Σύμφωνα με απόφαση του τέως αναπληρωτή υπουργού Παιδείας Τάσου Κουράκη, από το σχολικό έτος 2015-2016 οι μαθητές της Γ΄ Λυκείου αποδεσμεύονται από την παρακολούθηση του μαθήματος της Λογοτεχνίας και πλέον μπορούν να επικεντρωθούν στο μάθημα της Ιστορίας των Κοινωνικών Επιστημών. Το σκεπτικό της απόφασης φαντάζει εξαιρετικό. Τι καλύτερο για μια κυβέρνηση, που ένθερμα υποστηρίζει γελοιότητες όπως το No Border Camp, να προσέλθει ένα δεκαοκτάχρονο στην παρθενική του εμφάνιση στο εκλογικό παραβάν έχοντας εντρυφήσει σε Durkheim και Giddens…; Το προσπερνώ και πηγαίνω σε κάτι πιο βαθύ και ουσιαστικό που είναι η σημασία της Λογοτεχνίας στην Εκπαίδευση. Η Λογοτεχνία αποτελεί την ύψιστη καλλιτεχνική έκφραση του πολιτισμού ενός λαού καθώς απηχεί τα ήθη, τα βιώματα, την ποιότητα των συναισθημάτων και των σκέψεων του. Συνιστά ένα σπουδαίο κληροδότημα του πολιτισμού μιας δεδομένης περιόδου κι είναι ένας χώρος ατέρμονης έκφρασης και παραγωγής, που εξελίσσεται διαρκώς. Ανοίγει νέους ορίζοντες για τη θέαση του κόσμου, διότι μπορεί να μεταστοιχειώνει την πραγματικότητα σε ένα παιγνίδι υποβολής και επιβολής. Ακόμη κι αν προϋποθέτει ταλέντο -ακατέργαστο ή καλλιεργημένο, είναι ένας χώρος ανοιχτός και πρόσφορος για δημιουργία και πειραματισμούς, για έκφραση συναισθημάτων και παθών, καθώς και για γλωσσικά παιχνίδια. Ενδείκνυται για βαθιές αναζητήσεις και υπαρξιακές θεωρήσεις κι αποτελεί έναν χώρο με πολλά πρόσωπα. Διαρκώς σήμερα, ενισχύονται οι φωνές που θέτουν τη λογοτεχνία στο επίκεντρο κοινωνικών, πολιτικών και ηθικών ζητημάτων και προσδοκούν να δράσει προς την κατεύθυνση πρότασης λύσεων. Επιπλέον, επιζητείται ο λόγος της πεζογραφίας, με σκοπό να διασταυρωθεί με εκείνον της επιστήμης και της φιλοσοφίας, ώστε να προσδώσει ένα στίγμα αφενός στην πάλη των ιδεών κι αφετέρου στην διερεύνηση προτύπων ζωής και λήψης αποφάσεων. Η Nussbaum επικαλούμενη την ηθική φιλοσοφία του Αριστοτέλη, την «οδηγεί» σε διάλογο με τα έργα κυρίως του μυθιστοριογράφου Χένρυ Τζέιμς, με στόχο να υποστηρίξει τη θέση της πως η λογοτεχνία διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο στη διαμόρφωση της ηθικής. Κατά συνέπεια, συνεχίζει, είναι αναγκαίο να εξετάζεται όχι μόνο σε αισθητικό επίπεδο αλλά πολύ περισσότερο σε ιδεολογικό, συναισθηματικό, κοινωνικό και φιλοσοφικό, καθώς και γλωσσικό. Αν το κύριο ερώτημα είναι το αριστοτελικό «πώς πρέπει να ζούμε ώστε να φτάσουμε στην ευδαιμονία;», τότε η λογοτεχνία αποτελεί κι αυτή έναν τρόπο από τον οποίο μπορούμε να λάβουμε απαντήσεις ή να δώσουμε, αντίστοιχα λογικός με τη θετική επιστήμη και τη φιλοσοφία. Εύλογα, κάποιος θα διατύπωνε την άποψη πως η ίδια η φιλοσοφία με τον κυριολεκτικό και μονόσημο λόγο της αρκεί για τη διερεύνηση τέτοιων ζητημάτων, ωστόσο κατά τη Nussbaum αυτή δεν είναι αρκετή. Με λίγα λόγια, ο επιστημονικός λόγος σαφώς και είναι σε θέση να μελετήσει τα ηθικά φαινόμενα, παρόλα αυτά όμως, το πολυσήμαντο μυθιστόρημα δύναται να τα αναπαραστήσει με ενάργεια και μέσα σε αυτό ο αναγνώστης να κατορθώσει να αντικρίσει έμπρακτες αντιδράσεις στα ηθικά ζητήματα από μέρους των χαρακτήρων. Έτσι, αντιλαμβάνεται κανείς πως η λογοτεχνία εγείρει υποθετικά σενάρια τα οποία αναδεικνύουν διλήμματα όπου τα μυθιστορηματικά πρόσωπα καλούνται να λάβουν θέση, να επιλέξουν, να δράσουν, να στραφούν προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση και με τον τρόπο αυτό να αποδείξουν με παραστατικότητα τις θετικές ή αρνητικές συνέπειες των επιλογών τους. Μέσα από αυτά τα αναπαριστώμενα γεγονότα, είναι δυνατό ο καθένας να οδηγηθεί σε καθολικά προβλήματα και παράλληλα να αναλογιστεί τη δική του θέση σε ανάλογα διλήμματα. Ο κ. Κουράκης και η παρέα του προφανώς θεωρούν ότι όλα αυτά δεν έχουν καμία σχέση με την «ωριμότητα» των ψηφοφόρων που οι ίδιοι λένε ότι την επιζητούν. Εκτός αν η ωριμότητα αυτή ισοδυναμεί με αδυναμία κατανόησης της αναντιστοιχίας μεταξύ της προεκλογικής ρητορικής και της μετεκλογικής πρακτικής της Κυβέρνησης.
*Ο Γιάννης Μπαξεβάνος είναι Φιλόλογος.
