Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός επί των πολιτικών επιστημών για να διαπιστώσει ότι ο πολιτικός λόγος στην Ελλάδα, τόσο ο γραπτός όσο και ο προφορικός (ως πιο αυθόρμητος) είναι κενός διακριτών θέσεων. Ότι είναι πλούσιος σε συναισθηματισμούς και άκομψους χαρακτηρισμούς, λεκτικούς ελιγμούς, ασαφείς υπαινιγμούς και σαφείς ειρωνείες. Συνακόλουθα, η ερμηνεία των πολιτικών αντί (πάρα)θέσεων είναι αδύνατη και η κατανόησή τους δύσβατη για τον πολίτη. Έναν πολίτη που βλέπει τον εαυτό του να αναζητά τάχα το νόημα στον λόγο αυτό, τη στιγμή που δεν υπάρχει.
Ωστόσο, όσο ο λόγος αυτός έχει ακροατές, θα αντικειμενικοποιείται (ηθικά και αισθητικά) και ως πολιτικά εκφερόμενος θα αποσυνθέτει θεσμικά το πολιτικό πράτειν, προσβάλλοντας τους πολιτικούς και κατ’ επέκταση τα πολιτικά κόμματα ως σύμβολα. Και αυτό επειδή προσβάλλεται το πιο δομικά κρίσιμο χαρακτηριστικό των συμβόλων αυτών, η ευθύνη.
Οι αιτίες αυτού του φαινομένου σίγουρα δεν χωρούν σε αυτό τον σύντομο συλλογισμό. Μπορούμε ωστόσο να αναφέρουμε μια από τις βασικότερες: επειδή ο πολιτικός λόγος έχει παύσει να είναι διάλογος. Ένας διάλογος με την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα, όχι ως σημείο ενός ιδεολογικού ή ταξικού υπαρξισμού, αλλά ως ιδεώδους συλλογικής δράσης από κάτω προς τα πάνω.
Ο πολίτης απέχει από τον όποιο πολιτικό διάλογο κατ’ επιλογή ή ανάγκη διότι θεωρεί ότι δεν έχει αξία, νόημα, χρησιμότητα, διάθεση, χρόνο. Έχει απολέσει την εμπιστοσύνη του στα πολιτικά σύμβολα και έχει αποποιηθεί του αυτό που ο Καστοριάδης τονίζει ως τον πρωταγωνιστικό του ρόλου στην κοινωνία: να λέει αυτό που πιστεύει και να παίρνει τον λόγο με δική του ευθύνη. Ένα λόγο ικανό να μπολιάσει την πολιτική πραγματικότητα με την αρετή της αξιοπρέπειας. Μόνο ο πολίτης μπορεί και μόνο ο ενεργός πολίτης τα καταφέρνει.
Να ένας σύντομος οδηγός για να ενεργοποιηθείς ξανά:
Βρες 2 – 3 κόμματα τα οποία μοιάζουν να είναι δραστήρια και παραγωγικά, δίχως ακραίες θέσεις, και πλαισιωμένα από ικανούς συνοδοιπόρους που μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες και αξίες με σένα. Κανένας δεν θα σου πει ποιο είναι αυτό το κόμμα. Χρησιμοποίησε την λογική σου και εμπιστεύσου την παιδεία σου (και ποτέ τη συνήθειά σου).Από εκεί και πέρα, μην ταυτίζεσαι μαζί του. Αναζήτησε, διάβασε, ζήτα να ακούσεις, κρίνε, και σκέψου πως μπορείς να συνεισφέρεις. Πάρε σαφή θέση και μοιράσου την. Αναζήτησε κι άλλους σαν εσένα που νοιάζονται και συμμετέχουν.
Αναδιφώντας, για παράδειγμα, το πρόγραμμα της Δημοκρατικής Ευθύνης, διαβλέπεις τα ρεαλιστικά αιτήματα για μετεξέλιξη της κοινωνίας μας, μέσα από υπεύθυνες θέσεις και συγκεκριμένες προτάσεις σε 18 τομείς της καθημερινότητάς μας. Προτάσεις σοβαρές, και πολλές φορές ρηξικέλευθες, οι οποίες όμως συγκροτούν ένα στρατηγικό σχέδιο δουλευμένο από κάτω προς τα πάνω.
Έχοντας παρευρεθεί σε συγκεντρώσεις μελών και φίλων του εν λόγω κόμματος, έγινα μάρτυρας αυτής της σύν – θεσης ιδεών διαμέσου του διαλόγου. Ενός διαλόγου προσιτού και σοβαρού και με σαφείς θέσεις που δεν ετεροπροσδιορίζονται ως αντίθετες άλλων, αλλά που στέκουν αυτόνομα νοηματικά ως μια υπεύθυνη αναφορά στην κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα.
Δεν εκπλήσσομαι ιδιαιτέρα αφού το κόμμα αυτό είναι στελεχωμένο από νέους ανθρώπους που έχουν όρεξη για δουλειά, καταξιωμένους μέσα από την εργασιακή τους εμπειρία και προσγειωμένους στην πραγματικότητα. Ένα κόμμα που δεν μοιάζει με μία πολιτική ελίτ που «αφουγκράζεται την κοινωνία», αλλά είναι κομμάτι της κοινωνίας.
Αναμφίβολα, επιτυχημένη κυβέρνηση είναι αυτή που δίνει στους πολίτες της να κάτι ονειρευτούν για το αύριο. Κάτι δύσκολο αλλά εφικτό, κάτι γοητευτικό που να φέρει ελπίδα και επιθυμία για δράση. Δράση ουσιαστική και με αξία, ατομική και συλλογική. Διότι το μεγαλύτερο χρέος της Ελλάδας δεν είναι το οικονομικό, αλλά αυτό το χρέος που έχουμε προς τις επόμενες γενεές. Αρκεί ως πολίτες να πάρουμε θέση και να είμαστε υπεύθυνοι του λόγου μας.
Ο Αντώνης Παπαργύρης είναι διδάκτωρ Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών
