Ο ρεαλισμός Μέρκελ-Λαγκάρντ απέναντι στον δογματισμό Σόιμπλε

Οταν η Ανγκελα Μέρκελ αποφασίζει να πάρει την κατάσταση στα χέρια της αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι ο ρεαλισμός και η ψυχρή λογική έρχονται στο προσκήνιο ενώ ο δογματισμός υποχωρεί. Αυτό συνέβη και στην πρόσφατη συνάντηση που η γερμανίδα καγκελάριος είχε με την Κριστίν Λαγκάρντ σε σχέση με την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης. Οι δύο κυρίες είχαν πάντοτε τον δικό τους κώδικα επικοινωνίας και αυτό επιβεβαιώθηκε και την τελευταία φορά. Ο γυναικείος ρεαλισμός φαίνεται ότι μάλλον επικράτησε και ο δογματισμός του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε (που είχε σύρει στο άρμα του και τον Πόουλ Τόμσεν) απομονώθηκε –τουλάχιστον προς το παρόν.

Τα επόμενα βήματα

Η αντίληψη που επικρατεί στη γερμανική καγκελαρία αλλά όχι μόνο σε αυτήν (ανάλογη είναι πλέον η άποψη που έχει διαμορφωθεί και στις Βρυξέλλες) είναι ότι καμία συμφωνία δεν μπορεί να περάσει στην τρέχουσα φάση χωρίς τη συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) στο ελληνικό πρόγραμμα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα πρέπει μέχρι τον Μάιο και αφού ολοκληρωθούν οι τεχνικές συνομιλίες να υπάρξει μια, έστω σύντομη, περιγραφή των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος που προβλέπονται από την προηγούμενη απόφαση των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης πριν από έναν χρόνο (Μάιος 2016).

Παράλληλα, η Αθήνα και το Ταμείο θα πρέπει να καταλήξουν από κοινού σε ένα Memorandum of Economic and Financial Policies (MEFP) με το οποίο το ΔΝΤ θα μπορέσει να συμμετάσχει στο πρόγραμμα με χρηματοδότηση. Αν αυτά γίνουν μέχρι τον Μάιο, τότε το Μνημόνιο του ΔΝΤ (που πρέπει να είναι ελάχιστης διαρκείας 12 μηνών) «θα κουμπώσει» με το ελληνικό πρόγραμμα. Με τον τρόπο αυτό θα καθαρίσει ο πολιτικός ορίζοντας της κυρίας Μέρκελ μέχρι τις ομοσπονδιακές εκλογές της 24ης Σεπτεμβρίου 2017.

Φυσικά, το δίδυμο Μέρκελ –Λαγκάρντ δεν επρόκειτο να εστιάσει στις τεχνικές λεπτομέρειες μιας συμφωνίας. Ο σκοπός ήταν να σκιαγραφηθεί η δομή αυτής και να δοθούν κατευθυντήριες οδηγίες στα τεχνικά κλιμάκια. Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον πάντως είναι ότι η καγκελάριος φέρεται να επανέλαβε ότι η σχέση της με τον Αλέξη Τσίπρα είναι σταθερά συνεργατική. Θεωρητικά αυτό μπορεί να έχει θετική επίπτωση στις συνομιλίες των Αθηνών με τους θεσμούς.

Σύμφωνα με ευρωπαίους διπλωμάτες και ξένες κυβερνητικές πηγές που έχουν γνώση των συνομιλιών, από σήμερα ως και τον Ιούνιο θα εκτυλιχθεί μια «χορογραφία» κινήσεων που εκκινεί από την επίτευξη συμφωνίας σε τεχνικό επίπεδο (staff level agreement) και καταλήγει στην ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE). Αυτή σύμφωνα με τις υπάρχουσες ενδείξεις παραμένει εξαιρετικά δύσκολο να αποφασιστεί πριν από το δεύτερο εξάμηνο του 2017.

Πόσο γρήγορα μπορεί να τρέξει η τεχνική ολοκλήρωση της αξιολόγησης; «Η πρόοδος είναι στα χέρια της ελληνικής κυβέρνησης, από τεχνικής απόψεως δεν υπάρχουν δυσκολίες» εκτιμά μιλώντας στο «Βήμα» ευρωπαίος αξιωματούχος. «Πρέπει όμως να δούμε την αποτελεσματική εφαρμογή όλων των μέτρων που έχουν συμφωνηθεί για να είναι επιτυχημένη η αξιολόγηση» σημειώνει, αναδεικνύοντας τη συμφωνία επί θεμάτων που άπτονται της ενέργειας ως «δύσκολα». Ο ίδιος αξιωματούχος απέφυγε πάντως τις προβλέψεις για το χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης.

