αν υπάρχουν οι δυνατότητες να σπουδάσουμε εκεί, αλλά τελικά γυρίσαμε πίσω αφού καθήσαμε έναν μήνα στην πόλη Μπεζανσόν, όπου ήταν πολλοί φοιτητές, διότι έπρεπε να έχουμε έμβασμα από την Ελλάδα, πράγμα που εμείς δεν είχαμε, αφετέρου δεν είχαμε δικαίωμα εργασίας στη Γαλλία» (15.9.2002).
Μύτη, η: Το όργανο της όσφρησης. Σύμφωνα με το «αντιλεξικό» της 17N, ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο από τα μέλη της οργάνωσης αντί του όρου «ρουκέτα» (Διονύσης Γεωργιάδης, 23.7.2002).
