Η Μέρκελ παγιδευμένη στις αντιφάσεις της

Η Ανγκελα Μέρκελ δεν φημίζεται για τη στρατηγική της δεινότητα. Στην εντεκάχρονη θητεία της ως καγκελάριος δεν επινόησε κανένα μεγαλόπνοο πρόγραμμα εξωτερικής πολιτικής. Συνεχίζει τα προγράμματα των προκατόχων της, στους πρωτοστάτες της οποίας ανήκει και ο «μεγάλος» Χέλμουτ Κολ. «Η Μέρκελ ήταν ανέκαθεν διαχειρίστρια του στάτους κβο» αναφέρει ο πολιτικολόγος Ολαφ Μπένκε, ερευνητής στη Γερμανική Εταιρεία Εξωτερικής Πολιτικής DGPA –όχι εφευρέτρια ρηξικέλευθων καινοτομιών.

Ομως και η σκέτη διαχείριση έχει πάψει τα τελευταία χρόνια να αποδίδει. Οι λόγοι για αυτό είναι πολλοί. Οι κυριότεροι από αυτούς:

Πρώτον, η αύξηση του αριθμού των κρίσεων. Στην κρίση του ευρώ, που επιδεινώθηκε λόγω του Βrexit, προστέθηκε το Προσφυγικό. Το τελευταίο, σε συνάρτηση με τους σύρους και τους ιρακινούς πρόσφυγες, έφερε για πρώτη φορά μεταπολεμικά τη Γερμανία τόσο κοντά στους πολέμους της Μέσης Ανατολής, παρ’ όλο που η ίδια δεν συμμετέχει άμεσα σε πολεμικές επιχειρήσεις.

Δεύτερον, η διάλυση των παλιών ισορροπιών στην Ευρωπαϊκή Ενωση λόγω του Προσφυγικού. Θεσμοί όπως η ευρωζώνη ή ο χώρος της Σένγκεν περνάνε τώρα υπαρξιακή κρίση. Δίπλα τους αναδύθηκαν, για πρώτη φορά στην ιστορία της Κοινότητας, άτυπα μπλοκ (χώρες του Βίζεγκραντ, Αυστρία με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, καθώς και χαλαρές «συνάξεις» χωρών όπως αυτή των μεσογειακών). Παράλληλα ατόνησε το διευθυντήριο Γερμανίας – Γαλλίας (λόγω της εξασθένισης της τελευταίας), ενώ ο νεοπαγής τριμερής άξονας Γερμανίας – Γαλλίας – Ιταλίας δεν παίρνει ακόμη γρήγορες στροφές.

Τρίτον, η αποδυνάμωση της Γερμανίας εντός της ΕΕ. Το Βrexit, η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας (του σημαντικότερου ανταγωνιστή της!) από αυτήν, αύξησε μεν το ειδικό βάρος της στην Κοινότητα. Ταυτόχρονα όμως την εξασθένισε, επειδή έτσι αποδυναμώθηκε και η Ευρωπαϊκή Ενωση, το κυριότερο εφαλτήριο για το άλμα της στο κλαμπ των παγκόσμιων παικτών. Ανάλογη είναι και η απομόνωσή της στο Προσφυγικό. Η Γερμανία έπαψε ξαφνικά να είναι ο ηγεμόνας της ηπείρου, όπως ήταν την πρώτη περίοδο της κρίσης του ευρώ. Ο αριθμός των υποστηρικτών της προσφυγικής πολιτικής της περιορίζεται πλέον στα δάχτυλα του ενός χεριού –με πιο πιστό από όλους την Ελλάδα.

Τέταρτον, η έλλειψη σοβαρής ευρωπαϊκής στρατηγικής σε όλα τα τρέχοντα κρίσιμα θέματα. Σύμφωνα με το δόγμα Μέρκελ, η μοίρα της Γερμανίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την τύχη της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σε κάθε κρίση της τελευταίας, επομένως, θα πρέπει να δίνεται κοινή ευρωπαϊκή απάντηση. Αυτό ωστόσο δεν συμβαίνει πάντα, όπως δείχνει το δράμα της ευρωζώνης. Σε αυτό φταίει όμως και η ίδια η καγκελάριος, η οποία, αγνοώντας τις εκκλήσεις της πλειοψηφίας των εταίρων, αρνείται να επιδιορθώσει τα διαπιστωμένα κατασκευαστικά λάθη του ευρώ.

