Το μυθιστόρημα του Αλέξη διά χειρός Γιάνη

Ποιος είναι ο Αλέξης Τσίπρας; Είναι ο νεαρός αριστερός ακτιβιστής που ανέλαβε την εξουσία γεμάτος επαναστατικές φαντασιώσεις αλλά αναγκάστηκε από τους δανειστές να ριζώσει βαθιά στα μνημόνια; Είναι ένας διπρόσωπος, καιροσκόπος σε διαρκή πάλη με τον εαυτό του όπως τον σκιαγραφεί ο Γιάνης Βαρουφάκης;

Μήπως είναι ο ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ της ελληνικής πολιτικής, ο οποίος «φονεύει» αδιακρίτως συντρόφους, ιδέες και αξίες προκειμένου να αποκτήσει όσα θέλει, μεταπηδώντας με αβίαστη άνεση στο επόμενο κεφάλαιο της ζωής του με μια νέα ταυτότητα; Ισως, απλώς να είμαστε όλοι έτοιμοι να καταναλώσουμε οτιδήποτε σερβίρεται για το πιο περίκλειστο και μυστικοπαθές σύστημα εξουσίας της Μεταπολίτευσης, ακόμα και σε έκδοση βίπερ, σύμφωνα με τον κομματικό ΣΥΡΙΖΑ.

Ο Γιάνης Βαρουφάκης, παρότι δεν είναι στη φύση του να χαρίζεται, για τον Αλέξη κάνει μια εξαίρεση. Αναφέρει τα ελαττώματά του, προβάλλει και τα προτερήματά του, σαν να ζυγίζει διαρκώς μια σχέση που δεν έχει τελειώσει. Ισως να προσπαθεί να δικαιολογήσει εκ των υστέρων τη δική του «λάθος επιλογή». «Οι υπόλοιποι» γράφει για την ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ «δεν θα με είχαν ξεγελάσει». Ο Τσίπρας όμως είναι φανερό ότι τον γοήτευσε.

Ο Τσίπρας μπήκε στο Μέγαρο Μαξίμου σαν αυθάδης ροκ σταρ. Δυόμισι χρόνια μετά είναι κάθε λέξη των στίχων «τρέμω τους ξένους, φοβάμαι τους φίλους»· ένα καράβι δεμένο στα έρημα ντοκ της εξουσίας. Οσο τσακισμένος και να είναι, ας μη θεωρηθεί «εύκολο θύμα», όπως προειδοποιεί ο Βαρουφάκης. Ακόμα και η Ανγκελα Μέρκελ σημειώνει χρειάστηκε όλη την κληρονομιά του Ψυχρού Πολέμου για να τον υποτάξει. Ο Βαρουφάκης, γεννημένος πρωταγωνιστής, δεν θα μπορούσε παρά να γράψει μια μυθιστορηματική εκδοχή της θητείας του με συμπρωταγωνιστή τον «νεαρό Πρωθυπουργό μας». Η αλήθεια είναι αρμοδιότητα των ιστορικών.

Οταν λίγο μετά την ορκωμοσία πήγε στο Μέγαρο Μαξίμου, ο Βαρουφάκης και ο Τσίπρας δεν είχαν μπει ακόμα στο πετσί των ρόλων τους. Τον αποκάλεσε κοροϊδευτικά Πρωθυπουργό και ξέσπασαν σε γέλια. «Σηκώθηκε από την καρέκλα του και αγκαλιαστήκαμε». Ο Βαρουφάκης περιεργάστηκε τον χώρο και τα μάτια του έπεσαν «επάνω σε έναν τεράστιο και φρικτό πίνακα» επάνω από το γραφείο του Πρωθυπουργού (ήταν ο πίνακας «Η Ελλάς ευγνωμονούσα» του μεγάλου εικαστικού Θεόδωρου Βρυζάκη που είχε επιλέξει ο Αντώνης Σαμαράς). «Ή αυτός θα φύγει ή εγώ» είπα στον Αλέξη. «Μην ανησυχείς. Αυτός θα φύγει. Είναι απαίσιος» απάντησε. Μαζί με τον πίνακα άλλαξε και όλη η διακόσμηση του πρωθυπουργικού γραφείου. «Ηταν τόσο καταθλιπτικό. Το άλλαξα όλο» είπε ο Πρωθυπουργός στη συνέντευξή του στον «Guardian».

«Οταν τα μάτια μας συναντήθηκαν ξανά» αφηγείται ο Βαρουφάκης «είχε πάρει ένα σοβαρό ύφος το οποίο ακολούθησαν σοβαρές κουβέντες. «Ακουσε! Μη βολεύεσαι εδώ πέρα. Μην αγαπήσεις τα στολίδια της εξουσίας. Αυτά τα γραφεία, αυτές οι καρέκλες δεν είναι για εμάς. Η θέση μας είναι έξω στους δρόμους και στις πλατείες μαζί με τον κόσμο. Αναλάβαμε να φέρουμε εις πέρας ένα έργο για λογαριασμό τους. Ποτέ μην ξεχάσεις ότι για αυτό βρισκόμαστε εδώ. Για κανένα άλλον λόγο. Και να είσαι έτοιμος. Αν οι μπάσταρδοι καταφέρουν να μας εμποδίσουν να κάνουμε αυτό που υποσχεθήκαμε, εσύ και εγώ πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να δώσουμε πίσω τα κλειδιά και να βγούμε ξανά στους δρόμους, σχεδιάζοντας την επόμενη διαδήλωση». Ενιωσα ντροπή για τους ενδοιασμούς που είχα για τον Αλέξη».

Οι αμφιβολίες του εξαφανίστηκαν μέχρι τον Απρίλιο του 2015, «τον πιο σκληρό μήνα» όταν αντικαταστάθηκε ύπουλα ως επικεφαλής της διαπραγμάτευσης από τον φίλο του Ευκλείδη Τσακαλώτο. Μόνο ό,τι τον αφορούσε προσωπικά χτυπούσε καμπανάκια συναγερμού. Δεν πρόσεξε τη ροπή του Αλέξη προς την πολυτέλεια, τα sur mesure πουκάμισα και κοστούμια, με τα οποία έσπευσε να αλλάξει το δέρμα του αριστερού ιδεολόγου ενώ συνέχιζε τα φλογερά κηρύγματα για την αλλαγή στην Ευρώπη, έχοντας αρχίσει να καπνίζει πούρα στο Μέγαρο Μαξίμου. Ούτε τις χλιδάτες πρώτες πρωθυπουργικές διακοπές σε βίλα των νοτίων προαστίων και τις βόλτες στον Σαρωνικό με το σκάφος του ιδιοκτήτη και γνωστού επιχειρηματία.

Εξατμίσθηκε ακόμα και ο προβληματισμός του όταν τον καιρό της αντιπολίτευσης ένιωσε ότι ο Τσίπρας και ο Παππάς τον κορόιδευαν –«υπάρχει η πολιτική του κόμματος και υπάρχει η πολιτική της κυβέρνησης. Εσύ θα φτιάξεις τη δεύτερη και άσε την άλλη σε εμάς» του είπαν μετά το πρόγραμμα Θεσσαλονίκης. Ή όταν άκουγε τον Τσίπρα να μιλά περιφρονητικά για τον ΣΥΡΙΖΑ και αργότερα για προβεβλημένα μέλη της κυβέρνησης.

«Αιχμάλωτος των ψευδαισθήσεών του»

Ο Βαρουφάκης, αν πιστέψουμε όσα λέει, ήξερε τι ήθελε, όσο χαοτικό ή παρανοϊκό και να ήταν. Ο Τσίπρας όχι, γι’ αυτό παρασύρθηκε από τα γεγονότα αντί να τα καθορίσει –«δεν μπορούσε να ρισκάρει τη ρήξη με το εσωτερικό σύστημα του ΣΥΡΙΖΑ. Ηταν αιχμάλωτος των εσωτερικών ψευδαισθήσεών του».

Τ
ο πρώτο εξάμηνο του 2015 ήταν μια αλληλουχία μικρών θριάμβων χωρίς αντίκρισμα και συντριπτικών ηττών που αποδείχθηκαν πολύ πραγματικές. Μια χαρακτηριστική σκηνή μετά το δεύτερο Εurogroup: «Στο Μέγαρο Μαξίμου, ο Αλέξης, ο Παππάς και ο Δημήτρης Τζανακόπουλος είχαν ξεσπάσματα θυμού. (…) Ο Δημήτρης με κοίταξε, «αν θέλεις να υπογράψεις το ΜΟU θα το κάνεις πάνω από το πτώμα μου» είπε ουρλιάζοντας. Ο Παππάς φώναζε κι αυτός, αν και δεν απευθυνόταν σε κάποιον συγκεκριμένα. Ο Αλέξης ήταν πιο ήρεμος αλλά είχε αποδιοργανωθεί και απειλούσε να τινάξει στον αέρα τη διαπραγμάτευση». Στο πρώτο Eurogroup «ο Αλέξης ήταν αμετακίνητος. «Να δείχνεις γενναίος, ο κόσμος πανηγυρίζει στους δρόμους και μας στηρίζει»».

«Τον Μάρτιο όλα είχαν αποδιοργανωθεί». Ο Τσίπρας αγωνιούσε για το ενδεχόμενο αποτυχίας της διαπραγμάτευσης «χωρίς να δίνει κατευθύνσεις». Οταν η τρόικα ζήτησε επιστολή για την παράταση της δανειακής σύμβασης, «ο Αλέξης έμοιαζε χαμένος. «Δεν μπορώ να πάω την επιστολή στη Βουλή. Η Αριστερή Πλατφόρμα θα με κατακρεουργήσει και η αντιπολίτευση θα με γελοιοποιήσει» επαναλάμβανε. Ηταν σε κατάθλιψη». Ο Βαρουφάκης πρότεινε να πάρει την ευθύνη πάνω του. «Ο Αλέξης δεν απάντησε» αλλά κάλεσε στις τέσσερις τα ξημερώματα τον επικεφαλής του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους για να αποφανθεί αν η αποστολή της επιστολής περιλαμβάνεται στις αρμοδιότητες του υπουργού Οικονομικών. Τότε ο Βαρουφάκης λέει ότι διέκρινε τα πρώτα σημάδια διπροσωπίας του Τσίπρα.

«Στο τέλος Μαρτίου, ο Αλέξης, ο Παππάς, ο Δραγασάκης και ο Τσακαλώτος ήταν όλο και περισσότερο έτοιμοι να αποδεχθούν τη συμφωνία, με θολές διαβεβαιώσεις για το χρέος». Ο Βαρουφάκης περιγράφει μια σκηνή από το λεγόμενο Συμβούλιο Πολέμου: «Ο Αλέξης ρώτησε: «Αυτοί που μας λένε να κάνουμε τη ρήξη σήμερα θα είναι και αύριο μαζί μας, ή θα μας καταριούνται;»».

Η Μόσχα και τα ρούβλια του Πούτιν

Τον Απρίλιο πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίσκεψη στη Μόσχα. «Ενα κομμάτι του ΣΥΡΙΖΑ είχε τη φαντασίωση των πετροδολαρίων που θα έστελνε ο Βλαντίμιρ Πούτιν για να στηρίξει τον σκοπό μας».

Ο Αλέξης δεν είχε ενδώσει σε αυτή την αυταπάτη, έμοιαζε όμως «πεπεισμένος ότι κάποιου είδους βοήθεια θα ερχόταν από τη Ρωσία (…). Στο πρώτο ταξίδι στη Μόσχα είπε ότι είχε πετύχει προκαταβολή 5 δισ. ευρώ για τους αγωγούς. Στο δεύτερο ταξίδι στην Αγία Πετρούπολη ο Πούτιν απέσυρε την προσφορά του». Επιπλέον, του ξεκαθάρισε να μην περιμένει οικονομική ενίσχυση από τη Ρωσία, ούτε καμία άλλη βοήθεια. «Πρέπει να κλείσεις συμφωνία με τους Γερμανούς» του είπε. Ο Τσίπρας «δεν είχε άλλη επιλογή από το να στραφεί στη Μέρκελ».

Μιλώντας στον «Guardian» πριν από λίγες ημέρες ο Πρωθυπουργός είπε ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να φύγει από την Ευρώπη. «Πού να πάμε; Σε άλλον γαλαξία;» ρώτησε και παρομοίασε το πρόγραμμα με ένα πικρό φάρμακο.«Κλείνεις τη μύτη σου και το πίνεις. Γιατί ξέρεις ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να μείνεις ζωντανός».

Οι αντιμνημονιακές κορόνες του ανήκουν πια σε ένα παράλληλο σύμπαν αλλά η λογική των πραγμάτων δεν έχει αποκατασταθεί όταν αποδέχεται τον χαρακτηρισμό «ψεύτης» αλλά όχι «διεφθαρμένος», χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι ο πρώτος αναιρεί τον δεύτερο και θέτει εν αμφιβόλω τις διαβεβαιώσεις του για ομαλότητα.

«Ηττηθήκαμε σε όλα τα μέτωπα»

Οσο ήταν στην αντιπολίτευση μιλούσε υποτιμητικά για τη γερμανίδα καγκελάριο αποκαλώντας την «φράου» και «μαντάμ». Οταν η Μέρκελ παρενέβη υπέρ της Ελλάδας πριν από τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου, η έκπληξη του Τσίπρα ήταν μεγάλη, το ίδιο και όταν αντιλήφθηκε πόσο λεπτομερή γνώση του ελληνικού προγράμματος είχε. Η καγκελάριος τον χειριζόταν ψυχολογικά. «Οποτε ήθελε τον ανέβαζε, μετά τον συνέτριβε βυθίζοντας τον σε βάθη μελαγχολίας και μετά του έφτιαχνε ξανά τη διάθεση όπως τη βόλευε». «Τον Απρίλιο κατάλαβα ότι είχε υποκύψει στα μάγια της καγκελαρίου» γράφει ο Βαρουφάκης.

«Η επιρροή της Μέρκελ επάνω του μεγάλωνε συνεχώς και όταν έδωσε τη χαριστική βολή στόχευσε στον συντροφικό δεσμό ανάμεσα στον Αλέξη και σε εμένα». Σύμφωνα με τον Βαρουφάκη η Μέρκελ πρότεινε στον Τσίπρα να παραγκωνίσουν τον Σόιμπλε και τον Βαρουφάκη και να εργασθούν οι δύο τους μυστικά για μια λογική συμφωνία. «Η ιδέα άρεσε στον Αλέξη». Τελικά, ο μόνος που παραγκωνίσθηκε ήταν ο Βαρουφάκης.

«Στην πτήση από τη Ρίγα στην Αθήνα έμαθα ότι η συνάντηση με τη Μέρκελ εξελίχθηκε άσχημα. Και ακόμα χειρότερα, η καγκελάριος άφησε να διαρρεύσει ότι τον αγνόησε και ότι ήταν δυσαρεστημένη με την απόπειρά του να παρακάμψει το Eurogroup. Αφού του είχε υποσχεθεί ότι οι δύο τους θα έβρισκαν λύση τώρα τον άφηνε εκτεθειμένο».

Αργότερα, στο Μέγαρο Μαξίμου, ο Βαρουφάκης τού προσέφερε την παραίτησή του. «Γιάνη, εσύ κι εγώ είμαστε σαν μάλλινο πουλόβερ. Αν τους αφήσουμε να τραβήξουν μια κλωστή, το πουλόβερ θα ξηλωθεί. Αυτή είναι η στρατηγική τους, να σε ξηλώσουν για να ξηλώσουν εμένα. Δεν θα τους αφήσουμε. Πρέπει να κερδίσουμε τον πόλεμο». Εκείνη τη στιγμή μπήκε ο Παππάς, συνεχάρη τον Βαρουφάκη για τη στάση του στη Ρίγα, και τους ενημέρωσε ότι ο Ντάισελμπλουμ ζητούσε την αντικατάσταση του υπουργού Οικονομικών.

«»Πες του να πάει στα τσακίδια! Θα του στείλω e-mail σήμερα και θα ξεκαθαρίσω να μας μιλάει μέσω του Βαρουφάκη»» είπε ο Τσίπρας. «Την επόμενη ημέρα τον ρώτησα αν έστειλε το e-mail. «Aποφάσισα όχι. Γιατί να τον προκαλέσουμε άσκοπα; Ας μάθει με τον άσχημο τρόπο ότι θα έχει να κάνει μαζί σου». Το πουλόβερ είχε αρχίσει να ξηλώνεται». Σύντομα ανέλαβε ο Τσακαλώτος την ευθύνη της διαπραγμάτευσης.

Η παραπλάνηση συνεχίσθηκε. Οταν ο Βαρουφάκης είδε τυχαία τη συμφωνία που είχε υπογράψει ο Τσίπρας με πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% μέχρι το 2028 και ζήτησε εξηγήσεις, ο Τσίπρας τού απάντησε ότι είναι το αντάλλαγμα για το χρέος. «Μέχρι να υπάρξει συνολική συμφωνία τίποτα δεν είναι χαραγμένο στην πέτρα, μπορώ να τα πάρω όλα πίσω» είπε.

Στο τέλος Μαΐου, «όλοι είχαν αποφασίσει να παραδοθούν. Ο Αλέξης ήταν πολύ καταθλιπτικός για να διευθύνει το Συμβούλιο Πολέμου. Το ανέλαβε ο Σαγιάς». Στις 2 Ιουνίου ο Τσακαλώτος τον ειδοποίησε: «Ηττηθήκαμε σε όλα τα μέτωπα». Στη Σύνοδο Κορυφής, του ίδιου μήνα, ο Ευκλείδης που τον συνόδευε μετέφερε στον Βαρουφάκη ότι «ο Αλέξης έκανε ό,τι μπορούσε για να παραδοθεί αλλά η Μέρκελ δεν τον άφησε».

«Δεν μπόρεσα να διακρίνω αν υπήρχε αναλγησία από την πλευρά του» κάνει τον απολογισμό ο Βαρουφάκης. «Ενα απόγευμα στη Βουλή μού μίλησε για ένα άρθρο του Σταύρου Λυγερού, που συνέδεε την κατάστασή του με το ψάρεμα του ξιφία. «Εφαγα το δόλωμα αλλά είμαι πολύ δυνατός για με βγάλουν από το νερό. Τραβάνε λίγο, λασκάρουν την πετονιά και συνεχίζουν μέχρι να με εξαντλήσουν. Μόλις καταλάβουν την αδυναμία μου θα με τραβήξουν βίαια έξω»» είπε. «Επρεπε να πείσει τον εαυτό του πριν περάσει τις κόκκινες γραμμές του. Πάλευε σκληρά για να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και να βρει γαλήνη».