Θεωρητικά, το Eurogroup της 20ής Μαρτίου θα μπορούσε να εξετάσει το staff level agreement. Το σενάριο όμως αυτό, παρά τις επιθυμίες της κυβέρνησης, θα απαιτήσει μάλλον ένα θαύμα καθώς θα πρέπει να βρεθεί συμφωνία επί του ακανθώδους ζητήματος της περικοπής της προσωπικής διαφοράς των συντάξεων. Σε αυτό το ζήτημα, οι θέσεις Αθηνών και Ευρωπαϊκής Επιτροπής από τη μία πλευρά και ΔΝΤ από την άλλη απέχουν ακόμη πολύ. Το Ταμείο ζητεί ήδη, κατά τις υπάρχουσες πληροφορίες, περικοπή κατά 50% της προσωπικής διαφοράς από το 2019 (το πρώτο έτος μετά το πέρας του τρέχοντος Μνημονίου) ενώ η ευρωπαϊκή πλευρά ομιλεί για τριετή, σταδιακή περικοπή. Στο θέμα του αφορολογήτου, η μέση λύση θα βρεθεί μάλλον ευκολότερα.

Το πιο ρεαλιστικό σενάριο ομιλεί πλέον για πλήρες κλείσιμο της αξιολόγησης στο Eurogroup της 22ας Μαΐου. Και τούτο διότι τον Απρίλιο υπάρχει μόνο το άτυπο Eurogroup στις 7 του μηνός που θα πραγματοποιηθεί στη Βαλέτα (πρόκειται για την κλασική άτυπη συνάντηση των υπουργών Οικονομικών στη χώρα που ασκεί την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου) όπου σπανίως λαμβάνονται αποφάσεις. Εντός του Απριλίου (στις 26/4), η ελληνική κυβέρνηση θα αναμένει επίσης την επικύρωση από τη Eurostat των στατιστικών στοιχείων του πρωτογενούς πλεονάσματος του 2016. Τα στοιχεία αυτά θα είναι κρίσιμα τόσο για τον καθορισμό των πρωτογενών πλεονασμάτων για την περίοδο μετά το 2018 όσο και για τη σύνταξη της έκθεσης βιωσιμότητας χρέους (DSA) του ΔΝΤ και της ΕΚΤ. Της επικύρωσης του πρωτογενούς πλεονάσματος θα έχουν σίγουρα προηγηθεί παρασκηνιακές συνομιλίες στο πλαίσιο της εαρινής Συνόδου του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον, το διήμερο 20-21 Απριλίου.

Η έκθεση βιωσιμότητας

Αν το Ταμείο ικανοποιηθεί στα θέματα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, τότε δεν αποκλείεται να εμφανιστεί πιο «διαλλακτικό» στη σύνταξη της έκθεσης βιωσιμότητας. Αυτό θα άνοιγε τον δρόμο για την καλύτερη περιγραφή των μεσοπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης χρέους που με τη σειρά της «θα απελευθέρωνε» την ΕΚΤ να εντάξει τα ελληνικά ομόλογα στο QE. Ούτως ή άλλως, τα μεσοπρόθεσμα μέτρα δεν πρόκειται να εφαρμοστούν παρά μόνο μετά το πέρας του προγράμματος, ενώ ήδη όλοι αναμένουν να δουν την επίπτωση των βραχυπρόθεσμων μέτρων που κατά γενική ομολογία είναι καλύτερα του αρχικώς αναμενομένου χάρη και στις άοκνες προσπάθειες της ελληνικής πλευράς. Μια πιθανή ημερομηνία για την απόφαση της ΕΚΤ σε σχέση με την ποσοτική χαλάρωση ίσως να ήταν η 8η Ιουνίου, στο πλαίσιο προγραμματισμένης συνάντησης του Συμβουλίου της στην Εσθονία.

Δεν θα πρέπει επίσης να υποτιμηθεί ένα σημείο που αφορά στο ΔΝΤ. Είναι σαφές σε όσους μιλούν με τα στελέχη του ότι το Ταμείο έχει δύο βασικούς «πολιτικούς» στόχους σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα. Ο πρώτος είναι να μην αποχωρήσει ηττημένο και ο δεύτερος να διασφαλίσει ότι θα αποπληρωθεί κανονικά για όλα τα χρήματα που έδωσε και μάλιστα πριν από κάθε άλλον. Η εκπλήρωση αυτών των δύο στόχων συνιστά το πλαίσιο του τιμήματος που οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να καταβάλουν για την παραμονή του.