Μπροστά σε αυτή τη «νέα αταξία» στην Ευρώπη, η καγκελάριος αντιδρά με αναπροσαρμογή της εξωτερικής πολιτικής της. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι: σκλήρυνση σε όλα τα μέτωπα. Αυτό είναι εξόφθαλμο στο Προσφυγικό, όπως έδειξε η πρόσφατη διάσκεψη στη Βιέννη, όπου τάχθηκε, μεταξύ άλλων, υπέρ της επιμέρους στρατιωτικοποίησης της Frontex. Παράλληλα κατηγόρησε για άλλη μια φορά την Ελλάδα για την καθυστέρηση των «επαναπροωθήσεων», αν και παραδέχθηκε ότι αυτό οφείλεται και στην καθυστέρηση της βοήθειας σε προσωπικό και τεχνικό εξοπλισμό από τους ευρωπαίους εταίρους.

Εξίσου σκληρή εμφανίζεται και στο θέμα του κοινού νομίσματος. Η υπεράσπισή του, σύμφωνα με την ίδια, μπορεί να επιτύχει μόνο με συνεπέστερη εφαρμογή του συμφώνου σταθερότητας –που σημαίνει περαιτέρω εντατικοποίηση της λιτότητας.

Μόνο στο θέμα του Βrexit εμφανίζεται η καγκελάριος λιγότερο σκληρή. Σε αντίθεση με άλλους εταίρους, που απαιτούν την έξωση της Μεγάλης Βρετανίας «εδώ και τώρα», η κυρία Μέρκελ ζητεί νηφαλιότητα και πίστωση χρόνου. Ο στόχος της είναι προφανής: να κρατήσει τη χώρα στην Κοινότητα, αφού αυτό θα ήταν και προς γερμανικό όφελος. «Είμαι σίγουρος ότι αν επανεκλεγεί θα επιδιώξει αυτή τη λύση» λέει ο κ. Μπένκε. Οι διαπραγματεύσεις με τη βρετανική κυβέρνηση, προσθέτει, δεν θα ήταν δύσκολες, δεδομένου ότι δεν υπάρχει σημαντική διάσταση απόψεων.

Η επανεκλογή της κυρίας Μέρκελ δεν είναι βέβαια εξασφαλισμένη, ύστερα μάλιστα από τις πρόσφατες εκλογικές επιτυχίες της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία. Σίγουρο είναι όμως ότι ο προεκλογικός αγώνας της θα διεξαχθεί στο πλαίσιο ενός πρωτόγνωρου, «άγριου» εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος, το οποίο θα διαμορφώνεται συγχρόνως από πολλές και οξείες κρίσεις.

ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΝΑΤΑΡΑΞΕΩΝ
«Είναι η εποχή των εθνικών εγωισμών που επενεργούν διαλυτικά στην Κοινότητα» λέει ο σοσιαλδημοκράτης βουλευτής Νόρμπερτ Σπίνρατ. Παρά την αναπροσαρμογή της εξωτερικής πολιτικής της, η κυρία Μέρκελ δεν δείχνει ικανή να βάλει φρένο στα διαλυτικά φαινόμενα. Οχι μόνο επειδή δεν είναι προικισμένη με στρατηγικό νου, αλλά και επειδή δεν της το επιτρέπει το Zeitgeist, το πνεύμα των νέων, ανήσυχων καιρών. Τυχόν επανεκλογή της θα ήταν σίγουρα ό,τι καλύτερο για τη συντηρητική Ευρώπη. Ομως αυτό δεν φτάνει για να αλλάξει τη ροή των γεγονότων. «Εχουμε μπει σε περίοδο ισχυρών αναταράξεων» διαπιστώνει ο κ. Μπένκε. Αδηλο αν και πότε αυτές θα ηρεμήσουν.